Αναζήτηση πληροφοριών στο διαδίκτυο, συναίσθημα και στόχοι επίτευξης: μια διαχρονική μελέτη των στρατηγικών αναζήτησης στα πλαίσια διδακτικής παρέμβασης σε μαθητές του Δημοτικού

Abstract

The present study assessed the effects of a short-term intervention designed to enhance the web searching skills of upper elementary school students. The study also explored students’ affective experiences during web searching and examined sources of systematic individual variability in affective trajectories within the students' personal achievement goals. Using a longitudinal treatment/control design, 96 fifth and sixth graders searched for information on four curriculum-related topics. Experimental participants engaged in instructional activities during three training sessions that aimed to improve web searching skills, including query formulation, information selection and credibility evaluation. Following each instructional unit, students completed individually a searching task within a preset amount of time using a popular search engine. Participants in the control group performed the same research tasks at equal time intervals without receiving any training. Students’ search performance was evaluated through a 6-item scoring rubric assessing distinct component skills of the search task, such as finding appropriate keywords, skimming the web pages, selecting relevant information, and evaluating the credibility of information and sources. The scale was designed to measure both the search behavior recorded by a screen capture software and students’ written products. Positive and negative affect was measured before, during and after each search session. Additionally, students’ goal orientations were measured along two dimensions (mastery vs. performance and approach vs. avoidance). Multilevel analyses showed that the patterns of change in overall searching performance differed across conditions, with experimental group showing significant growth throughout intervention, while the control group remained constant across sessions. We did not find any effects of gender, age, experience and cognitive abilities on students’ rate of change. Students also experienced high levels of positive and low levels of negative affect. During each searching session, positive affect increased slightly, while negative affect rose at a decelerating rate. Across successive search sessions, positive affect remained relatively stable, while negative affect decreased slightly. Mastery approach and mastery avoidance goals had a positive influence on positive and negative affect, respectively. By contrast, no effects were found for performance-approach and performance-avoidance goals. In general, therefore, it seems that the present short-term training program had beneficial effects on the development of students’ web searching skills. Thus, the instructional activities and strategies that we applied can be adapted by educators to suit their own teaching contexts and students’ developmental levels. The present study has also gone some way towards enhancing our understanding of affective experiences within a novel learning context. Considering that different school activities or courses produce different emotional responses, we found a general tendency for positive reported affect during web searching in school. Lastly, the present research provides additional evidence on the influence of mastery approach and avoidance goals on students’ affective states.

