Παιδαγωγική και διδακτική αξιοποίηση της περιβαλλοντικής εκπαίδευσης και αγωγής μέσα από το μάθημα της μελέτης του περιβάλλοντος στο δημοτικό σχολείο: η επίδραση των ποιημάτων Χαϊκού στη διαμόρφωση των γνώσεων, στάσεων, δεξιοτήτων και ικανοτήτων των μαθητών/τριών

Abstract

Ως αντικείμενο της έρευνας τίθεται ο προσδιορισμός και η εξέταση του προβλήματος της εφαρμογής μιας νέας μεθοδολογικής προσέγγισης στα πλαίσια της Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης στο Δημοτικό σχολείο, μέσα από το μάθημα της Μελέτης του Περιβάλλοντος, με αφορμή την εξέταση του περιβαλλοντικού ζητήματος της διαχείρισης και ρύπανσης του νερού. Στο Μέρος Α΄ της παρούσας εργασίας, το οποίο περιλαμβάνει τα τρία πρώτα κεφάλαια, γίνεται η θεωρητική τεκμηρίωση της διαχρονικής εξέλιξης της Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης. Ειδικότερα στο πρώτο κεφάλαιο εξετάζεται το φιλοσοφικό ζήτημα της διαχρονικής σχέσης του ανθρώπου με τη φύση, μέσα από την οποία σχέση θα αναζητήσουμε τις καταβολές της Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης, όταν αυτή υπήρχε και λειτουργούσε άτυπα με βάση τις ποικίλες νοηματοδοτήσεις που προσέδιδαν στον όρο οι εκάστοτε ιστορικές συγκυρίες. Στο δεύτερο κεφάλαιο διερευνώνται οι βασικοί παράγοντες που επηρέασαν τη σχέση «ανθρώπου- φύσης» και διαμόρφωσαν τις νέες κοινωνικές συνθήκες στο τέλος του 19ου αι. και κυρίως τον 20ο αι. Στο ίδιο κεφάλαιο εξετάζεται και ο τρόπος με τον οποίο τα νέα αυτά κοινωνικά δεδομένα πυροδότησαν την ανάπτυξη των πρόδρομων εκπαιδευτικών κινήσεων της Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης. Οι πρόδρομες αυτές εκπαιδευτικές κινήσεις υπήρξαν οι «πρόγονοι» της Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης σε Ευρώπη και Αμερική. Στο τρίτο κεφάλαιο της παρούσας εργασίας εξετάζεται ο ρόλος και η συμβολή της επιστήμης της Οικολογίας στην ανάπτυξη του σύγχρονου οικολογικού κινήματος και επιχειρείται παράλληλα να διερευνηθεί η διασύνδεση της επιστήμης της Οικολογίας με το οικολογικό κίνημα. Στο ίδιο κεφάλαιο επίσης γίνεται η καταγραφή των κυριότερων περιβαλλοντικών προβλημάτων καθώς και των αιτίων δημιουργίας τους, ενώ επιχειρείται παράλληλα μια διεξοδική ανάλυση του οικονομικού πλαισίου, όπως αυτό διαμορφώθηκε διαχρονικά μέσα από την επανεξέταση και τον επαναπροσδιορισμό της σχέσης «φύσης - κοινωνίας» και σηματοδότησε την ανάπτυξη της Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης μετά τη δεκαετία του ’60, σε διάφορες χώρες, μεταξύ των οποίων και η Ελλάδα. Στο Μέρος Β΄ της παρούσας εργασίας προσδιορίζεται η πρακτική διάσταση της Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης. Στο τέταρτο κεφάλαιο εξετάζονται οι αρχές, οι μέθοδοι, οι σκοποί και οι στόχοι της Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης, καθώς και τα περιεχόμενα και η θεματολογία των προγραμμάτων της. Στο ίδιο κεφάλαιο προσδιορίζονται και οι δυσκολίες εφαρμογής των προγραμμάτων Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης στις ανεπτυγμένες αλλά και στις αναπτυσσόμενες ή υποανάπτυχτες χώρες, σε σχέση με τις μεθόδους, τα μέσα και τις δραστηριότητες που χρησιμοποιούνται. Στο ίδιο κεφάλαιο εξάλλου γίνεται και η παρουσίαση του τρόπου σύνδεσης της Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης με το Πρόγραμμα Σπουδών του Δημοτικού σχολείου και ιδιαίτερα με το μάθημα της «Μελέτης του Περιβάλλοντος». Στο πέμπτο κεφάλαιο της παρούσας εργασίας γίνεται η παρουσίαση της νέας διδακτικής πρότασης, με βάση το προτεινόμενο Μοντέλο Κοινωνικοκριτικής Προσέγγισης. Το Μέρος Γ΄ της παρούσας εργασίας, το οποίο περιλαμβάνει το έκτο, το έβδομο, το όγδοο, το ένατο και το δέκατο κεφάλαιο, είναι το ερευνητικό μέρος της εργασίας και περιλαμβάνει τον έλεγχο της προτεινόμενης διδακτικής μας παρέμβασης. Ταυτόχρονα παρουσιάζει και τις προτάσεις μας για τις νέες προοπτικές που δημιουργούνται με βάση τα συμπεράσματα της έρευνάς μας.