Μίμηση και συγκινήσεις στις αλληλεπιδράσεις βρεφών - παππούδων και βρεφών - γιαγιάδων

Abstract

Η συγκεκριμένη ερευνητική προσπάθεια αποσκοπεί να διερευνήσει σε διαχρονική κλίμακα και με συγκριτικό τρόπο τις ομοιότητες και τις διαφορές στην ανάπτυξη της μίμησης στις φυσικές αλληλεπιδράσεις βρεφών - παππούδων και βρεφών-γιαγιάδων από το δεύτερο μέχρι τον δέκατο μήνα σε αγροτικούς και αστικούς πληθυσμούς του Νομού Ηρακλείου. Επιπλέον, διερευνάται το συγκινησιακό πλαίσιο μέσα στο οποίο λαμβάνει χώρα η μίμηση στις παραπάνω αλληλεπιδράσεις, οι επικοινωνιακές συμπεριφορές των συντρόφων πριν και μετά τη μίμηση, καθώς και τα σχόλια των ενηλίκων μετά το μιμητικό επεισόδιο. Η μέθοδος μελέτης είναι διαχρονική και νατουραλιστική, δηλαδή κάθε 15 ημέρες η ερευνήτρια επισκεπτόταν τον χώρο των βρεφών και βιντεοσκοπούσε 7-λεπτες αλληλεπιδράσεις των βρεφών με τους παππούδες και τις γιαγιάδες τους. Στην έρευνα συμμετείχαν συνολικά 48 υποκείμενα, 16 βρέφη, 16 μητρικοί παππούδες και 16 μητρικές γιαγιάδες. Τα αποτελέσματα της μελέτης συγκρίνονται με τα αποτελέσματα άλλων διαχρονικών και νατουραλιστικών ερευνών που μελέτησαν το φαινόμενο της μίμησης σε δυαδικές και τριαδικές αλληλεπιδράσεις μη δίδυμων και δίδυμων βρεφών με ενήλικες. Τα τελευταία 30 χρόνια οι αναπτυξιακοί ψυχολόγοι μελέτησαν συστηματικά τα φαινόμενα της μίμησης σε πειραματικό και νατουραλιστικό πλαίσιο δίνοντας ιδιαίτερη έμφαση στις αλληλεπιδράσεις βρεφών - μητέρων και λιγότερο στις αλληλεπιδράσεις βρεφών - γιαγιάδων. Το πλήθος των σχετικών ερευνητικών ευρημάτων εμπλούτισε τη γνώση μας για τη βρεφική ανάπτυξη γενικά και για την ανάπτυξη της μίμησης κατά τη βρεφική ηλικία ειδικά, συμπληρώνοντας τις συστηματικές παρατηρήσεις του Piaget (1936, 1962), των ψυχαναλυτών, των συμπεριφοριστών και των υποστηρικτών της θεωρίας της προσκόλλησης (βλ.σχ. Κουγιουμουτζάκης, 1988, 1992, 1995* Κugiυmυtzakis, 1985, 1993, 1998, Maratοs,1993* Stern, 1985* Τreνarthen, 1977, 1993* Winnicοtt, 1957). Οι περισσότερες νατουραλιστικές μελέτες διερεύνησαν την ανάπτυξη της μίμησης στις αλληλεπιδράσεις βρεφών-μητέρων (Κοkkinaki, 1998* Κugiumutzakis, 1993* Pawlby, 1977*Papousek & Papusek, 1977)? μία μόνο μελέτη τη διερεύνησε στις φυσικές αλληλεπιδράσεις βρεφών-πατέρων (Kokkinaki, 1998) και μία μόνο μελέτη τη διερεύνησε στις φυσικές αλληλεπιδράσεις γιαγιάδων-βρεφών (Βιταλάκη, 2002). Η ανάπτυξη της μίμησης στις φυσικές αλληλεπιδράσεις παππούδων-βρεφών δεν έχει μελετηθεί καθόλου, εκτός από μία σχετική μελέτη της Μαρκοδημητράκη (2002), όπου η ανάπτυξη της μίμησης διερευνήθηκε από το 2ο έως τον 11ο μήνα σ’ένα ζεύγος ετεροζυγωτών διδύμων, όταν αλληλεπιδρούσαν μεταξύ τους και στις αλληλεπιδράσεις τους με τους γονείς, τις γιαγιάδες και τους παππούδες. Η παρούσα μελέτη σκοποθετεί μέρος της κάλυψης του κενού γνώσης ως προς την ανάπτυξη της μίμησης στις φυσικές αλληλεπιδράσεις βρεφών-παππούδων και τη σύγκριση της με την αντίστοιχη στις φυσικές αλληλεπιδράσεις βρεφών- γιαγιάδων, καθώς και τη διερεύνηση του συγκινησιακού πλαισίου μέσα στο οποίο οι μιμήσεις λαμβάνουν χώρα. Η Διατριβή χωρίζεται στο Θεωρητικό και στο Εμπειρικό Μέρος. Το Θεωρητικό Μέρος αποτελείται από δύο κεφάλαια. Το πρώτο κεφάλαιο αναφέρεται στις μελέτες των εγγονιών (από την παιδική έως την ενήλικη ζωή) με τους παππούδες και τις γιαγιάδες αποσκοπώντας να εξετάσει από μία ψυχολογική, κοινωνιολογική και ανθρωπολογική σκοπιά τη σχέση τους στον οντογενετικό χώρο. Στο δεύτερο κεφάλαιο περιγράφονται οι θεωρίες και οι έρευνες πάνω στην ανθρώπινη μίμηση από τα αρχαιοελληνικά χρόνια μέχρι σήμερα. Το Εμπειρικό Μέρος αποτελείται από τέσσερα κεφάλαια. .....................