Η χρήση συστημάτων υποστήριξης αποφάσεων και ποσοτικών μεθόδων στην στρατηγική διοίκηση μονάδων υγείας και στην εκπαίδευση υγείας

Abstract

Health management research has applied DSS for some time in the facilitation of decision making and has made it clear that there is a growing need for more penetration at both operational and political level. The methodological approach appears through the structure of the dissertation. The heart of the dissertation is the systematic critical analysis of the bibliography aiming at identifying gaps and weaknesses. On this basis the dissertation uses the real business-case method as the main tool for the PhD implementation and the production of new, useful knowledge. On a first level, the findings of this dissertation demonstrate clearly how the application of a tool like simulation can wield convincing solutions to composite managerial questions. On a second level, this dissertation succeeds in deriving useful conclusions for the improvement of the application of DSS through a multidisciplinary approach (Marketing, Epidemiology). The evolutionary logic of this dissertation is visible in its future extensions. A framework of continuation of this work is presented as a next step. Within this framework, political decisions in the form of risk factor interventions are assessed in real terms with the use of the second case methodology model.

Το θέμα που πραγματεύεται η διατριβή είναι η χρήση συστημάτων υποστήριξης αποφάσεων και ποσοτικών μεθόδων στην στρατηγική, στην τακτική διοίκηση μονάδων υγείας και στην εκπαίδευση υγείας. Το ερώτημα που προκύπτει από το θέμα αυτό είναι σχετικά απλό: πώς και κάτω από ποιες προϋποθέσεις μπορούν τα συστήματα υποστήριξης αποφάσεων και οι ποσοτικές μέθοδοι να βοηθήσουν ουσιαστικά στην λήψη αποφάσεων σε όλους τους τομείς της διοίκησης υγείας. Το θέμα έχει ήδη τεθεί επί τάπητος και βρίσκεται υψηλά στην παγκόσμια ατζέντα τόσο της διοίκησης όσο και του ευρύτερου κλάδου της υγείας, καθώς η επιστημονική πρόοδος που έχει γίνει στο πεδίο τα τελευταία 30 χρόνια, αν και σημαντική σε όγκο με αυξητικές μάλιστα τάσεις, δεν έχει επιτύχει την υιοθέτηση αυτών των μεθόδων από την επιχειρηματική πρακτική. Το γενικό αντικείμενο της έρευνας αν και ευνόητο - η λήψη διοικητικών αποφάσεων στην υγεία - είναι αρκετά πολύπλευρο και πολυεπίπεδο. Η έρευνα στην διοίκηση της υγείας εφαρμόζει εδώ και καιρό τα συστήματα στήριξης αποφάσεων στην υποβοήθηση διοικητικών αποφάσεων και έχει καταστήσει σαφές ότι υπάρχει ανάγκη για περισσότερη διαπέραση σε επιχειρησιακό και πολιτικό επίπεδο. Η ανάγκη για υποβοήθηση των αποφάσεων στην υγεία δεν θα ήταν τόσο έντονη, αν ο κλάδος δεν αντιμετώπιζε σοβαρά προβλήματα από την συνεχή αύξηση του κόστους και του ανταγωνισμού, καθώς και την αναβάθμιση της πολυπλοκότητας των επιχειρησιακών δομών και των πληροφοριών με βάση τις οποίες πρέπει να ληφθούν αποφάσεις, υπό ολοένα και αυξανόμενο ρίσκο. Η μεθοδολογική προσέγγιση