Διερεύνηση της επίδρασης των ψυχοκοινωνικών παραγόντων στο στρες της υπογονιμότητας και στην έκβαση της υποβοηθούμενης αναπαραγωγής καθώς και της επίδρασης του τρόπου σύλληψης στα επίπεδα στρες στη κύηση: προτάσεις υποστηρικτικής φροντίδας

Abstract

This research aims to study stress during assisted reproduction or during pregnancy after a successful IVF. More specifically, the main objectives of this study was to investigate: a) the relationships between a stressful event (infertility and IVF), individual characteristics (personality traits) and cognitive structures (primary cognitive appraisal, sense of control), behavioral factors (coping strategies), external factors (social support) and mental health of infertile women using a multivariate analysis model, b) the effect of the psychological stress on the outcome of infertility treatment controlling for the effects of other relevant biological and medical factors and c) the effect of mode of conception (IVF or natural conception) at the levels of worries and anxiety during pregnancy after a successful IVF attempt, controlling for the effects of relevant demographic and biological factors. The theoretical framework of this study was the cognitive theory of stress,appraisal and coping by Lazarus and his colleagues. The sample of infertile women consisted of 160 infertile women undergoing IVF, while the sample of pregnant women consisted of 67 pregnant women with gestational age from 11th to 14th weeks undergoing prenatal routine exams. Data collection was done using questionnaires measuring fertility-related stress (Fertility Problem Inventory, FPI), anxiety (STAI), depressive symptomatology (CES-D), emotional distress (POMS), worries of pregnancy (Cambridge Worry Scale), personality traits (Eysenk Personality Questionnaire, EPQ), optimism (LOT-R), perception of control (Illness Perception Questionnaire-Revised, IPQ-R), cognitive appraisal of life events (Appraisal of Life Event scale, ALE ), coping strategies (COPE-Brief), social support (Social Support Questionnaire-SF, SSQ) and vii marital satisfaction (ENRICH). Three questionnaires (FPI, ALE, ENRICH) were not validated in Greek, therefore, these questionnaires were translated and validated in Greek. The statistical analyses were conducted using the statistical packages SPSS and LISREL and included bivariate and multivariate analyses. The Research Scientific Committee of Elena Venizelou Hospital approved the protocol of this survey. The findings of this study suggested that levels of stress, anxiety and depression of infertile women were similar to those of the general population and significantly correlated with age and duration ofinfertility. Furthermore, the findings that emerged from the multivariate analysis showed that after controlling for the effects of biomedical factors, high psychological stress adversely affected the positive outcome of pregnancy after IVF (OR = 0.964, p = 0.011, OR = 0.889, p = 0.006). Therefore, women with higher levels of stress had lower success rates compared with women with lower levels of stress. In addition, the psychosocial variables that consistently acted as predictive factors of stress, anxiety, depressive symptoms and emotional distress were the primary appraisal of infertility as a stressful event (β = 0.256, p = 0.002, β = 0.375, p = 0.000, β = 0.182, p= 0.026, β = 0.220, p = 0.007, respectively), the failure to adopt coping strategies focused on problem appraisal (β = -0.204, p = 0.009, β = -2.202, p = 0.030, respectively), adoption of coping strategies focused on avoidance (β = 0.244, p = 0.003, β = 0.224, p = 0.006), low levels of sexualand / or marital satisfaction (β = -0.211, p=0.029, β = -3.163, p = 0.002, β = - 0.177, p = 0.043), and low perception of personal control (β = 0.156, p = 0.040). These independent psychosocial factors explained 49% to 55% of the variance of the dependent variables of psychological stress. Finally, the findings arose from the multivariate analyses indicated that after controlling for the effects of biomedical and psychological factors, the mode of pregnancy affected the levels of anxiety and worries during pregnancy (β = 0.331, p = 0.038). Therefore, women who became pregnant after an IVF had higher levels of stress than women who became naturally pregnant. Additionally, high levels of worries during pregnancy were significantly associated with low economical level and previous history of miscarriage. The study findings are discussed in the context of development and implementation of supportive care methods, stress reduce interventions and counseling, of infertile women undergoing fertility treatment and of pregnant women after a succesful IVF, by the health care professional.

