Η συμβολή των νέων παιδαγωγικών αντιλήψεων και των εκπαιδευτικών μεταρρυθμίσεων στη διαμόρφωση του παιδικού βιβλίου στην Ελλάδα του μεσοπολέμου

Abstract

The basic aim of this dissertation is to examine the influence practised by the pedagogical and educational orientation upon shaping the modern greek children’s books during the mid-war period. The approach towards the reading material has been done by the grammatological method in connection with the basic principles of the “New Historicism” movement; whereas for the exemplary analysis the methodological tools used belong to the “New Critic” movement. It appears from the research that the starting point of the greek children’s books is located in the beginning og the Modern Greek Enlightenment period engulfed within the framework of the modern percertion of childhood. In consequence, during all the nineteenth century, children’s reading texts correspond to the pedagogical and educational trends of the time and promote the complex dominating ideological values. During the beginning of twentieth century and especially in the mid-war period, 1917-1936, thw greek children’s books are revitalized under the light of the pedagogical principles of the “New Education” movement. At this period thw first children’s fiction books with novel characteristics emerge, which define the beginning of the modern children’s literature in Greece

Ο βασικός στόχος της Διατριβής είναι η διερεύνηση των επιδράσεων που άσκησαν οι παιδαγωγικοί και εκπαιδευτικοί προσανατολισμοί στη διαμόρφωση του ελληνικού παιδικού βιβλίου κατά την περίοδο του Μεσοπολέμου. Η απουσία εργασιών υποδομής με ιστορική προοπτική συνέβαλε καθοριστικά στη διεύρυνση των ορίων της έρευνας. Έτσι, ενώ βασική στόχευση είναι ο Μεσοπόλεμος, η αφετηρία της τοποθετείται την εποχή του Νεοελληνικού Διαφωτισμού όπου, όπως διαπιστώθηκε από την έρευνα, αναδύθηκε το παιδικό βιβλίο στο πλαίσιο των νεωτερικών αντιλήψεων για την παιδική ηλικία και στη συνέχεια εξελίχθηκε υπό το φως των εκάστοτε παιδαγωγικών αναζητήσεων. Η προσέγγιση του αναγνωστικού υλικού έγινε με τη γραμματολογική μέθοδο σε συνάρτηση με τις βασικές μεθοδολογικές αρχές του Νέου Ιστορικισμού, ενώ για την παραδειγματική ανάλυση, η οποία αφορά αφηγηματικά έργα του Μεσοπολέμου, αξιοποιήθηκαν τα μεθοδολογικά εργαλεία που μας προσφέρει η Νέα Κριτική. Σύμφωνα με τις διαπιστώσεις της έρευνας κατά την περίοδο του Νεοελληνικού Διαφωτισμού εκδόθηκαν τα πρώτα έργα για παιδιά στο πλαίσιο των αιτημάτων για ανανέωση της αναγνωστικής ύλης με κείμενα προσαρμοσμένα στις παιδαγωγικές και εθνικές επιδιώξεις της εποχής. Στα επόμενα χρόνια και ειδικότερα την περίοδο 1830-1880 το παιδικό βιβλίο ανταποκρίθηκε στις επιταγές του Αλληλοδιδακτικού Σχολείου. Τα “ηθικά διηγήματα” με αποδέκτες τα “εύτακτα παιδία” στόχευαν στη μηχανιστική συμμόρφωσή τους με τις αρχές της κυρίαρχης ιδεολογίας του νεοσύστατου κράτους. Κατά το διάστημα 1880-1917 το παιδικό βιβλίο εναρμονισμένο με τις ηθοποιητικές και παιδαγωγικές αρχές της ερβαρτιανής θεωρίας προωθεί μέσα από την παρουσία ιδεατών παιδικών προτύπων τον αρετολογικό κώδικα της εποχής καθώς και την επίσημη μορφωτική και εθνική πολιτική. Κατά την περίοδο του Μεσοπολέμου, 1917-1936, η ανανέωση του παιδαγωγικού και εκπαιδευτικού κλίματος, που συντελείται στο πλαίσιο της αστικής ανασυγκρότησης του κράτους, δημιουργεί ευνοϊκούς όρους για την ανανέωση και του παιδικού αναγνώσματος. Στη φάση αυτή παρατηρείται στροφή προς το χώρο της πεζογραφίας και παράγονται εκτενή αφηγηματικά κείμενα. Τα έργα αυτά θεματοποιούν κατεξοχήν την παιδική ζωή με την παρουσία παιδικών προτύπων που αντανακλούν την πρόσληψη της παιδικής ηλικίας που γίνεται στο πλαίσιο της Νέας Αγωγής. Το ίδιο παιδαγωγικό κλίμα συμβάλλει καθοριστικά στην ανανέωση των αφηγηματικών χαρακτηριστικών των έργων σε σημείο που μπορούμε να πούμε ότι τα κείμενα αυτά ορίζουν τις απαρχές του σύγχρονου παιδικού μυθιστορήματος