Διερεύνηση ηθικών στάσεων και επαγγελματικών αξιών φοιτητών νοσηλευτικής ΑΕΙ και ΤΕΙ και νοσηλευτών σε γενικά νοσοκομεία

Abstract

Background: Nursing professional values are beliefs that dictate the nursing professional identity and operate as standards for nurses. This way nursing actions are based on common characteristics and rules. Despite the interest over the last 20 years on the subject of nursing professional values among researchers around the world, no such study was ever done before in Greece.Purpose: The purpose of this study was to describe the nature of nursing professional values and the ethical attitudes about values among nursing students and professional nurses. In addition, the evolution, development, and implementation of professional nursing values were explored.Methods: The study was conducted in two phases: Phase I Qualitative: Five (5) focus groups were conducted with a total sample of 37 nurses currently working in general state hospitals in Greece. The audiotaped conversations were transcribed and content analysis was performed using the qualitative software N-Vivo 10.0.Phase II Quantitative: A descriptive cross-sectional study, using a convenient sample of N = 430 nursing students and N = 425 professional nurses; (Total N = 855). Data collection included a) socio-demographic and professional characteristics, b) the revised Questionnaire of Nursing Professional Values by Weis and Schank (2009) and c) the Questionnaire of Evolution and Development of Nursing Professional Values that was created based on the qualitative data of Phase I. For the statistical analysis the software SPSS 17.0 was used.Results: Qualitative analysis revealed the following five themes: a) understanding of professional nursing values, b) the most importance values of the nursing profession, c) necessary changes of professional nursing values, d) development of professional nursing values and e) the implementation of professional nursing values.The quantitative analysis demonstrated that both nursing students and professional nurses ranked (most important to least important) the following basic nursing professional values: a) trust (4,3±0,6), b) justice (4,1±0,6), c) caring (4,0±0,6), d) activism (3,6±0,7), and e) professionalism (3,5±0,8).In addition, the most ethical attitudes for both nursing students and professional nurses were a) ensuring patient confidentiality (4,6±0,7) and b) protecting the patient’s right for privacy (4,5±0,8). A statistical significant difference was found on Nursing Professional Values scores between nursing students (mean = 101, 4, SD = 0, 5) and professional working nurses (mean = 104, SD = 0, 6).Among nursing students the nursing professional value of caring was statistically significant associated with gender (p=0,036); activism was associated with nursing school that the student is attending (p<0,001), and professionalism with both the nursing school (p<0,001) and year of study (sophomore senior, etc) (p<0,001).For professional working nurses it was found that caring was associated with nursing department (p<0,05) and nurses’ age p=0,034); activism was associated with nursing department (p<0,05) and years of practice (p=0,036); trust was associated with years of education(p<0,05) and country they study nursing (p=0,039), and professionalism with years of education (p=0,004), nursing department (p=0,004) and years of practice (p=0,003).In addition, it was found that for professional working nurses the most important motivation for choosing a nursing career was helping those who suffer (4,0±0,9) and motivation was found to relate with years of education (p=0,021) and age (p=0,001).Factors that influence the development of professional nursing values were gender p=0,012), and the place nurses grew (p=0,002). Factors that influence the evolution of professional nursing values were gender (p<0,001), the nursing department (p=0,003) and years of practice (p=0,018). Finally, factors that negatively impact the implementation of nursing professional values were found to be the country of birth (p=0,005) and years of practice.Conclusion: The most important nursing values for both nursing students and working nurses are those that regulate their relationship with patients.For nursing students, gender, nursing school attending and year of study seem to significantly influence their professional nursing values. For working nurses, years of practice, years of education, nursing department currently working and age seem to significantly influence their professional nursing values.Nurses view professional values as an extension of their own personal values and not as professional rules that dictate them. The development of nursing values is influenced by organizational factors, the nursing stereotype and conflicts among values that nurses experience in their working environment. The implementation of professional values is influenced by the health care system, the nursing management, the working conditions, the years of practice and the degree of knowledge that a nursing professional has about values. Nurses also believe that the enhancement of professional values and pursue of excellence is important.The present findings are significant for both nursing education and clinical practice since education and knowledge of professional values impact the development of nurses and because nursing values shape clinical practice. However, further study is necessary in order to better understand the way of teaching nursing values, their implementation and their relationship to the quality of nursing practice and patient satisfaction with nursing care.

