Στάσεις και πεποιθήσεις περιβαλλοντικών διερμηνέων σε προστατευόμενες περιοχές: η περίπτωση των υγροτόπων

Abstract

Protected areas’ agencies are responsible for making sustainable management decisions as well as fulfilling the needs of local communities and visitors on environmental communication. Natural resource managers’ goal is to promote citizens’ participation and encourage them to become environmentally actively involved when necessary. These tasks are filtered through the established nature centers. The centers’ main function is to be the main contact point between protected area agency and the public. Nature centers’ power relies on its personnel. The main aim of this thesis is to investigate the subjective beliefs and attitudes of nature centers’ personnel with reference to environmental interpretation programs. The ultimate goal of this thesis is to establish a concrete source of knowledge regarding the application of environmental interpretation in Greece. In Greece, the nature centers personnel is not covered by an accredited training program that focuses on the certification of non formal environmental educators and/or interpreters. The delivered interpretation programs are mainly based on personal experience and subjective beliefs and priorities about environmental interpretation which mandates the use of research methods of human subjectivity, such as Q-Methodology.Q-methodology is a mixed methodology of studying human subjectivity. It combines both qualitative and quantitative principles of research data analysis. Using q-methodology protocol, forty respondents from ten Ramsar Wetland sites were asked to order 36 statements about environmental interpretation programs on 9 point scale, which ranges from disagree to agree status. Q-Factor analysis indicated four factors or types of subjective behaviors regarding the application of environmental interpretation in protected areas such as Ramsar Wetlands: (a) coordinator (9 participants), mentor (11 participants), host (8 participants), and economic maximizer (10 participants). These titles suggest the same operational interpretive philosophy with different end result behavior. Although one philosophy dominates, there are clear differences in their beliefs about their interpretive role, both in their pre professional and in service training. Studying in depth such behaviors could reveal considerable insight towards accomplishing effective interpretation programs.

Οι φορείς των προστατευόμενων περιοχών φέρουν το βάρος όχι μόνο της διαχείρισης του φυσικού περιβάλλοντος αλλά και της διάχυσης του μηνύματος της προστασίας του περιβάλλοντος στην τοπική κοινωνία και τους επισκέπτες τους οποίους καλούνται να μετατρέψουν σε ενεργούς συμμάχους στην δύσκολη πορεία προς την αλλαγή του τρόπου σκέψης και συμπεριφοράς, που οδήγησε το περιβάλλον και την ποιότητα ζωής στον πλανήτη στα όρια του συναγερμού. Για να το επιτύχουν διαθέτουν τα κέντρα περιβαλλοντικής ενημέρωσης-ευαισθητοποίησης τα οποία λειτουργούν ως σημεία αναφοράς για τους επισκέπτες και την τοπική κοινωνία. Η ψυχή και το σώμα των κέντρων ενημέρωσης είναι το ίδιο το προσωπικό τους. Κύριος στόχος στην παρούσα ερευνητική μελέτη ήταν η διερεύνηση των υποκειμενικών πεποιθήσεων και στάσεων του προσωπικού των κέντρων ενημέρωσης για την εφαρμογή των κέντρων ενημέρωσης. Απώτερος σκοπός είναι η διερεύνηση και η συγκέντρωση πληροφοριών ώστε να στοιχειοθετηθεί ένα σαφές πεδίο γνώσης σχετικά με την εφαρμογή της περιβαλλοντικής διερμηνείας στην Ελλάδα. Η εμπειρική φύση της πρακτικής της περιβαλλοντικής διερμηνείας από το προσωπικό των κέντρων ενημέρωσης λόγω έλλειψης εξειδικευμένης κατάρτισης κατέδειξαν ως καταλληλότερη ερευνητική μέθοδο διερεύνησης των υποκειμενικών απόψεων τους την Q-μεθοδολογία. Η μεθοδολογία-Q είναι μια μικτή μέθοδος μελέτης της ανθρώπινης υποκειμενικότητας που συνδυάζει τόσο αρχές ποιοτικής έρευνας όσο και ποσοτικής επεξεργασίας των δεδομένων. Χρησιμοποιώντας αυτή τη μέθοδο αξιολογήθηκαν 36 προτάσεις σχετικές με το σχεδιασμό και λειτουργία των υπηρεσιών περιβαλλοντικής διερμηνείας από το προσωπικό (συνολικά 40 άτομα) των κέντρων ενημέρωσης που ήταν αρμόδια για την ενημέρωση του κοινού σχετικά με προστατευόμενες υγροτοπικές περιοχές Ramsar (10 συνολικά περιοχές). Η Q-παραγοντική ανάλυση κατέδειξε την εξαγωγή τεσσάρων παραγόντων. Οι τίτλοι των παραγόντων με βάση την ερμηνεία του περιεχομένου του Λόγου τους είναι: (α) Συντονιστής (9 συμμετέχοντες) , (β) Μέντορας (11 συμμετέχοντες), Συνοδός (8 συμμετέχοντες) και Οικονομικός Πραγματιστής (10 συμμετέχοντες). Οι τίτλοι υποδηλώνουν τον κεντρικό θεματικό άξονα εστίασης κάθε τύπου πεποίθησης αναφορικά με: (α) τον συντονισμό των φορέων περιβαλλοντικής εκπαίδευσης (συντονιστής), (β) τον προβληματισμό και ενθάρρυνση της κριτικής σκέψης του επισκέπτη (κριτική περιβαλλοντική διερμηνεία (γ) την απλή υποδοχή και ασφάλεια των επισκεπτών και (δ) την περιβαλλοντική διερμηνεία ως μέσο ενθάρρυνσης της οικονομικής ενίσχυσης των έργων του κέντρου ενημέρωσης και γενικότερα του φορέα διαχείρισης. Η επίγνωση της προσωπικής υποκειμενικότητας των περιβαλλοντικών διερμηνέων καθώς και του τρόπου με τον οποίο οι πεποιθήσεις, γνώσεις και δράσεις τους αλληλεπιδρούν στην διερμηνευτική ξενάγηση μπορεί να εμβαθύνει την καταννόηση των σχέσεων μεταξύ των διερμηνέων, κοινού, και των προθέσεων των φορέων διαχείρισης σχετικά με την λειτουργία της περιβαλλοντικής διερμηνείας.