Ευρωπαϊκή Ένωση, διεύρυνση και Βοσνία-Ερζεγοβίνη: μια ανάλυση του λόγου

Abstract

This dissertation focuses on the construction of legitimation in the discourse of the European Union (EU) Delegation in Bosnia-Herzegovina (BiH) within the framework of EU enlargement. It investigates how the Delegation’s informational discourse engages in a complex process of constructing legitimation through linguistic and multimodal means. The EU has adjusted its discourse to address the issue of its enlargement policy being widely contested by European citizens in many countries, recognizing the need to explain its policies further and stating its intention to do that in its publications. Recent research points out that said publications are not only meant to inform, but also to counter citizen skepticism and elicit support for the enlargement process. Τhis dissertation shows how EU informative material legitimates the requested reforms and policies through references to expert authority, ‘moral evaluations’, rationalizations and multimodal means, while also taking on characteristics of a more ‘promotional’ nature (‘marketization/commodification’ of discourse). It also provides an overview of thematic patterns that consistently find their way into EU discourse, very often along the legitimations mentioned above, such as references to financial assistance and time constraints.

Στόχος της διατριβής είναι να διερευνήσει την κατασκευή της νομιμοποίησης μέσα στον πληροφοριακό λόγο της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ), εξετάζοντας την περίπτωση της διαδικασίας διεύρυνσης προς τη Βοσνία-Ερζεγοβίνη (Βοσνία). Η έρευνα εντάσσεται στο ευρύτερο θεωρητικό πλαίσιο της κριτικής ανάλυσης λόγου και ειδικότερα των σπουδών που ερευνούν τον πληροφοριακό λόγο της ΕΕ στο διαδίκτυο. Πρόσφατες έρευνες παρατηρούν μια ‘επικοινωνιακή μεταβολή’ στο λόγο της ΕΕ, μετά από τα αρνητικά δημοψηφίσματα για την Ευρωπαϊκή Συνταγματική Συνθήκη στη Γαλλία και την Ολλανδία (2005). Επίσης, εντοπίζουν αυξανόμενη έμφαση στις προσπάθειες οι οποίες αφορούν αφενός τη δημιουργία θετικής άποψης για την Ένωση, με τη μορφή συναίνεσης και συμμετοχής των πολιτών στις ‘πρωτοβουλίες’ του θεσμού, και αφετέρου τη νομιμοποίηση και την υποστήριξη της διαδικασίας της διεύρυνσης. Για να εξετάσει την κατασκευή της νομιμοποίησης μέσα από το λόγο, η παρούσα έρευνα χρησιμοποιεί τις αναλυτικές κατηγορίες της νομιμοποίησης μέσω κύρους, ηθικής αξιολόγησης, εκλογίκευσης και πολυτροπικής νομιμοποίησης (Van Leeuwen, 2008). Επίσης, εντοπίζει και αναλύει τα θεματικά μοτίβα και γενικότερα χαρακτηριστικά του λόγου της ΕΕ. Μέσα από την ανάλυση προκύπτει ότι, προκειμένου να νομιμοποιήσει τις μεταρρυθμίσεις που απαιτούνται για την ένταξη της Βοσνίας στην ΕΕ, ο πληροφοριακός λόγος της Ένωσης χρησιμοποιεί νομιμοποιητικές στρατηγικές όπως: επαναλαμβανόμενες αναφορές στο προσωπικό κύρος, την εξειδίκευση των αξιωματούχων της, καθώς και στο ‘απρόσωπο κύρος’ των κανόνων, την αποδοχή των οποίων προϋποθέτει η υιοθέτηση του κοινοτικού κεκτημένου˙ πλήθος αξιολογικών κρίσεων, και συγκεκριμένα θετικών αξιολογήσεων σε ό,τι αφορά τις μεταρρυθμίσεις που προτείνονται από την ΕΕ και αρνητικών αξιολογήσεων, αντίστοιχα, για τις υπάρχουσες δομές στη Βοσνία˙ εκλογικεύσεις, ή, με άλλα λόγια, επαναλαμβανόμενη έμφαση στη στοχευμένη δράση και τα θετικά αποτελέσματα που (αναμένεται να) επιφέρει. Η ανάλυση της πολυτροπικής νομιμοποίησης, αναδεικνύει τους τρόπους με τους οποίους χρησιμοποιούνται διαφορετικοί σημειωτικοί πόροι -εικόνες, φωτογραφίες, γραφικά και άλλα οπτικά στοιχεία- για να συμπληρώσουν και να υποστηρίξουν το μήνυμα όλων των παραπάνω τρόπων κατασκευής νομιμοποίησης μέσα στο λόγο. Τέλος, τα κυρίαρχα θεματικά μοτίβα δείχνουν με ποιες θεματικές πλαισιώνεται και ‘σταθεροποιείται’ ο νομιμοποιητικός λόγος (για παράδειγμα, με διαρκείς αναφορές στη χρηματοδότηση ή στην πίεση του χρόνου).