Βιολογικοί και γενετικοί δείκτες στη διαφοροδιάγνωση των υπεζωκοτικών συλλογών

Abstract

Οι πλευριτικές συλλογές είναι μια συνηθισμένη εκδήλωση διαφόρων νοσημάτων. Περίπου το 20% των πλευριτικών συλλογών οφείλονται σε κακοήθειες και το 50% αυτών οφείλονται σε καρκίνο του πνεύμονα. Η κακοήθης πλευριτική συλλογή είναι η πρώτη εκδήλωση της νόσου σε ποσοστό που κυμαίνεται από 10 έως 50%. Η κυτταρολογική εξέταση του πλευριτικού υγρού είναι η βασική μέθοδος για την διάγνωση της κακοήθειας και η ευαισθησία της είναι 50-70%. Η τυφλή βιοψία του υπεζωκότα μπορεί να χρησιμοποιηθεί συμπληρωματικά για τη διάγνωση της κακοήθειας. Όμως μεταξύ των κυτταρολογικά αρνητικών περιπτώσεων μόνο στο 7% αποδείχθηκε κακοήθεια διαμέσου της βιοψίας του υπεζωκότα ενώ ένα 20% των πλευριτικών συλλογών παραμένουν αδιάγνωστες. Τέλος οι μετρήσεις διαφόρων καρκινικών δεικτών στο πλευριτικό υγρό όπως το καρκινοεμβρυϊκό αντιγόνο (CEA) μπορεί να φανούν χρήσιμες στην διαφοροδιάγνωση των πλευριτικών συλλογών και οι ευαισθησίες τους είναι σχετικά υψηλές, όμως τέτοιες μέθοδοι δεν είναι επιβεβαιωμένες. Είναι γνωστό ότι η κυτταρολογική εξέταση δίνει αρνητικό αποτέλεσμα στις περιπτώσεις που το πλευριτικό υγρό περιέχει λιγότερα από 1-10% κακοήθη κύτταρα, ενώ οι μοριακές μέθοδοι που χρησιμοποιούν την PCR μπορεί να ξεχωρίσουν ανωμαλίες σε ένα από τα 105-106 κύτταρα. To μικροδορυφορικό DNA αποτελείται από επαναλαμβανόμενα μοτίβα των 1-6 ζευγών νουκλεοτιδίων τα οποία ανευρίσκονται σε όλα τα προκαρυωτικά και ευκαρυωτικά κύτταρα. Στις περισσότερες περιπτώσεις αποτελούν τμήματα “non-coding DNA” και σπανιότερα περιοχών που κωδικοποιούν κάποιες πρωτείνες. To μικροδορυφορικό DNA παρουσιάζει μεγάλη ποικιλία πολυμορφισμού. Με τη χρήση της PCR (polymerase chain reaction) το μικροδορυφορικό DNA έχει μετατραπεί σε ένα χρήσιμο γενετικό δείκτη. Το μικροδορυφορικό DNA έχει αποδειχθεί ένα εξαιρετικό εργαλείο της γονιδιακής χαρτογράφησης πολλών οργάνων με διάφορες εφαρμογές από ιατροδικαστικές μελέτες, μελέτες αποδόμησης του DNA έως διατήρηση και διαχείριση βιολογικών πηγών. Τέλος μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως ένα εργαλείο γονιδιακού διαχωρισμού σε διάφορες μελέτες μοριακής επιδημιολογίας. Η Αστάθεια του Μικροδορυφορικού DNA σχετίζεται με υψηλούς ρυθμούς μετάλλαξης και η διαδικασία της μετάλλαξης διαφέρει ανάμεσα στους διάφορους γονιδιακούς τόπους, τα είδη, την ηλικία, το φύλο. Ο υψηλός ρυθμός μεταλλαξογένεσης στις μικροδορυφορικές αλληλουχίες μπορεί να εξηγηθεί από δύο κυρίως μηχανισμούς. Ο πρώτος σχετίζεται με λάθη κατά την αντιγραφή του DNA (slippage event) και ο δεύτερος με ανωμαλία στον μηχανισμό αποκατάστασης των λαθών κατά την αντιγραφή (DNA mismatch repair system). Ο μηχανισμός αποκατάστασης λαθών κατά την αντιγραφή του DNA συμβάλλει στο να διατηρηθεί η γονιδιακή σταθερότητα, διορθώνοντας τα λάθη που συμβαίνουν κατά την αντιγραφή. Η δυσλειτουργία του συστήματος αυτού μπορεί να οδηγήσει στο χάσιμο της χρωμοσωμικής σταθερότητας γεγονός που παίζει ρόλο στην καρκινογένεση. Υπάρχουν δύο τύποι γενετικής αποσταθεροποίησης. Ο ένας είναι η χρωμοσωμική αστάθεια που έχει σαν αποτέλεσμα τον ανευπλοϊδισμό και ο άλλος η αστάθεια του μικροδορυφορικού DNA που δημιουργείται λόγω λαθών κατά την αντιγραφή σύντομων νουκλεοτιδικών αλληλουχιών. Ανάμεσα στα γονίδια που παίζουν το σημαντικότερο ρόλο στα διάφορα στάδια της καρκινογένεσης είναι τα ογκοκατασταλτικά γονίδια. Έχει αποδειχθεί ότι η αλλαγή του γενετικού υλικού σε μία και μόνο αλληλουχία (η απώλεια της ετεροζυγωτίας) μπορεί να οδηγήσει σε καρκινογένεση...