Εντομολογική και οροεπιδημιολογική μελέτη της κατάστασης της ελονοσίας στο Ν. Έβρου

Abstract

This study, concerning the malaria case in the Region of Evros, was performed during the time period 1997-1999 on the occasion of the appearance in the aforementioned area of 4 cases of autochthonous malaria during 1994-1998. The study is divided into the entomologic and the sero-epidemiologic study. Within the framework of the entomological study, there were collected for identification some anopheles mosquitoes from the areas where the malaria cases occurred (Nipsa, Chandras, Ferres), as well as from the area of Dikaia due to its geographical neighboring with Bulgaria and Turkey - during the last years there were also reported some cases of autochthonous malaria. Within the framework of the sero-epidemiologic study, there were examined the serums of the healthy residents of the areas where the malaria cases arose, the residents of other rural areas of the Region of Evros, as well as the residents of Samothrace and Alexandroupoolis. There were collected 3.803 larvae in total (from the Delta of the river Evros in the Region of Evros, from and 21 water sites located in Nipsa, and from 8 water sites of Chandras) and 1.651 adult mosquitoes coming from sheepcotes of sheep and goats, bytes and a few from other places. The anopheles mosquitoes were at first identified according to morphological criteria, and afterwards according to the PCR method. The adult females that had drained blood were also identified according to the ELISA method both in anthropophila and in zoophile. The collected anopheles mosquitoes were identified according to morphologic criteria into the following species: An.maculipennis complex, An.superpictus and An.claviger. The An.maculipennis complex has been identified in further with the aid of PCR method into An.maculipennis s.s., An.sacharovi and An.melanoon. The 94% of the larvae that were collected in the mainland were An.maculipennis s.s. and 5% were An.melanoon, while the larvae that were selected from the coastal area were An.sacharovi. It has been proven that all species develop in water with neutral pH and in a temperature ranging between 14-30οC. Moreover, it was found that the An.maculipennis complex prefers higher temperatures in comparison with the other species, and that the population of the larvae reached the maximum level by the end of August-beginning of September. From the examination of the adult endophila anopheles mosquitoes through PCR, it was found that it was about An.maculipennis s.s. (47%), An.melanoon (47%), and more rarely An.sacharovi (6%). From the 266 fanopheles females, 1,5% had drained human blood, 87% had drained blood of goats or bovines and 11,5% had drained blood from another animal. Human blood was also detected in the following: An.melanoon, An.maculipennis s.s. and An.sacharovi. From the serological test of 1.240 residents of the Region of Evros, with the method of indirect immunofluorence, it was found that 30 residents (2,4%) had a positive antibodies title (seropositive). However, none of them (except the two former patients who were re-examined) had a malaria medical history, nor had they traveled to malaria endemic areas. In particular, 21 out of 30 people had shown a marginal positive title (1/16), while 8 people had antibodies title 1/64 and 1 person had 1/256. The higher antibodies title had been found in people over 65 years old. Conclusions: In the Region of Evros exist some species of anopheles mosquitoes that can transfer malaria plasmodia, while the positive title of antibodies in the 2,4% of the healthy residents constitutes an indication of the small presence of the parasite in the area. These findings, in combination with the geographic position of the area, set the perspectives of a possible future revival of malaria in case there will be sufficient sources of infection. Therefore, the area must be under frequent surveillance with entomologic and sero-epidemiologic studies about malaria.