Εισαγωγή: Οι επαγγελματικές νοσηλευτικές αξίες είναι σταθερές πεποιθήσεις που λειτουργούν ως πρότυπα συμπεριφοράς και δράσης για τους νοσηλευτές και είναι βασικά στοιχεία της επαγγελματικής τους ταυτότητας. Με αυτόν τον τρόπο οι νοσηλευτές ενεργούν και συμπεριφέρονται βάσει κοινών κανόνων, χαρακτηριστικών για το επάγγελμα. Ενώ τα τελευταία 20 χρόνια το θέμα των νοσηλευτικών αξιών συγκεντρώνει το ενδιαφέρον των ερευνητών διεθνώς, στην Ελλάδα δεν έχει πραγματοποιηθεί καμία σχετική μελέτη.Σκοπός: Σκοπός της μελέτης ήταν η διερεύνηση των επαγγελματικών νοσηλευτικών αξιών και των αντίστοιχων ηθικών στάσεων φοιτητών νοσηλευτικής και εργαζόμενων νοσηλευτών, καθώς και της εξέλιξης, ανάπτυξης και εφαρμογής τους.Μέθοδος: Η μελέτη πραγματοποιήθηκε σε 2 φάσεις. Στην φάση Ι διεξήχθη ποιοτική μελέτη στην οποία συμμετείχαν 37 νοσηλευτές από δημόσια γενικά νοσοκομεία οι οποίοι κατανεμήθηκαν σε 5 ομάδες εστιασμένης συζήτησης. Η ανάλυση των δεδομένων έγινε με τη μέθοδο της ανάλυσης περιεχομένου (μετά την απομαγνητοφώνηση του υλικού των συζητήσεων) και χρησιμοποιήθηκε το λογισμικό ποιοτικής ανάλυσης N-Vivo 10.0. Στη φάση ΙΙ διεξήχθη ποσοτική μελέτη και συγκεκριμένα υπεριγραφική μελέτη με συγχρονικές συσχετίσεις σε δείγμα ευκολίας φοιτητών νοσηλευτικής (n=430) και εργαζόμενων νοσηλευτών σε δημόσια γενικά νοσοκομεία (n=425) (συνολικό δείγμα n=855). Για τη συλλογή των ποσοτικών δεδομένων χρησιμοποιήθηκε α) έντυπο συλλογής δημογραφικών, κοινωνικών και εργασιακών χαρακτηριστικών των νοσηλευτών β) η αναθεωρημένη Κλίμακα Επαγγελματικών Αξιών των Νοσηλευτών των Weis and Schank (2009) και γ) η Κλίμακα Ανάπτυξης και Εξέλιξης των Επαγγελματικών Αξιών των Νοσηλευτών που δημιουργήθηκε με βάση τα αποτελέσματα της φάσης Ι της παρούσας μελέτης. Η στατιστική ανάλυση πραγματοποιήθηκε με το SPSS 17.0.Αποτελέσματα: Από την ανάλυση των ποιοτικών δεδομένων στη φάση Ι της μελέτης προέκυψαν οι ακόλουθες πυρηνικές κατηγορίες: α) αντίληψη των νοσηλευτών περί των επαγγελματικών νοσηλευτικών αξιών, β) σημαντικότερες αξίες της σύγχρονης νοσηλευτικής, γ) αναγκαίες αλλαγές στις αξίες της σύγχρονης νοσηλευτικής, δ) ανάπτυξη των επαγγελματικών νοσηλευτικών αξιών, ε) εφαρμογή των επαγγελματικών νοσηλευτικών αξιών. Από την ανάλυση των ποσοτικών δεδομένων στη φάση ΙΙ της μελέτης προέκυψε ότι βασικές νοσηλευτικές αξίες για τους φοιτητές και τους νοσηλευτές, ιεραρχημένες από τις περισσότερο στις λιγότερο σημαντικές ήταν η εμπιστοσύνη (4,3±0,6), η δικαιοσύνη (4,1±0,6), η φροντίδα (4,0±0,6), ο ακτιβισμός (3,6±0,7) και ο επαγγελματισμός (3,5±0,8). Παράλληλα, οι σημαντικότερες ηθικές στάσεις για τους φοιτητές και τους νοσηλευτές ήταν η τήρηση του απορρήτου του ασθενούς (4,6±0,7) και η προστασία του δικαιώματος των ασθενών στην ιδιωτικότητα (4,5±0,8). Η μέση συνολική βαθμολογία των Επαγγελματικών Νοσηλευτικών Αξιών βρέθηκε 101,4±0,5 για τους φοιτητές και 104±0,6 για τους νοσηλευτές, αντίστοιχα, διαφορά στατιστικά σημαντική (p=0,003). Από την πολυπαραγοντική ανάλυση που έγινε βρέθηκε ότι στους φοιτητές η φροντίδα παρουσιάζει στατιστικά σημαντική συσχέτιση με το φύλο (p=0,036), o ακτιβισμός με το εκπαιδευτικό ίδρυμα φοίτησης (p<0,001) και ο επαγγελματισμός, επίσης με το