H έρευνα αυτή μελετά το στρες κατά τη διάρκεια της υποβοηθούμενης αναπαραγωγής και κατά την διάρκεια της κύησης μετά από επιτυχημένη προσπάθεια εξωσωματικής γονιμοποίησης. Πιο συγκεκριμένα, οι βασικοί, αντικειμενικοί σκοποί της μελέτης ήταν η διερεύνηση: α) των σχέσεων που αναπτύσσονται μεταξύ στρεσογόνου γεγονότος (υπογονιμότητα και εξωσωματική γονιμοποίηση), ατομικών χαρακτηριστικών (χαρακτηριστικά προσωπικότητας) και γνωστικών δομών (γνωστική εκτίμηση, αίσθηση ελέγχου), συμπεριφοράς (στρατηγικές αντιμετώπισης), εξωτερικών παραγόντων (κοινωνική υποστήριξη) και ψυχικής υγείας των υπογόνιμων γυναικών χρησιμοποιώνταςένα πολυπαραγοντικό μοντέλο ανάλυσης, β) της επίδρασης των επιπέδων του ψυχολογικού στρες στην έκβαση της θεραπείας υπογονιμότητας, εφόσον ελεγχθούν οι υπόλοιποι βιολογικοί και ιατρικοί παράγοντες που μπορεί να επηρεάζουν την έκβαση της θεραπείας και γ) η διερεύνηση της επίδρασης του τρόπου σύλληψης (IVF ή φυσική σύλληψη) στα επίπεδα ανησυχιών και άγχους κατά τη διάρκεια της κύησης μετά από επιτυχημένη προσπάθεια εξωσωματικής γονιμοποίησης, εφόσον ελεχθούν οι δημογραφικοί και βιολογικοί παράγοντες που μπορεί να επηρεάζουν τα επίπεδαανησυχιών και άγχους στην κύηση. Ως βάση για τη μελέτη αυτή χρησιμοποιήθηκε η γνωστική θεωρία αλληλεπίδρασης για το στρες των Lazarus και συνεργατών του. Το δείγμα των υπογόνιμων γυναικών συνίστατο από 160 υπογόνιμες γυναίκες που υποβάλλονταν σε εξωσωματική γονιμοποίηση ενώ το δείγμα των εγκύων γυναικών αποτέλεσαν 67 έγκυες γυναίκες με ηλικία κύησης από 11η έως 14η εβδομάδα που υποβάλλονταν σε προγεννητική εξέταση ρουτίνας. Η συλλογή των δεδομένων έγινε με τη χρήση ερωτηματολογίων μέτρησης του στρες της υπογονιμότητας (Fertility ProblemInventory, FPI), του άγχους (STAI), της καταθλιπτικής συμπτωματολογίας (CES-D), της συναισθηματικής δυσφορίας (POMS), των ανησυχιών της κύησης (Cambridge Worry Scale), της προσωπικότητας (Εysenk Personality Questionnaire, EPQ), της αισιοδοξίας (LOT-R), της αντίληψης ελέγχου (Illness Perception Questionnaire- Revised, IPQ-R), της εκτίμησης των γεγονότων ζωής (Appraisal of Life Event scale, ALE), της iv εκτίμησης των τρόπων αντιμετώπισης προβλημάτων (COPE-Brief), της κοινωνικής υποστήριξης (Social Support Questionnaire-SF, SSQ) και της μέτρησης της συζυγικής ικανοποίησης (ENRICH). Tρία ερωτηματολόγια (FPI, ALE, ENRICH) δεν ήτανσταθμισμένα στα Ελληνικά οπότε έγινε η μετάφραση και η στάθμιση τους. Οι στατιστικές αναλύσεις έγιναν με τη χρήση των στατιστικών πακέτων SPSS και LISREL και περιλάμβαναν μονοπαραγοντικές και πολυπαραγοντικές αναλύσεις. Η Επιστημονική Επιτροπή Έρευνας του νοσοκομείου