Οθωμανικές πολιορκίες της Κωνσταντινούπολης μέχρι και την άλωση του 1453

Abstract

The object of the thesis is the comparative study of cases where Ottomans besieged Constantinople so of the besieging tactic, equipment and numerical data, what from the difficulties, to which devolved the defenders because of food and men shortage. Through the study of byzantine, ottoman and western sources we accomplished to prove that the first case that Οttomans tried to conquer Constantinople differs from the other two as for the way of conduct of war, in such degree that we can consider it more as a blockade than a real siege. To strengthen this argument we analyzed all the cases that Ottomans tried to occupy great fortified cities in Asia Minor and in Europe during the 14th century. On the contrary, in the second decade of the 15th century the available siegeing equipment, mostly firearms, gave great advantage to the attackers. Few years later, in 1453 the huge cannons of the Sultan caused the gap in the walls of Constantinople, through the ottoman army invaded in the city. However, the evolution of firearms and cannons was not the only problem for the defenders of the city. For the byzantine state, soldiers shortage and army equipment was already recorded at 1302. Through the study and evaluation of the available texts, we tried to estimate approximately the figure of the defenders, considering the total figure of them, who could carry a weapon. Men shortage is considered as a main problem, as their figure wasn’ t sufficient even to guard the walls. At the same time, the defenders had to deal with food shortage especially in 1394 and 1453. We tried to follow up the increase in price of the wheat, while even there were stock in hand they hadn’t the available funds to buy, because there were overpriced.In conclusion, the fall of Constantinople was the result of the evolution of the besieging tactic of the Ottomans, which enabled the conversion the blockade method to a real siege with battles around – and on the walls of the city. For the byzantine state the economic depression in the last centuries means except shortage of army equipment, the weakness to hire mercenaries, who could support the defense.

Αντικείμενο της διατριβής είναι η συγκριτική μελέτη των τριών περιπτώσεων, που οι Οθωμανοί πολιόρκησαν την Κωνσταντινούπολη (1394, 1422, 1453), τόσο από την πλευρά της πολιορκητικής τακτικής, των διαθέσιμων μέσων και των αριθμητικών δεδομένων, όσο και από τη δεινή κατάσταση, στην οποία περιήλθαν οι πολιορκημένοι εξαιτίας της έλλειψης τροφίμων, της ολιγανθρωπίας και της απουσίας οποιασδήποτε εξωτερικής βοήθειας. Μέσα από τη μελέτη βυζαντινών, οθωμανικών και δυτικών πηγών καταφέραμε να αποδείξουμε, πως η πρώτη περίπτωση που οι Οθωμανοί επεχείρησαν να καταλάβουν την Κωνσταντινούπολη διαφέρει από τις υπόλοιπες δύο ως προς τον τρόπο διεξαγώγης του πολέμου, σε τέτοιο βαθμό μάλιστα, που δε μπορεί να γίνει λόγος για πολιορκία με την καθαρά στρατιωτική χρήση του όρου, παρά μονο για αποκλεισμό (ιδιαίτερα έντονο μετά το 1396), που θα εξανάγκαζε τους κατοίκους να παραδοθούν. Προς επίρρωση του συλλογισμού, αναλύθηκαν όλες οι περιπτώσεις που οι Οθωμανοί επεχείρησαν να καταλάβουν μεγάλες πόλεις τόσο στη Μ. Ασία όσο και στην Ευρώπη σε όλη τη διάρκεια του 14ου αιώνα (Προύσα, Νίκαια, Νικομήδεια, Καλλίπολη, Ανδριανούπολη, Θεσσαλονίκη κ.α). Αντιθέτως, στη δεύτερη 10ετία του 15ου αιώνα τα διαθέσιμα πολιορκητικά μέσα και κυρίως τα πυροβόλα όπλα, που ήδη από τα μέσα του προηγούμενου αιώνα είχαν κάνει την εμφάνισή τους στην Κεντρική Ευρώπη, έδιναν ένα ισχυρό πλεονέκτημα στους επιτιθέμενους απέναντι στα ισχυρά τείχη της Κωνσταντινούπολης. Λίγα χρόνια αργότερα, το 1453, τα υπερμεγέθη κανόνια του Σουλτάνου δημιούργησαν το ρήγμα, απ’ όπου εισχώρησε ο στρατός των οθωμανών εντός της Πόλης. Ωστόσο, η εξέλιξη των πυροβόλων όπλων δεν ήταν το μοναδικό πρόβλημα των πολιορκημένων. Για το βυζαντινό κράτος η έλλειψη επαρκούς στρατιωτικής δύναμης και κατάλληλου στρατιωτικού εξοπλισμού ήταν ήδη δεδομένη από τις αρχές του 14ου αιώνα. Μέσα από τη μελέτη των διαθέσιμων κειμένων και την αξιολόγησή τους προσπαθήσαμε να υπολογίσουμε έστω κατά προσέγγιση των αριθμό αυτών που συμμετείχαν στην άμυνα της Πόλης, περιλαμβάνοντας το σύνολο των πολιτών που μπορούσε να φέρει όπλο. Η ολιγανθρωπία παρουσιάζεται στις πηγές ως μείζον πρόβλημα, καθώς ο αριθμός των αμυνομένων δεν επαρκούσε ουτε για την φύλαξη των τειχών. Ταυτόχρονα τα σημαντικά προβλήματα λιμού που καταγράφηκαν κατά τη διάρκεια ιδαίτερα της πρώτης και τρίτης πολιορκίας μείωναν την αγωνιστική ικανότητα των υπερασπιστών. Παρακολουθήσαμε την αύξηση των τιμών που επέφερε η έλλειψη αγαθών και καταγράψαμε την μειωμένη αγοραστική δυνατότητα των πολιτών, που ακόμη και αν έβρισκαν διαθέσιμα τρόφιμα, αδυνατούσαν να τα αγοράσουν καθώς πωλούνταν σε υπερβολικά αυξημένες τιμές. Συμπερασματικά, το αποτέλεσμα της άλωσης της Κωνσταντινούπολης από τους Οθωμανούς το 1453 προήλθε εν μέρει από την εξέλιξη της πολιορκητικής τακτικής των τελευταίων, που επέτρεψε σε σύντομο χρονικό διάστημα τη μετατροπή της μεθόδου του αποκλεισμού των πόλεων σε πραγματική πολιορκία με παρακώλυση των συγκοινωνιών και ταυτόχρονη διεξαγωγή μαχών γύρω και πάνω στα τείχη. Για το βυζαντινό κράτος η οικονομική του κατάρρευση κατά τους τελευταίους αιώνες συνεπαγόταν μη επαρκή διαθέσιμο οπλισμό για τους ήδη στρατολογημένους από τη μια πλευρά, και αδυναμία πρόσληψης μισθοφορικών στρατευμάτων από την άλλη, στοιχεία, που θα μπορούσαν να ενισχύσουν αποφασιστικά στην άμυνα.