Η παρούσα μελέτη για την κατάσταση της ελονοσίας στο Ν. Έβρου διεξήχθη κατά το χρονικό διάστημα 1997-1999 με αφορμή την εμφάνιση στην περιοχή 4 κρουσμάτων αυτόχθονης ελονοσίας κατά την περίοδο 1994-1998. Διακρίνεται σε εντομολογική και οροεπιδημιολογική μελέτη. Στο πλαίσιο της εντομολογικής έρευνας συλλέχθηκαν για ταυτοποίηση ανωφελή κουνούπια από τις περιοχές όπου εκδηλώθηκαν τα κρούσματα ελονοσίας (Νίψα, Χανδράς, Φέρρες) καθώς επίσης και από την περιοχή των Δικαίων λόγω της γεωγραφικής γειτνίασης με τη Βουλγαρία και με την Τουρκία, όπου επίσης είχαν καταγραφεί τα τελευταία έτη κρούσματα αυτόχθονης ελονοσίας. Στο πλαίσιο της οροεπιδημιολογικής μελέτης εξετάσθηκαν οι οροί υγιών κατοίκων των περιοχών όπου εκδηλώθηκαν τα κρούσματα ελονοσίας, άλλων αγροτικών περιοχών του Ν. Έβρου καθώς και κατοίκων της Σαμοθράκης και της Αλεξανδρούπολης. Συγκεντρώθηκαν συνολικά 3.803 προνύμφες (από το Δέλτα του Ν. Έβρου και από 21 υδάτινες εστίες της Νίψας καθώς και από 8 υδάτινες εστίες του Χανδρά) και 1.651 ενήλικα κουνούπια προερχόμενα από ποιμνιοστάσια αιγοπροβάτων, βουστάσια και σε μικρό αριθμό από οικίες. Τα ανωφελή ταυτοποιήθηκαν αρχικώς με μορφολογικά κριτήρια και στη συνέχεια με τη μέθοδο PCR. Τα ενήλικα θηλυκά που είχαν απομυζήσει αίμα ταυτοποιήθηκαν επίσης με την μέθοδο ELISA σε ανθρωπόφιλα ή ζωόφιλα. Τα συλλεχθέντα ανωφελή ταυτοποιήθηκαν με μορφολογικά κριτήρια στα είδη An.maculipennis complex, An.superpictus και An.claviger, ενώ το An.maculipennis complex ταυτοποιήθηκε περαιτέρω με PCR σε An.maculipennis s.s., An.sacharovi, και An.melanoon. Το 94% των προνυμφών που συλλέχθηκαν στην ενδοχώρα ήταν An.maculipennis s.s. και 5% ήταν An.melanoon, ενώ οι προνύμφες που συλλέχθηκαν στην παράκτια περιοχή ήταν An.sacharovi. Διαπιστώθηκε ότι όλα τα είδη αναπτύσσονται σε ύδατα με ουδέτερο pH και θερμοκρασία 14-30ο C, ενώ το An.maculipennis complex φαίνεται ότι προτιμά υψηλότερες θερμοκρασίες από τα άλλα είδη. Ο πληθυσμός των προνυμφών έφτασε σε μέγιστο σημείο στο τέλος Αυγούστου - αρχή Σεπτεμβρίου. Από την εξέταση των ενήλικων ενδόφιλων ανωφελών κουνουπιών με PCR διαπιστώθηκε ότι επρόκειτο για An.maculipennis s.s. ( 47%), An.melanoon ( 47%) και σπανιότερα An.sacharovi (6%). Από τα 266 ανωφελή θηλυκά, 1,5% είχαν απομυζήσει ανθρώπινο αίμα, 87% αίμα αίγας ή βοοειδούς και 11,5% αίμα άλλου ζώου. Ανθρώπινο αίμα ανιχνεύτηκε στα είδη An.melanoon, An.maculipennis s.s. και An.sacharovi. Από τoν ορολογικό έλεγχο σε δείγμα αίματος 1.240 υγιών κατοίκων του Ν. Έβρου με την μέθοδο του έμμεσου ανοσοφθορισμού διαπιστώθηκε ότι 30 κάτοικοι (2,4%) είχαν θετικό τίτλο αντισωμάτων. Κανείς από αυτούς (με εξαίρεση τους δύο πρώην ασθενείς που επανεξετάσθηκαν) δεν ανέφερε ιστορικό ελονοσίας, ούτε ιστορικό ταξιδιού σε ενδημικές για ελονοσία περιοχές. Τα 21 από τα 30 άτομα είχαν οριακώς θετικό τίτλο (1/16), ενώ 8 άτομα είχαν τίτλο αντισωμάτων 1/64 και 1 άτομο 1/256. Υψηλότερος τίτλος αντισωμάτων διαπιστώθηκε σε άτομα ηλικίας άνω των 65 ετών. Συμπεράσματα: Στο Ν. Έβρου υπάρχουν είδη ανωφελών κουνουπιών που μπορούν να μεταδώσουν πλασμώδια ελονοσίας ενώ ο θετικός τίτλος αντισωμάτων στο 2,4% των υγιών κατοίκων αποτελεί ένδειξη μικρής παρουσίας του παρασίτου στην περιοχή. Τα ευρήματα αυτά σε συνδυασμό με τη γεωγραφική θέση της περιοχής διαγράφουν προοπτικές πιθανής μελλοντικής επανάκαμψης της ελονοσίας σε περίπτωση που υπάρξουν επαρκείς πηγές μόλυνσης. Κατά συνέπεια πρέπει η περιοχή να επιτηρείται με εντομολογικές και οροεπιδημιολογικές μελέτες για την Ελονοσία σε τακτά χρονικά διαστήματα.