Διερεύνηση της συμβολής της ψυχικής καταπόνησης (stress) στην εκδήλωση του συνδρόμου Sjogren

Abstract

Objectives: Previous evidence suggests the role of psychological stress in triggering the onset of autoimmunity. We aimed to investigate whether stress following major and minor life events could precede the onset of primary Sjogren’s syndrome (pSS). The role of coping strategies and social support as compensating buffering mechanisms was also explored. Furthermore, we sought to determine the spectrum of personality and psychopathology features of patients with primary SS (pSS) and explore whether they are linked to disease characteristics as well as the presence of autoantibodies (autoAbs) against neuropeptides. Methods: 47 patients with pSS were compared with two control groups: 35 patients with lymphoma (disease controls DC) and 120 healthy controls (HC) with disease onset within the previous year. All subjects completed questionnaires assessing the occurrence of major and minor stressful events coping strategies and social support prior to disease onset. Data analysis was performed by univariate and multivariate logistic regression models. Personality and psychopathological variables were also determined in 103 pSS patients and 110 healthy controls (HCs). AutoAbs against hypothalamic and pituitary neuropeptides were measured by ELISA in 25 pSS patients and 25 HCs Data analysis was performed by univariate and multivariate logistic regression models and by comparison with regression models. Results: A higher number of patients with pSS reported the occurrence of negative stressful life events prior to disease onset compared with patients with lymphoma and HC while the number and impact of daily hassles did not differ between the three groups. Coping strategies were defective and the overall social support was lower in patients with pSS compared with DC and HC groups. In the multivariate model pSS status was associated with maladaptive coping and lower overall social support relative to DC and HC as well as with an increased number of negative stressful life events compared with HC but not DC. A higher number of pSS patients reported distinct personality traits (neuroticism psychoticism and obsessiveness) and psychological distress compared with HCs After adjustment for personality characteristics and demographics only hypochondriasis was the main psychopathology feature associated with pSS suggesting that psychopathological manifestations in the setting of pSS are primarily dependent on premorbid personality characteristics. Although no differences were detected between serum levels of neuropeptide autoAbs in pSS cases and controls levels of autoAbs against a-melanocyte-stimulating hormone (a-MSH) correlated with anxiety scores in both groups examined but with higher intercept in pSS subjects. Significant correlations between anxiety score and autoAbs directed against oxytocin and vasopressin were also detected in the pSS patients. Conclusions: Prior to disease onset patients with pSS experience high psychological stress following major negative life events without developing satisfactory adaptive coping strategies to confront their stressful life changes. Lack of social support may contribute to the relative risk of disease development pSS patients exhibit a distinct pattern of personality traits and high levels of psychological distress compared with HCs which seems to be determined by premorbid personality characteristics. Correlations between anxiety and a-MSH autoAbs suggest their potential involvement in anxiety development in both pSS and HCs.