Έλενα Βενιζέλου ενέκρινε το πρωτόκολλο διεξαγωγής της έρευνας. Τα ευρήματα της παρούσας μελέτης υποδεικνύουν ότι τα επίπεδα στρες, άγχους και κατάθλιψης των υπογόνιμων γυναικών δεν διέφεραν από τα αντίστοιχα επίπεδα του γενικού πληθυσμού και συσχετίζονταν στατιστικώς σημαντικάμε την ηλικία και τη διάρκεια της υπογονιμότητας. Επίσης τα ευρήματα που προέκυψαν από την πολυπαραγοντική ανάλυση έδειξαν ότι μετά τον έλεγχο της επίδρασης των βιοϊατρικών παραγόντων, το υψηλό ψυχολογικό στρες και το άγχος επηρέαζαν αρνητικά την θετική έκβαση της κύησης μετά από εξωσωματική γονιμοποίηση (OR = 0.964, p = 0.011, OR = 0.889, p = 0.006). Ως εκ τούτου, οι γυναίκες με υψηλότερα επίπεδα στρες είχαν μικρότερα ποσοστά επιτυχίας σε σχέση με τις γυναίκες με τα χαμηλότερα επίπεδα στρες. Επιπρόσθετα, οι μεταβλητές που σταθερά αποτέλεσαν προβλεπτικούς παράγοντες του στρες, άγχους, καταθλιπτικής συμπτωματολογίας και συναισθηματικής δυσφορίας ήταν η πρωτογενής εκτίμηση της υπογονιμότητας ως ένα στρεσογόνο γεγονός (β = 0.256, p = 0.002, β = 0.375, p = 0.000, β = 0.182, p= 0.026, β = 0.220, p = 0.007,αντίστοιχα), η μη υιοθέτηση στρατηγικών αντιμετώπισης εστιασμένων στην αξιολόγηση του προβλήματος (β = -0.204, p = 0.009, β = -2.202, p = 0.030, αντίστοιχα) η υιοθέτηση στρατηγικών αντιμετώπισης εστιασμένων στην αποφυγή (β = 0.244, p = 0.003, β = 0.224, p = 0.006) τα χαμηλά επίπεδα σεξουαλικής ή/και συζυγικής ικανοποίησης (β = -0.211, p=0.029, β = -3.163, p = 0.002, β = - 0.177, p = 0.043) και η χαμηλή αντίληψη του προσωπικού ελέγχου (β = 0.156, p = 0.040). Παρατηρήθηκε ότι οι ανεξάρτητοι ψυχοκοινωνικοί παράγοντες εξήγησαν από 49% έως 55% της διακύμανσης των εξαρτημένων μεταβλητών του ψυχολογικού στρες. Τέλος, τα ευρήματα που προέκυψαν από την πολυπαραγοντική ανάλυση υπέδειξαν ότι μετά τον έλεγχο της επίδρασης τωνβιοϊατρικών και ψυχολογικών παραγόντων, ο τρόπος σύλληψης επηρέαζε τα επίπεδα άγχους και ανησυχιών στη κύηση (β = 0.331, p = 0.038). Παρατηρήθηκε δηλαδή ότι οι v γυναίκες που έμειναν έγκυες μετά από εξωσωματική γονιμοποίηση είχαν υψηλότερα επίπεδα στρες σε σχέση με τις γυναίκες που έμειναν έγκυες με φυσικό τρόπο. Eπιπρόσθετα, παρατηρήθηκε ότι τα υψηλά επίπεδα ανησυχιών και άγχους στην κύηση συσχετίζονταν σημαντικά με το χαμηλό οικονομικό επίπεδο και το ιστορικό αποβολής. Τα συμπεράσματα της μελέτης συζητούνται στα πλαίσια εφαρμογής μεθόδωνυποστηρικτικής φροντίδας, παρεμβάσεων μείωσης του ψυχολογικού στρες και συμβουλευτικής, σε υπογόνιμες γυναίκες που υποβάλλονται σε θεραπεία υπογονιμότητας και σε έγκυες γυναίκες που υποβλήθηκαν σε εξωσωματική γονιμοποίηση, από επαγγελματίες υγείας.