Ο ελληνικός αντικομμουνισμός στο <<σύντομο 20ο αιώνα>>: όψεις του δημόσιου λόγου στην πολιτική, στην εκπαίδευση και στη λογοτεχνία

Abstract

This research tries to investigate the phenomenon of anticommunism as an ideological current in Greece during the brief 20th century (1918-1989). We study the public anticommunist arguments at the Fields of politics, education and literature. Our target is to describe, analyse and understand the anticommunist arguments and to correlate them with the historical era they were developed. At the chapters referring to politics apart from the existing bibliography, this research is based partly on the study of the archives of well-known Greek politicians of the 20th century: F. Dragoumis, N. Plastiras, G. Papandreou, C. Caramanlis, C. Mitsotakis and mainly on the study of the Archives of the Parliament and the Press. We also studied the school books of the period and the General Archives in Thessaloniki, Kilkis and Serres. Finally, as far as literature is concerned we studied literature books, magazines and critics. Anticommunism was internationally presented rather as mentality than ideology. What really happened is that anticommunism was often the only cohesive bond among totally different elements.

Η παρούσα μελέτη επιχειρεί να διερευνήσει το φαινόμενο του αντικομμουνισμού, ως ιδεολογικό ρεύμα, στην Ελλάδα κατά το σύντομο εικοστό αιώνα (1918-1989). Αντικείμενο της έρευνάς μας υπήρξε ο δημόσιος αντικομμουνιστικός λόγος πρωτίστως στο χώρο της πολιτικής αλλά και σε άλλους τομείς του δημόσιου λόγου, όπως ο χώρος της εκπαίδευσης αλλά και της λογοτεχνίας. Στόχος είναι η περιγραφή, ανάλυση και κατανόηση της αντικομμουνιστικής επιχειρηματολογίας και η ένταξή της στο ιστορικό πλαίσιο στο οποίο αναπτύχθηκε. Εκτός από την υπάρχουσα βιβλιογραφία η ανά χείρας έρευνα, όσον αφορά τα κεφάλαια που αναφέρονται στην πολιτική, βασίζεται εν μέρει στη μελέτη των αρχείων των πολιτικών προσωπικοτήτων που σφράγισαν τον 20ο αιώνα: Φ. Δραγούμη, Ν. Πλαστήρα, Γ. Παπανδρέου, Κ. Καραμανλή, Κ. Μητσοτάκη αλλά πρωτίστως στη μελέτη των Πρακτικών των Συζητήσεων της Βουλής και φυσικά του Τύπου. Η μελέτη των σχολικών εγχειριδίων αλλά και των Γενικών Αρχείων του Κράτους, στους νομούς Θεσσαλονίκης, Κιλκίς και Σερρών, όπου εντοπίσαμε εγκυκλίους, οδηγίες και λόγους του εκάστοτε Υπουργού Παιδείας και των τοπικών Επιθεωρητών, συμβάλλει σημαντικά στην ανίχνευση του αντικομμουνιστικού λόγου στην εκπαίδευση. Τέλος, όσον αφορά τη λογοτεχνία βαρύνουσα σημασία δίνεται στη μελέτη των ίδιων των λογοτεχνικών έργων αλλά και της κριτικής που επακολούθησε. Επιπλέον ανατρέχουμε στο δημόσιο λόγο, άρθρα, δοκίμια λογοτεχνών, στα λογοτεχνικά περιοδικά Ελληνική Δημιουργία και Νέα Εστία και φυσικά και στη σχετική βιβλιογραφία. Ο αντικομμουνισμός παρουσιάστηκε διεθνώς με χαρακτηριστικά πολιτικής νοοτροπίας περισσότερο και όχι τόσο ως ευδιάκριτη ιδεολογία με φιλοσοφικές αρχές και ιδεώδεις στόχους. Στην πραγματικότητα, αυτό που συνέβαινε συχνά είναι ότι ο αντικομμουνισμός λειτούργησε ως ο μοναδικός συνεκτικός δεσμός απόλυτα ετερόκλητων στοιχείων.