Ο ρόλος των τεχνολογιών πληροφορικής και επικοινωνιών στην άμβλυνση των περιφερειακών ανισοτήτων και στη βιώσιμη ανάπτυξη των απομονωμένων περιοχών

Abstract

In a period when rapid changes are taking place across the world, leading socio economic inequalities, the study of those inequalities which always had an interest, is now of paramount importance. This research highlights a number of key factors affecting inequalities but focuses mainly on the regional dimension of those inequalities.The study of a country’s regional problem varies, depending on the external environment, on the current economic situation, on the country’s development stage and finally on the grid of the existing social-political relations. The attempt of a comprehensive solution to the regional problem, which is characterized by high variability, requires the use and adaptation of every available mean, both in space and time. This thesis considers Information and Communication Technologies (ICT) as one significant mean, which has a key role, in shaping society’s socio-economic organization. In this context, the study aims to fill the research gap regarding the analysis of ICT’s impact on regional development and the emerging inequalities.The thesis consists on three main sections. The first covers the literature review, focusing on the theoretical background of the study and on the definition of main concepts. Based on the analysis of primary and secondary data, the second section reflects the current situation on the multilevel ICT penetration in Greece and particularly, in its regions. In the third section, after the analysis of the relevant literature and practices, a composite indicator is constructed, in order to evaluate the digital readiness of a region. This indicator measures the current degree of e-inclusion, as well as the potential penetration, as a function of a wide range of factors, such as macroeconomic environment, demographics, entrepreneurship e.tc. The thesis ends up with the synthesis of the findings and the proposition of concrete policies addressing critical issues which have been identified during the research relating, wherever possible, the ICTs with the development process.

Σε μια περίοδο η οποία σηματοδοτεί σημαντικές εξελίξεις σε παγκόσμιο επίπεδο σχετικά με τις ανισότητες, όπως διαμορφώνονται στο χώρο, η μελέτη του φαινομένου αυτού, που πάντοτε είχε ενδιαφέρον, θα μπορούσε να θεωρηθεί ιδιαίτερα επίκαιρη. Παρά την, κατά βάση, περιφερειακή διάσταση της προσέγγισης, στη διατριβή πραγματεύονται και αναδεικνύονται μια σειρά από βασικούς παράγοντες διαμόρφωσης των ανισοτήτων.Η μελέτη του περιφερειακού προβλήματος μιας χώρας διαφοροποιείται ανάλογα με το εξωτερικό περιβάλλον, την οικονομική συγκυρία την αναπτυξιακή φάση που διανύει η χώρα, αλλά και το πλέγμα των πολιτικό-κοινωνικών συσχετισμών που διαμορφώνονται μέσα σε αυτήν. Η προσπάθεια μιας ολοκληρωμένης αντιμετώπισης του περιφερειακού προβλήματος, το οποίο χαρακτηρίζεται από έντονη μεταβλητότητα, προϋποθέτει τη χρήση και την προσαρμογή, τόσο στο χώρο όσο και στον χρόνο, κάθε διαθέσιμου μέσου, το οποίο μπορεί να συμβάλει ουσιαστικά. Ως τέτοιο μέσο αντιμετωπίζονται στη διατριβή οι Τεχνολογίες Πληροφορικής και Επικοινωνιών (ΤΠΕ), η σημασία των οποίων, όπως αναδεικνύεται, είναι αναμφισβήτητη σε ολόκληρο το φάσμα της κοινωνικό-οικονομικής οργάνωσης. Σε αυτό το πλαίσιο η παρούσα μελέτη στοχεύει να καλύψει το ερευνητικό κενό που εντοπίζεται στο θέμα της διερεύνησης της σημασίας των επιπτώσεων των ΤΠΕ, στην ανάπτυξη των περιφερειών και των ανισοτήτων που διαμορφώνονται μεταξύ αυτών.Η διατριβή αποτελείται από τρείς βασικές ενότητες. Στην πρώτη περιλαμβάνεται η βιβλιογραφική επισκόπηση, στην οποία εστιάζεται στη διερεύνηση του θεωρητικού πλαισίου του θέματος και την οριοθέτηση των εννοιών. Στη δεύτερη ενότητα, μέσα από την επεξεργασία πρωτογενών και δευτερογενών στοιχείων, αποτυπώνεται η υφισταμένη κατάσταση σχετικά με την πολυεπίπεδη διείσδυση των ΤΠΕ στον ελληνικό χώρο και τις περιφέρειες της χώρας. Στην τρίτη ενότητα μετά από τη μελέτη της διεθνούς βιβλιογραφίας και των σχετικών πρακτικών δημιουργήθηκε ένας σύνθετος δείκτης για την αξιολόγηση της ψηφιακής ετοιμότητας των περιφερειών. Μέσω του δείκτη και των μεταβλητών που τον συνθέτουν, αποτυπώνεται τόσο ο υφιστάμενος βαθμός ένταξης των ΤΠΕ όσο και οι προοπτικές διείσδυσης τους, όπως προκύπτουν από μια ευρύτερη ομάδα παραγόντων, όπως το μακροοικονομικό περιβάλλον, τα δημογραφικά στοιχεία, η επιχειρηματικότητα κλπ. Η εργασία ολοκληρώνεται με την παράθεση και τη σύνθεση των συμπερασμάτων και την παρουσίαση των προτεινόμενων πολιτικών για την αντιμετώπιση των κρίσιμων ζητημάτων τα οποία διαπιστώθηκαν κατά τη διάρκεια της, συνδέοντας όπου αυτό ήταν εφικτό, τις ΤΠΕ με την αναπτυξιακή διαδικασία.