Στην παρούσα διατριβή καταγράψαμε τη συμπεριφορά αναζήτησης στο Διαδίκτυο μαθητών του Δημοτικού σχολείου και εφαρμόσαμε ένα διδακτικό πρόγραμμα με στόχο να αναπτύξουν οι μαθητές στρατηγικές αναζήτησης, ανάγνωσης και αξιολόγησης των πληροφοριών. Συγκεκριμένα, σκοπός της παρέμβασης ήταν οι μαθητές να μπορούν να επιλέγουν κατάλληλες-λέξεις κλειδιά σε μια μηχανή αναζήτησης, να εντοπίζουν και να επιλέγουν σχετικές πληροφορίες, καθώς και να αξιολογούν την ποιότητα των πληροφοριών στα πλαίσια των σχολικών εργασιών τους. Επιπλέον, με την παρούσα έρευνα μελετήσαμε το συναίσθημα των μαθητών κατά την αναζήτηση στο Διαδίκτυο, ενώ παράλληλα εξετάσαμε τους στόχους που οι μαθητές υιοθετούν καθώς ψάχνουν πληροφορίες και την επίδραση των στόχων στο συναίσθημά τους. Ειδικότερα, 96 μαθητές της Πέμπτης και Έκτης Δημοτικού αναζήτησαν ατομικά πληροφορίες σε τέσσερα διαφορετικά χρονικά σημεία και για τέσσερα θέματα που σχετίζονταν με την ανακύκλωση. Στην πειραματική ομάδα πριν από κάθε αναζήτηση προηγήθηκε η σχετική διδακτική ενότητα. Αντίθετα, στην ομάδα ελέγχου οι μαθητές αναζήτησαν πληροφορίες χωρίς να διδαχθούν σχετικό περιεχόμενο. Για την καταγραφή της συμπεριφοράς αναζήτησης χρησιμοποιήσαμε τα δεδομένα παρατήρησης που αντλήσαμε μέσα από την καταγραφή της αναζήτησης στο πρόγραμμα πλοήγησης σε μορφή βίντεο αλλά και τις γραπτές απαντήσεις των μαθητών. Στη συνέχεια, βαθμολογήσαμε την συνολική επίδοση στην αναζήτηση με τη βοήθεια κλίμακας αξιολόγησης. Καταγράψαμε, επίσης, το θετικό και αρνητικό συναίσθημα των μαθητών στην αρχή, στο ενδιάμεσο και το τέλος κάθε αναζήτησης. Οι στόχοι επίτευξης αξιολογήθηκαν με την Κλίμακα Προσανατολισμού στο Στόχο, η οποία εξετάζει τέσσερις στόχους επίτευξης (μάθηση προσέγγιση και αποφυγή, επίτευξη προσέγγιση και αποφυγή). Τέλος, χορηγήσαμε ερωτηματολόγιο που αφορούσε τη χρήση του Διαδικτύου, τέσσερις υποκλίμακες από το ελληνικό WISC και τη δοκιμασία Πύργου από τη συστοιχία ΑΞΕΛ. Σύμφωνα με τα αποτελέσματα της έρευνας, η επίδοση των μαθητών διαφοροποιήθηκε ανάμεσα στις δύο πειραματικές συνθήκες. Έτσι, οι μαθητές της πειραματικής ομάδας βελτιώθηκαν σε κάθε επόμενη συνάντηση, ενώ αντίθετα οι μαθητές της ομάδας ελέγχου παρέμειναν σταθεροί στην επίδοσή τους. Οι μεταβλητές φύλο, τάξη, εμπειρία και γνωστικές ικανότητες δεν επηρέασαν τον τρόπο με τον οποίο εξελίχθηκε η επίδοση των μαθητών στον χρόνο. Οι μαθητές ξεκίνησαν κάθε φορά να ψάχνουν πληροφορίες με μεγάλο θετικό και μικρό αρνητικό συναίσθημα. Κατά την διάρκεια κάθε αναζήτησης, το θετικό και αρνητικό συναίσθημα αυξήθηκαν σε μικρό βαθμό, ενώ κατά την ολοκλήρωση της αναζήτησης το αρνητικό συναίσθημα μειώθηκε. Σε κάθε επόμενη συνάντηση το θετικό συναίσθημα παρέμεινε υψηλό, ενώ το αρνητικό συναίσθημα μειώθηκε σε μικρό βαθμό. Ο προσανατολισμός μάθηση-προσέγγιση άσκησε θετική επίδραση στο θετικό συναίσθημα, ενώ ο προσανατολισμός μάθηση-αποφυγή επηρέασε το αρνητικό συναίσθημα με θετικό τρόπο. Αντίθετα, οι στόχοι επίτευξη-προσέγγιση και επίτευξη-αποφυγή δεν άσκησαν επίδραση στο θετικό και αρνητικό συναίσθημα. Η παρούσα διδακτορική διατριβή συμβάλλει στη κατανόηση της συμπεριφοράς αναζήτησης στο Διαδίκτυο των μαθητών του Δημοτικού. Χρησιμοποιώντας ένα διαχρονικό σχέδιο έρευνας καταγράψαμε τον τρόπο και τον ρυθμό με τον οποίο αναπτύσσεται η συμπεριφορά αναζήτησης με τη βοήθεια διδακτικής παρέμβασης, αλλά και χωρίς αυτή. Τα ευρήματα της παρούσας μελέτης υποδεικνύουν την ανάγκη εκπαιδευτικών προγραμμάτων που θα στοχεύουν στην ανάπτυξη στρατηγικών αναζήτησης, ανάγνωσης και αξιολόγησης των πληροφοριών στα πλαίσια του σχολείου. Η διδακτική παρέμβαση που εφαρμόσαμε αξιολογήθηκε με τη χρήση πειραματικού σχεδιασμού σε μαθητές των τελευταίων τάξεων του Δημοτικού και μπορεί να αποτελέσει οδηγό για μελλοντικές ερευνητικές και διδακτικές προσπάθειες. Επιπρόσθετα, η παρούσα διατριβή προσφέρει στοιχεία για το συναίσθημα των μαθητών και την εξέλιξή του κατά την αναζήτηση στο Διαδίκτυο. Τέλος, η παρούσα έρευνα υποδεικνύει ότι οι στόχοι που οι μαθητές υιοθετούν σε αυτό το νέο πλαίσιο επίτευξης διαμορφώνουν τα συναισθήματά τους.