Ο αρχαίος αθηναϊκός οχυρωματικός περίβολος: ζητήματα μορφολογίας, τοπογραφίας και διαχείρισης

Abstract

This dissertation is a synthesis of the published evidence relating to the ancient Athenian circuit-wall dating from the archaic times to the era of Justinian. Its ultimate aim is to formulate the necessary research infrastructure for a future enhancement of the ancient Athenian circuit wall as a cohesive monument. The first chapter contains ancient testimonia which are relevant to the monument under scrutiny. The second chapter traces the travellers accounts and maps that date from the Middle Ages until the mid-19th century placing emphasis on the references concerning the discernible remains of the circuit-wall that time but which later were not any more visible or identifiable. The third chapter encompasses the history of archaeological research which is divided into three periods from 1833 until 1931 (the year of the second edition of Judeich s Topographie von Athen) from 1931 until 1960 (the publication year of Travlos s monograph Πολεοδομική Εξέλιξις των Αθηνών) and from 1960 until 2006. The fourth chapter presents a registry that is a catalogue of all excavated or located parts of the circuit-wall known today in which the most important published information pertaining to the location the excavation, the study of the material and the method of conservation of the fortifications remains is filed and classified in a coherent manner. The fifth chapter is a collection of the main features of the fortifications building phases whilst it investigates the possibility of employing morphological characteristics as chronological criteria. It also attempts to discern the various building phases in conjunction with three criteria: the chronology of the excavation’s findings the ancient testimonia and the classification - accruing from this research - of common morphological characteristics of the fortification’s various parts. The sixth chapter engages in matters pertinent to particular areas of the wall’s course. These matters are approached through a simultaneous study of a thematic map whose preparation was based on the 2004 base map and it is the tool into which any new element regarding the wall can be directly incorporated in the future. Finally the seventh chapter probes into the history of how the authorities have dealt with the wall, the values represented by its remains and the potential appropriate enhancement of the latter as a monumental entity.

Η μελέτη αυτή είναι μια σύνθεση έως σήμερα δημοσιευμένων στοιχείων σχετικά με τον οχυρωματικό περίβολο των Αθηνών και καλύπτει την περίοδο από τα αρχαϊκά χρονιά έως την εποχή του Ιουστινιανού. Ο απώτερος στόχος της διατριβής είναι η διαμόρφωση της αναγκαίας ερευνητικής υποδομής για την ενδεχομένη ανάδειξη του αρχαίου τείχους από την πολιτεία ως ενιαίου μνημειακού συνόλου. Στο πρώτο κεφάλαιο συγκεντρώνονται οι σχετικές με τα τείχη μαρτυρίες από την αρχαία γραμματεία και το υπάρχον επιγραφικό υλικό. Στο δεύτερο κεφάλαιο ανιχνεύονται οι μνείες για την οχύρωση της πόλης που παραδίδονται από τον Μεσαίωνα έως τα μέσα του 19ου αιώνα και δίνεται έμφαση στη σημασία που μπορεί να έχουν οι αναφορές των μελετητών σε κατάλοιπα που εκείνοι διέκριναν τότε άλλα αργότερα δεν ήταν πλέον ορατά η ταυτίσιμα. Στο τρίτο κεφάλαιο συγκροτείται η ιστορία της αρχαιολογικής έρευνας η οποία διαιρείται σε τρεις περιόδους 1833-1931 (έτος της δεύτερης έκδοσης της Τοπογραφίας των Αθηνών του Judeich) 1931-1960 (έτος έκδοσης του έργου Πολεοδομική Εξέλιξις των Αθηνών του Τραυλού) και 1960-2006. Το τέταρτο κεφάλαιο είναι ένα «μητρώο» στο οποίο περιέχονται ταξινομημένες με ενιαίο τρόπο οι σημαντικότερες δημοσιευμένες πληροφορίες σε ο τι άφορα τον εντοπισμό την ανασκαφική έρευνα, την μελέτη του υλικού άλλα και τον τρόπο διατήρησης των κατάλοιπων της οχύρωσης δημιουργώντας μια βάση δεδομένων για όλα τα γνωστά σήμερα ανασκαφέντα σημεία. Στο πέμπτο κεφάλαιο συγκεντρώνονται τα κύρια χαρακτηριστικά των οικοδομικών φάσεων της οχύρωσης ενώ διερευνάται το ενδεχόμενο λειτουργίας των μορφολογικών χαρακτηριστικών ως χρονολογικών κριτηρίων. Επιχειρείται επίσης μια διάκριση σε οικοδομικές φάσεις με συνδυασμό τριών κριτηρίων τη χρονολόγηση των ευρημάτων της ανασκαφής τις αρχαίες μαρτυρίες και την προκύπτουσα από την έρευνα ομαδοποίηση κοινών χαρακτηριστικών μορφής των τμημάτων της οχύρωσης. Το έκτο κεφάλαιο πραγματεύεται ζητήματα που αφορούν σε συγκεκριμένες περιοχές της πορείας του τείχους. Αυτά προσεγγίζονται μέσω παράλληλης μελέτης ενός θεματικού χάρτη που εκπονήθηκε στο πλαίσιο της διατριβής αυτής σε υπόβαθρο του 2004 και αποτελεί το εργαλείο για άμεση ένταξη κάθε νέου στοιχείου στην εικόνα των τειχών. Στο έβδομο κεφάλαιο εξετάζεται η ιστορία της αντιμετώπισης του τείχους από την πολιτεία οι αξίες που αντιπροσωπεύουν τα λείψανα του σήμερα και οι δυνατότητες μιας αρμόζουσας ανάδειξής των ως ενιαίου μνημειακού συνόλου.