διαφαίνεται στη δομή που ακολουθεί η εργασία. Η «καρδιά» της διατριβής είναι η συστηματική κριτική ανάλυση της βιβλιογραφίας σε βάθος 40 ετών, δίνοντας έμφαση στις σύγχρονες εξελίξεις (τελευταία δεκαετία), ενώ στόχος της είναι η ανάδειξη κενών και αδυναμιών. Με βάση τα κενά και τις αδυναμίες που εντοπίστηκαν, η εργασία χρησιμοποιεί την μέθοδο των πραγματικών περιπτώσεων ως κύριο εργαλείο για την ανάπτυξη του θέματος και κύριο στόχο την παραγωγή νέας και χρήσιμης γνώσης. Η χρήση δύο διαφορετικών περιπτώσεων (ενός ελληνικού ιδιωτικού κέντρου και μιας γερμανικής πανεπιστημιακής κλινικής) καλύπτει την μελέτη ενός ικανοποιητικού εύρους αντιπροσωπευτικών προβλημάτων στην διοίκηση υγείας. Οι περιπτώσεις αναπτύχθηκαν διαδοχικά και όχι παράλληλα, και τα προβλήματα που εντοπίστηκαν στην πρώτη τροφοδότησαν τον πειραματισμό και την μεθοδολογία στην δεύτερη. Αντιπαραβάλαμε τα τελικά αποτελέσματα με τους αρχικούς στόχους και στη βάση αυτή έγινε η αποτίμηση της εργασίας. Σε ένα πρώτο επίπεδο, τα ευρήματα της διατριβής δείχνουν ξεκάθαρα τον τρόπο με τον οποίο η χρήση ενός εργαλείου όπως η προσομοίωση μπορεί να δώσει πειστικές λύσεις σε πολύ δύσκολα διοικητικά ερωτήματα όπως: πώς μπορούν να συγχωνευθούν δύο όροφοι σε έναν και τι θα συμβεί τότε, ποιες είναι οι δυνατότητες του κέντρου και πώς θα ανταπεξέλθει σε πειραματικές νέες συνθήκες, πόσο και τι προσωπικό θα χρειάζεται το (νέο) κέντρο για να λειτουργεί στα ίδια επίπεδα ποιότητας με σήμερα, πώς μπορεί να υπολογιστεί η μελλοντική ανάγκη για συγκεκριμένους εξειδικευμένους επιστήμονες κτλ. Σε δεύτερο επίπεδο, η εργασία αυτή πετυχαίνει την εξαγωγή χρήσιμων συμπερασμάτων με σκοπό την βελτίωση της εφαρμογής τέτοιων συστημάτων. Η επανεπίσκεψη των αποτελεσμάτων της πρώτης περίπτωσης σε ασφαλή χρόνο μετά την εξαγωγή των αρχικών συμπερασμάτων καταδεικνύει το πόσο εύκολο είναι τα αποτελέσματα μιας φαινομενικά επιτυχημένης εφαρμογής να καταστούν άχρηστα. Το σημαντικό αυτό εύρημα προβάλλει ένα συστεμικό πρόβλημα (την έλλειψη συνέπειας των αποτελεσμάτων, η οποία συνεπάγεται άγνοια αποτυχίας και έλλειψη μεθοδολογικών βελτιώσεων και υποβάθμιση της χρησιμότητας και υιοθέτησης των εργαλείων). Η αιτία του συγκεκριμένου προβλήματος εντοπίστηκε στην κατασκευή των πειραματικών σεναρίων, και η προσέγγιση μιας συνδυαστικής εφαρμογής προβλεπτικών μεθόδων -επιδημιολογική μοντελοποίηση και προσομοίωση - σαν μια πιθανή λύση, δοκιμάστηκε στο δεύτερο πείραμα. Τα ευρήματα από το δεύτερο πείραμα συνιστούν πως τα αποτελέσματα αυτής της μεθόδου είναι πιο συγκεκριμένα και αξιόπιστα και πως οι συνδυαστικές αυτές λύσεις μπορούν να δώσουν νέες και χρήσιμες εφαρμογές. Η εξελικτική λογική της εργασίας αποτυπώνεται στις μελλοντικές επεκτάσεις της. Ένα πλαίσιο συνέχισής της προτείνεται σαν το επόμενο βήμα. Σε αυτό το πλαίσιο οι πολιτικές αποφάσεις με την μορφή παρέμβασης στους παράγοντες κινδύνου αξιολογούνται σε πραγματικούς όρους με την χρήση του υποδείγματος της 2ης περίπτωσης.