Σκοπός: Προηγούμενες έρευνες έχουν αναδείξει το ρόλο της ψυχικής καταπόνησης (στρες) ως εναύσματος για έναρξη αυτοανοσίας. Σκοπός της μελέτης μας είναι η διερεύνηση του κατά ποσό η ψυχική καταπόνηση που έπεται μειζόνων και ελασσόνων ψυχοπιεστικών γεγονότων μπορεί να προηγηθεί της έναρξης του συνδρόμου. Ο ρόλος των μηχανισμών διαχείρισης του στρες και της κοινωνικής υποστήριξης ως μηχανισμών αντιρρόπησης διερευνήθηκαν επίσης. Επιπλέον, διερευνήθηκαν στοιχεία προσωπικότητας και ψυχοπαθολογίας σε ασθενείς με πρωτοπαθές σύνδρομο Sjogren και η σχέση τους με χαρακτηριστικά της νόσου και την παρουσία αυτοαντισωμάτων έναντι νευροπεπτιδίων. Μέθοδος: 47 ασθενείς με πρωτοπαθές σύνδρομο Sjogren συγκρίθηκαν με δύο ομάδες ελέγχου, 35 ασθενείς με λέμφωμα (ασθενείς μάρτυρες) με έναρξη νόσου μέσα στο προηγούμενο έτος και 120 υγιείς μάρτυρες. Όλοι οι συμμετέχοντες συμπλήρωσαν ερωτηματολόγια εκτίμησης των προηγηθέντων μειζόνων και ελασσόνων ψυχοπιεστικών γεγονότων των στρατηγικών διαχείρισης και της διαθέσιμης κοινωνικής υποστήριξης πριν την έναρξη του νοσήματος. Η ανάλυση των πληροφοριών έγινε με μονοπαραγοντικό ή πολυπαραγοντική λογαριθμιστική παλινδρόμηση. Στη συνέχεια η ψυχοπαθολογία και τα χαρακτηριστικά προσωπικότητας διερευνήθηκαν σε 103 ασθενείς με πρωτοπαθές σύνδρομο Sjogren και 110 υγιείς μάρτυρες. Αυτοαντισώματα έναντι νευροπεπτιδίων του υποθάλαμου και της υπόφυσης μετρήθηκαν με ενζυμικό ανοσοπροσροφητικό προσδιορισμό (ELISA) σε 25 ασθενείς και σε 25 υγιείς μάρτυρες. Η ανάλυση πραγματοποιήθηκε με μονοπαραγοντικό και πολυπαραγοντικό μοντέλο λογαριθμιστικής παλινδρόμησης καθώς επίσης με τη μέθοδο σύγκρισης των παλινδρομήσεων. Αποτελέσματα: Μεγαλύτερος αριθμός ασθενών με σύνδρομο Sjogren ανέφερε μείζονα ψυχοπιεστικά γεγονότα πριν την έναρξη του νοσήματος συγκρινόμενος με ασθενείς με λέμφωμα και υγιείς μάρτυρες. Ενώ ο αριθμός και η βαρύτητα των ελασσόνων γεγονότων δεν διέφεραν ανάμεσα στις 3 ομάδες, οι μηχανισμοί διαχείρισης ήταν προβληματικοί και η ολική κοινωνική υποστήριξη ήταν χαμηλότερη στους ασθενείς με σύνδρομο Sjogren σε σύγκριση με τις ομάδες των ασθενών και υγιών μαρτύρων. Στο πολυπαραγοντικό μοντέλο η νόσηση από σύνδρομο σχετίσθηκε με δυσπροσαρμοστικούς μηχανισμούς διαχείρισης και χαμηλότερο επίπεδο υποστήριξης σε σχέση με τους ασθενείς και υγιείς μάρτυρες όπως επίσης και με αυξημένο αριθμό αρνητικών ψυχοπιεστικών γεγονότων συγκρινόμενου με τους υγιείς μάρτυρες αλλά όχι με τους ασθενείς μάρτυρες. Μεγαλύτερος αριθμός ασθενών με σύνδρομο Sjogren ανέφερε συγκεκριμένα χαρακτηριστικά προσωπικότητας (νευρωτισμό, ψυχωτισμό και ψυχοαναγκαστικότητα) και ψυχική καταπόνηση συγκρινόμενος με τους υγιείς μάρτυρες. Έπειτα από στάθμιση ως προς τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας και τις δημογραφικές μεταβλητές η υποχονδρίαση ήταν το κύριο ψυχοπαθολογικό χαρακτηριστικό που σχετίσθηκε με το σύνδρομο Sjogren. Οι ψυχοπαθολογικές εκδηλώσεις στα πλαίσια του συνδρόμου εξαρτώνται κυρίως από προ νοσηρά χαρακτηριστικά προσωπικότητας. Αν και δεν βρέθηκαν διαφορές στα επίπεδα των νευροπεπτιδίων έναντι αυτοαντισωμάτων στους ασθενείς και στους μάρτυρες τα επίπεδα των αυτοαντισωμάτων έναντι a-MSH συσχετίσθηκαν με τα επίπεδα άγχους και στις δύο ομάδες που εξετάσθηκαν με μεγαλύτερη σταθερά στους ασθενείς. Σημαντικές συσχετίσεις ανάμεσα στα επίπεδα άγχους και στα αυτοαντισώματα έναντι ωκυτοκίνης και βαζοπρεσσίνης ανιχνεύθηκαν επίσης στους ασθενείς. Συμπέρασμα: Πριν την έναρξη του νοσήματος οι ασθενείς με σύνδρομο Sjogren βιώνουν αρκετή ψυχική καταπόνηση που έπεται μείζονων ψυχοπιεστικών γεγονότων χωρίς να αναπτύξουν ικανοποιητικούς μηχανισμούς διαχείρισης και προσαρμογής για την αντιμετώπιση των δυσκολιών αυτών. Η έλλειψη κοινωνικής υποστήριξης μπορεί να συνεισφέρει στο σχετικό κίνδυνο ανάπτυξης της νόσου. Επιπλέον σε ασθενείς με πρωτοπαθές σύνδρομο Sjogren παρατηρείται ένα συγκεκριμένο προφίλ χαρακτηριστικών προσωπικότητας και υψηλότερη ψυχική επιβάρυνση σε σύγκριση με υγιείς μάρτυρες το οποίο φαίνεται να εξαρτάται από προ νοσηρά χαρακτηριστικά προσωπικότητας. Συσχετίσεις ανάμεσα στα επίπεδα άγχους και στα αυτοαντισώματα έναντι a-MSH είναι ενδεικτικά πιθανής συμμετοχής τους στην ανάπτυξη του άγχους τόσο στους ασθενείς όσο και στους υγιείς μάρτυρες.