Το έργο και η προσφορά της Φιλίσας Χατζηχάννα στην παιδική λογοτεχνία της Κύπρου και της Ελλάδας

Abstract

Filissa Hatzihanna is a special case of an author and teacher in Cyprus, in educational community and Cypriot society. Her work identifies and defines to a certain extent, the nature, texture and quality of Cypriot children’s literature. The dissertation’s research involves a. an extensive analysis of her literary work b. the way Cypriot children’s literature reflects on identity and nationality issues, traumatic experiences through the mechanism of memory and narration, c. It finally records biographical information concerning her Maronite origin along with her educational status. Every literary genre is studied and presented separately, with specific methological tools which are mainly related with the theory of narration. Studing the narrative and poetic genre, the theory of narration coexists with historical-literary approach whereas the specificity of theatrical genre requires the adoption of relevant tools of structuralism (socio-semiotic approach) which is more related to the two natures specificity of the theatrical text. The borderline nature of Cypriot children’s literature, geographical and cultural fringes of the wider Greek area seems to determine its special characteristics and determine its relationship with the wider Greek literature. Its themes are inspired by the island’s folklore, history and struggle of the Cypriot people, nature and environment, the dominant pedagogical concepts, the position of children in society and is determined by the dramatic events of recent history. The work of Filissa Hatzihanna’s following the developments in the field of children’s literature could be delineated between 3 periods: the experiential, the child-centered-realistic and the fantastic. Meandering between genres and modes of writing evolves over time, communicate with modern trends and utilizes varied and imaginative themes, narrative and stylistic techniques. Our final assessment is that her work has been proven to be timeless earmarking her as a leading personality of Cypriot children’s literature and a major figure in te broader Greek children’s literature .

Η Φιλίσα Χατζηχάννα αποτελεί μία ξεχωριστή περίπτωση λογοτέχνιδας και δασκάλας στην κυπριακή λογοτεχνία, στην εκπαιδευτική κοινότητα και την κυπριακή κοινωνία γενικότερα. Η συγγραφική της δραστηριότητα προσδιορίζει και ορίζει, ως έναν βαθμό, τη φύση, την υφή και την ποιότητα της κυπριακής παιδικής λογοτεχνίας. Οι ερευνητικές αναζητήσεις της διατριβής αφορούν α. την ανάγνωση και ανάλυση του συγγραφικού έργου της β. την καταγραφή που εμφανίζει η φύση της κυπριακής παιδικής λογοτεχνίας (ζητήματα ταυτότητας, εθνότητας, προβλήματα τραυματικών εμπειριών, μνήμης και αφηγήσεων) γ. τα βιογραφικά στοιχεία της συγγραφέως, λόγω της μαρωνιτικής καταγωγής και της εκπαιδευτικής της ιδιότητας. Κάθε λογοτεχνικό γένος μελετάται και παρουσιάζεται ξεχωριστά, με συγκεκριμένα μεθοδολογικά εργαλεία, τα οποία αξιοποιούν κυρίως τη θεωρία της αφήγησης. Στη μελέτη του αφηγηματικού και του ποιητικού γένους η θεωρία της αφήγησης συνυπάρχει με την ιστορική-φιλολογική προσέγγιση, ενώ η ιδιαιτερότητα του θεατρικού γένους επιβάλλει την υιοθέτηση αντίστοιχων εργαλείων του δομισμού (κοινωνιοσημειωτική μέθοδος), που προσιδιάζουν περισσότερο στην δισυπόστατη ιδιαιτερότητα του θεατρικού κειμένου. Ο μεταιχμιακός χαρακτήρας της κυπριακής παιδικής λογοτεχνίας, στις γεωγραφικές και πολιτισμικές παρυφές του ευρύτερου ελληνικού χώρου, φαίνεται ότι καθορίζει τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της και προσδιορίζει τη σχέση της με την ευρύτερη ελληνική λογοτεχνία, άλλοτε αυτόνομo και άλλοτε αναπόσπαστο μέρος της ευρύτερης νεοελληνικής λογοτεχνίας, ανάλογα με τις εκάστοτε επιθυμίες δημιουργών και αναγνωστών. Η θεματική της προσδιορίζεται και εμπνέεται από τη λαϊκή παράδοση του νησιού, την ιστορία και τους αγώνες του κυπριακού λαού, τη φύση και το περιβάλλον, τις κυρίαρχες παιδαγωγικές αντιλήψεις και τη θέση του παιδιού στην κοινωνία και καθορίζεται από τα δραματικά γεγονότα της πρόσφατης ιστορίας του νησιού. Το έργο της Φιλίσας Χατζηχάννα, ακολουθώντας τις εξελίξεις στο χώρο της παιδικής λογοτεχνίας, θα μπορούσε να οριοθετηθεί ανάμεσα σε τρεις περιόδους: στη ΄΄βιωματική'', την παιδοκεντρική-ρεαλιστική και την φανταστική. Ελίσσεται ανάμεσα σε λογοτεχνικά είδη και τρόπους γραφής, εξελίσσεται στο πέρασμα του χρόνου, επικοινωνεί με τα σύγχρονα ρεύματα του χώρου και αξιοποιεί ποικίλες και πρωτότυπες θεματικές, αφηγηματικές και υφολογικές τεχνικές. Η τελική μας εκτίμηση είναι ότι το έργο της κέρδισε το στοίχημα με το χρόνο, αναδεικνύοντας τη δημιουργό του σε μια κορυφαία προσωπικότητα της κυπριακής αλλά και μία μείζονα περίπτωση της ευρύτερης ελληνικής παιδικής λογοτεχνίας.