Η ηπειρωτική πολύχρωμη κεραμεική στην ηπειρωτική Ελλάδα και το Αιγαίο

Abstract

Τhe subject of the thesis is a very impressive pottery ware, that bears decoration of two –or sometimes three- colors. The ware is known as “Mainland Polychrome” and makes its appearance at the dawn of the Late Bronze Age. Mainland Polychrome ware has not been the subject of a comprehensive study that takes into consideration the contextual environment of pots and sherds of this style from Mainland Greece and the Aegean islands. This enterprise is the main goal of the thesis. The study provides also the chronological basis for Mainland Polychrome pots and their context. The secure dating of the ware was one of our main concerns from the beginning and is related to a certain grade to the long discussion about the division of the early Late Bronze Age period. Mainland Polychrome pottery could now be used as a chronological indicator of the Late Helladic I as a par excellence style of the period. The chronological range of the final stage of the Middle Bronze Age and the beginning of the Late Bronze Age has been subjected into alterations in this study, since wares that have been considered as earlier in the past are now proved to be later having as a result the ‘shrinkage’ of the Middle Bronze Age, on one hand, and the continuation of a large range of Middle Helladic types and wares into the Late Bronze Age, on the other; to the latter we could now add Mainland Polychrome pottery. The present study also offers a guideline to relevant pottery studies, i.e. pots decorated in the panelled style, white-on-lustrous dark or Aiginetan Late Matt-painted ware that could be dealt with in the future. What is also particularly useful and innovative in this study is the use of theoretical models adopted from the field of the Material Culture Studies (i.e. aesthetics) in the examination of the role and function that Mainland Polychrome pottery played.

Η διατριβή αφορά σε έναν ιδιαίτερα εντυπωσιακό τύπο κεραμεικής, που φέρει διακόσμηση δύο –ή, σπανιότερα, τριών– χρωμάτων. Είναι ευρύτερα γνωστή ως «Αμαυρόχρωμη πολύχρωμη: Ηπειρωτική» και κάνει την εμφάνισή της στην αυγή της Ύστερης Εποχής του Χαλκού. Μέχρι σήμερα, η μελέτη δεν έχει προχωρήσει στη θεώρηση της "ηπειρωτικής πολύχρωμης" ως συνόλου λαμβάνοντας υπόψη αναλογίες συμφραζομένων σχετικών δειγμάτων από τον ηπειρωτικό χώρο και το Αιγαίο. Το έργο αυτό αποτελεί στόχο της παρούσας διατριβής. Η συμβολή της μελέτης είναι ουσιαστική στη χρονολόγηση κεραμεικών συνόλων επί τη βάσει "ηπειρωτικών πολύχρωμων" αγγείων. Η ασφαλής χρονολογική τοποθέτηση της "ηπειρωτικής πολύχρωμης" κεραμεικής επιβάλλεται από την παρουσία της σε σημαντικά σύνολα, όπως τους δύο μυκηναϊκούς ταφικούς Κύκλους και σχετίζεται με τη μακρά συζήτηση που αφορά στο διαχωρισμό των φάσεων της πρώιμης υστεροελλαδικής περιόδου. Έχει κατά καιρούς υποστηριχθεί η άποψη ότι η "ηπειρωτική πολύχρωμη" χρησιμεύει στην ασφαλή χρονολόγηση κεραμεικών συναφειών ως κατεξοχήν τύπος της πρώιμης υστεροελλαδικής εποχής. Η θέση αυτή τίθεται εδώ υπό εξέταση και τελικώς επιβεβαιώνεται. Ιδιαίτερη συμβολή αποτελεί ο επαναπροσδιορισμός του χρονολογικού πλαισίου της τελικής Μέσης και πρώιμης Ύστερης Εποχής του Χαλκού, εφόσον τύποι που θεωρούνταν πρωιμότεροι αποδεικνύονται τελικώς υστερότεροι με αποτέλεσμα τη "συρρίκνωση" της Μέσης και την ανάδειξη της τυπολογικής ποικιλίας της πρώιμης Ύστερης Εποχής του Χαλκού, της οποίας πυρήνα έκφρασης δεν αποτελεί πλέον η λεγόμενη πρώιμη μυκηναϊκή κεραμεική, αλλά πληθώρα άλλων κεραμεικών «ρυθμών» μεσοελλαδικής παράδοσης, ένας εκ των οποίων είναι και η "ηπειρωτική πολύχρωμη" κεραμεική. Η παρούσα μελέτη παρέχει επίσης κατευθυντήριες γραμμές σε αντίστοιχες μελέτες κεραμεικών τύπων που ανήκουν στην ίδια ή άλλες περιόδους, π.χ. κεραμεική με μετοπική διακόσμηση, ανοικτή επί στιλπνού σκοτεινού κεραμεική και αιγινήτικη Ύστερη Αμαυρόχρωμη, και αποτελεί αφετηρία σκέψεων που αφορούν στον ορισμό, την παρουσίαση και ερμηνεία της ηπειρωτικής κεραμεικής. Σημαντική συμβολή στη μελλοντική έρευνα αποτελούν η χρήση θεωρητικών μοντέλων στην επίλυση προβλημάτων, οι κλασικές, ελαφρώς τροποποιημένες, κατευθύνσεις στην παρουσίαση, κατηγοριοποίηση και τεχνοτροπική ανάλυση του υλικού, ο συνδυασμός τυπολογίας και λεπτομερειακής καταγραφής αρχαιολογικών συναφειών ως κύρια μέθοδο χρονολόγησης.