Γλωσσικός σχεδιασμός: η περίπτωση της ελληνικής νοηματικής γλώσσας (ΕΝΓ)

Abstract

The dissertation explores the parameters of language planning of Greek Sign Language (GSL). Based on a qualitative analysis of the data which come from a corpus of interviews with GSL signers and from ethnographic research, the parameters discussed in the dissertation are (a) the linguistic behavior of the signers of GSL, (b) the bodies involved in language planning, (c) their goals and means, as well as (d) the conditions under which such decisions are usually made. Due to the unique way GSL is acquired and the lack of systematic standardization until recently, diversity is widespread in GSL. This diversity results in contact singing, geographical dialects and age varieties. Since 2000 there has been a commitment for using GSL in the educational domain for students with hearing loss. This development increases the need for the standardization of GSL and the decrease of linguistic diversity. The increased interest of hearing people in learning GSL favors such developments. Nevertheless, GSL remains the language of a linguistic minority and, due to its visual and gestural modality, does not only have symbolic value but also instrumental significance for its Deaf users. Further linguistic research on GSL and increased involvement of its users in language planning could contribute to more effective planning activities.

Η διατριβή εξετάζει τις παραμέτρους του γλωσσικού σχεδιασμού της ελληνικής νοηματικής γλώσσας (ΕΝΓ). Μέσα από την ποιοτική ανάλυση συνεντεύξεων με Κωφούς νοηματιστές που επιλέχθηκαν στοχευμένα και την αξιοποίηση δεδομένων από την εθνογραφική παρατήρηση των μελών της γλωσσικής κοινότητας των Κωφών συζητούνται (α) η γλωσσική συμπεριφορά των νοηματιστών της ΕΝΓ, (β) οι φορείς που εμπλέκονται στο γλωσσικό της σχεδιασμό, (γ) οι στόχοι και τα μέσα των διάφορων ενεργειών γλωσσικού σχεδιασμού της ΕΝΓ, καθώς και (δ) οι τομείς στους οποίους λαμβάνουν κυρίως χώρα οι παραπάνω ενέργειες. Παρατηρείται ότι εξαιτίας του ιδιαίτερου τρόπου κατάκτησης της ΕΝΓ και της απουσίας συστηματικής της προτυποποίησης, κυρίως λόγω της υποτίμησής της στο παρελθόν, η ΕΝΓ χαρακτηρίζεται από έντονη ποικιλομορφία. Η ποικιλομορφία εντοπίζεται στη διαμόρφωση ποικιλιών επαφής με το δανεισμό στοιχείων κυρίως από την ελληνική φθογγογλώσσα, αλλά και γεωγραφικών και ηλικιακών ποικιλιών. Η θεσμική αναγνώριση της ΕΝΓ στην εκπαίδευση των κωφών μαθητών το 2000 εντείνει το αίτημα για ενέργειες που αφορούν το γλωσσικό της σχεδιασμό και προωθεί τη μείωση της ποικιλομορφίας της μέσω της προτυποποίησής της. Τέτοιου είδους ενέργειες φαίνεται ότι επιβάλλονται περαιτέρω εξαιτίας της διάδοσης της ΕΝΓ στον ακούοντα πληθυσμό της πλειονότητας. Παρά τις νεότερες εξελίξεις, η ΕΝΓ αποτελεί τη γλώσσα μιας γλωσσικής μειονότητας, η διατήρηση της οποίας είναι σημαντική όχι μόνο για συμβολικούς και πολιτισμικούς λόγους, αλλά και για πρακτικούς εξαιτίας της οπτικοκινητικής της τροπικότητας που την καθιστά ιδιαίτερα χρήσιμη σε άτομα με απώλεια ακοής. Η προώθηση της γλωσσικής έρευνας της ΕΝΓ και η μεγαλύτερη εμπλοκή των μελών της γλωσσικής κοινότητας μπορούν να συμβάλουν ώστε οι προτεινόμενες ενέργειες γλωσσικού σχεδιασμού της ΕΝΓ να γίνονται προς όφελος των ίδιων των νοηματιστών της.