Ρύθμιση και προστασία της επαγγελματικής ελευθερίας στην ελληνική και ενωσιακή έννομη τάξη

Abstract

The constitutional protection of professional freedom is founded on Article 5 par. 1 of the greek Constitution, which guarantees economic freedom in general. Being a specific expression of the latter, professional freedom appears as a classic civil right of negative status. According to the case law of greek courts, this constitutional protection consists of the freedom to choose and pursue a liberal profession and remains invariable since the adoption of the current Constitution. However, the regulation of professional freedom by the legislative and administrative authorities, as well as the judicial review of the legislative and administrative acts that impose restrictions on professional freedom, have suffered severe changes, particularly during the last decade. Those changes can be attributed to two main considerations, which seem to transform the way professional freedom is regulated/restricted and protected: on one hand, the consistent application of the principle of proportionality, which has become the main instrument of judicial review within the greek legal order, has resulted in an intense review of the legislative and administrative measures imposed on professional freedom; on the other hand, both greek legislation and the case law of greek courts are being formed under the immense influence of primary and secondary E.U. law, whose provisions on the free movement (of persons, goods, services and capitals) and on the mutual recognition of professional qualifications affect and determine the national legislation as well as the case law regarding professional freedom.

Η συνταγματική προστασία της επαγγελματικής ελευθερίας, ως ατομικού δικαιώματος με αμυντική διάσταση και ως ειδικότερης έκφανσης της εν γένει οικονομικής ελευθερίας την οποία εγγυάται η παρ. 1 του άρθρου 5, παραμένει αμετάβλητη από τη θέσπιση του ισχύοντος Συντάγματος μέχρι σήμερα, συνιστάμενη στην ελευθερία επιλογής και άσκησης ενός ελευθερίου επαγγέλματος. Η ρύθμιση, ωστόσο, της επαγγελματικής ελευθερίας από τον νομοθέτη και τη Διοίκηση και η δικαστική προστασία που παρέχεται στους φορείς της, μέσω της άσκησης ελέγχου στους περιορισμούς που επιβάλλουν σε αυτή ο νομοθέτης και η Διοίκηση, έχουν υποστεί, ιδίως την τελευταία δεκαετία, καθοριστικές μεταβολές. Η «μετάλλαξη» αυτή στη ρύθμιση και προστασία της επαγγελματικής ελευθερίας οφείλεται σε δύο παράγοντες: αφενός σε μια εντατικοποίηση του ελέγχου των περιορισμών της επαγγελματικής ελευθερίας, την οποία διενεργεί ο εθνικός δικαστής και η οποία οφείλεται στη συστηματική εφαρμογή από τα δικαστήρια της αρχής της αναλογικότητας∙ αφετέρου στην καταλυτική επίδραση των ρυθμίσεων του πρωτογενούς και παράγωγου ενωσιακού δικαίου αναφορικά με την ελεύθερη κυκλοφορία και την αναγνώριση επαγγελματικών προσόντων, οι οποίες επικαθορίζουν την εθνική νομοθεσία και νομολογία γύρω από την επαγγελματική ελευθερία.