έτος σπουδών (p<0,001) και το εκπαιδευτικό ίδρυμα (p<0,001). Για τους νοσηλευτές τα αποτελέσματα της πολυπαραγοντικής ανάλυσης έδειξαν ότι η φροντίδα σχετίζεται με το τμήμα εργασίας (p<0,05) και την ηλικία (p=0,034), o ακτιβισμός με το τμήμα εργασίας (p<0,05) και τη συνολική προϋπηρεσία (p=0,036), η εμπιστοσύνη με το επίπεδο εκπαίδευσης (p<0,05) και τη χώρα σπουδών (p=0,039) και ο επαγγελματισμός με το επίπεδο εκπαίδευσης (p=0,004), το τμήμα εργασίας (p=0,004) και τα χρόνια συνολικής προϋπηρεσίας (p=0,003). Επιπλέον, για τους νοσηλευτές προέκυψε ότι το σημαντικότερο κίνητρο επιλογής του νοσηλευτικού επαγγέλματος είναι η παροχή βοήθειας σε αυτούς που υποφέρους (4,1±0,9) και βρέθηκε να σχετίζεται με το επίπεδο εκπαίδευσης (p=0,021) και την ηλικία (p=0,001). Οι παράγοντες που επηρεάζουν τη διαμόρφωση των επαγγελματικών νοσηλευτικών αξιών σχετίζονται με το φύλο (p=0,012) και τον τόπο που μεγάλωσαν οι νοσηλευτές (p=0,002), οι παράγοντες που επηρεάζουν τη διαχρονική εξέλιξη των επαγγελματικών νοσηλευτικών αξιών με το φύλο (p<0,001), το τμήμα εργασίας (p=0,003) και τη συνολική προϋπηρεσία (p=0,018) και οι παράγοντες που δυσχεραίνουν την εφαρμογή των επαγγελματικών νοσηλευτικών αξιών βρέθηκε ότι συσχετίζονται με τη χώρα γέννησης (p=0,005) και τη συνολική προϋπηρεσία.Συμπεράσματα: Οι σημαντικότερες νοσηλευτικές αξίες για τους φοιτητές και τους εργαζόμενους νοσηλευτές είναι αυτές που ρυθμίζουν τη σχέση με τους ασθενείς. Για τους φοιτητές νοσηλευτικής το φύλο, το έτος σπουδών και το εκπαιδευτικό ίδρυμα που φοιτούν αποτελούν προσδιοριστικούς παράγοντες της σημαντικότητας των επαγγελματικών τους αξιών. Για τους νοσηλευτές σε γενικά νοσοκομεία, η εργασιακή εμπειρία, το εκπαιδευτικό επίπεδο, το τμήμα εργασίας και η ηλικία αποτελούν προσδιοριστικούς παράγοντες της σημαντικότητας των επαγγελματικών τους αξιών. Οι νοσηλευτές αντιλαμβάνονται τις επαγγελματικές αξίες ως επέκταση των προσωπικών τους αξιών και όχι ως επαγγελματικούς κανόνες με δεσμευτικό χαρακτήρα. Η ανάπτυξη των νοσηλευτικών αξιών επηρεάζεται από εργασιακούς περιβαλλοντικούς παράγοντες, το επαγγελματικό στερεότυπο και συγκρούσεις αξιών που βιώνουν οι νοσηλευτές στο χώρο εργασίας. Η εφαρμογή των επαγγελματικών αξιών επηρεάζεται από το σύστημα παροχής φροντίδας υγείας, τον τρόπο που ασκείται η νοσηλευτική διοίκηση, τις συνθήκες εργασίας, την εργασιακή εμπειρία καθώς και το βαθμό επίγνωσης των αξιών του επαγγελματία. Οι νοσηλευτές θεωρούν ότι η αξιοκρατία και οι επαγγελματικές αξίες που αφορούν στο επάγγελμα είναι αναγκαίο να ενισχυθούν. Τα συμπεράσματα της παρούσας μελέτης παρέχουν πολύτιμες πληροφορίες τόσο για τη νοσηλευτική εκπαίδευση, καθώς φαίνεται ότι η εκπαίδευση και γνώση των επαγγελματικών αξιών συμβάλλει ουσιαστικά στην ανάπτυξη των νοσηλευτών, όσο και για την κλινική νοσηλευτική, καθώς οι νοσηλευτικές αξίες αποτελούν πρότυπα για την άσκηση της νοσηλευτικής. Ωστόσο, είναι απαραίτητη περαιτέρω μελέτη για να διερευνηθούν σημαντικές πτυχές του φαινομένου των επαγγελματικών νοσηλευτικών αξιών όπως, ο τρόπος που θα πρέπει να διδάσκονται, η βιωσιμότητα και εφαρμογή τους και η σημασία τους στην ποιότητα της παρεχόμενης φροντίδας και την ικανοποίηση των ασθενών.