Κοινωνική ευθύνη των μέσων. Ένα νέο παράδειγμα ευθύνης στην εποχή των συμμετοχικών μέσων (WEB 2.0): στάσεις και αντιλήψεις στην Ελλάδα

Abstract

Our research examines the need and describes a new model of journalistic practice and behavior, directed towards the values that compose social responsibility and meet the philosophy and culture of new social media. Having described the organizational, operational and regulation model of traditional media, we try to examine the causes of the crisis media face today, not only in Greece, but in an international level. Additionally, we study the adoption of Corporate Social Responsibility as a new strategic approach of the cultural and operational paradigm of media organizations. Is CSR able to contribute towards a change in the contemporary media field? The correlation between the characteristic elements of CSR and social media lays on the center of our research hypothesis. Can social media contribute to the revision of the organizational and operational model of media under the prism of responsibility, accountability and transparency? Until now, the research regarding media responsibility appears not to have studied in depth the need of a re-invention of the operational model of traditional media, under the scope of Corporate Social Responsibility and social media. Even more, this research in Greece is extremely limited. In order to examine our research questions we follow the social field research methodology enriched with historical and social approaches. More specific, we follow qualitative approach and a mix of various techniques, such as semi-structured personal interviews (with Greek Media professionals), case studies, comparative case studies (ERT and BBC) and participant observation. Our main conclusions are: · Media today are facing a crisis, related to their business and regulation model and to the lack of trust and responsibility. However, this crisis is not just a contemporary situation, but seems to characterize Media throughout their history. · New technologies and the fact that citizens can participate to the process of gathering and production of information poses the question, which is the role of journalist today. · The quality of the media product is a debatable issue. In the era of web 2.0 collaboration, transparency and plurality are the elements of the new quality. · Many Media organizations are adopting CSR policies. The majority, however, seems to miss the purpose of the responsibility. · Social Media bring along a culture based on the values of participation, collaboration, plurality, accountability, quality, independence, transparency, innovation. · Social Media are not the answer to every issue regarding the crisis of traditional media. They ask traditional media to rethink their priorities and to try to reconnect with society and citizens. · Greek media professionals declare the need for a rethinking on the operational, regulation and cultural model of media. They underline collaboration between media, social parties, companies and citizens as the most important factor towards the re-invention of media in our country.

Η παρούσα διδακτορική διατριβή διερευνά την ανάγκη και περιγράφει ένα καινούριο μοντέλο δημοσιογραφικής πρακτικής και συμπεριφοράς, προσανατολισμένο στις αξίες της κοινωνικής υπευθυνότητας που συναντούν τη φιλοσοφία που φέρνουν τα κοινωνικά Μέσα. Αφού περιγράφεται ισχύον μοντέλο οργάνωσης, λειτουργίας και ρύθμισης των οργανισμών ενημέρωσης, διερευνούνται τα αίτια της κρίσης αξιοπιστίας που διέρχονται σήμερα τα Μέσα Ενημέρωσης, τόσο στην Ελλάδα, όσο και σε διεθνές επίπεδο. Στη συνέχεια εξετάζεται η εφαρμογή της Εταιρικής Κοινωνικής Ευθύνης ως μιας καινούριας στρατηγικής προσέγγισης της κουλτούρας, λειτουργίας και ρύθμισης των οργανισμών των Μέσων και κατά πόσο θα μπορούσε να συμβάλει στην ανάκτηση της αξιοπιστίας των φορέων ενημέρωσης. Ο συσχετισμός των χαρακτηριστικών της κοινωνικής ευθύνης και των νέων συμμετοχικών βρίσκεται στο επίκεντρο του προβληματισμού της παρούσας έρευνας. Μπορούν τα κοινωνικά Μέσα να συμβάλουν στην αναθεώρηση του μοντέλου οργάνωσης και λειτουργίας των Μέσων υπό το πρίσμα της ευθύνης, της λογοδοσίας και της διαφάνειας; Η έως τώρα έρευνα περί ευθύνης των Μέσων δεν έχει ασχοληθεί συστηματικά με την ανάγκη επαναπροσδιορισμού του λειτουργικού και ρυθμιστικού πλαισίου υπό το πρίσμα της Εταιρικής Κοινωνικής Ευθύνης και της νέας πραγματικότητας που δημιουργούν τα συμμετοχικά Μέσα. Ιδιαίτερα, η έρευνα του θέματος στην ελληνική πραγματικότητα είναι αρκετά περιορισμένη. Αυτό το κενό προσπαθεί να καλύψει η παρούσα διατριβή.Για τη διερεύνηση των ερευνητικών ερωτημάτων ακολουθείται η μεθοδολογία της κοινωνικής έρευνας πεδίου με ιστορικοκοινωνικές προσεγγίσεις. Στη συγκεκριμένη έρευνα εφαρμόζεται η ποιοτική προσέγγιση και ένας συνδυασμός ημιδομημένων διαπροσωπικών συνεντεύξεων (σε επαγγελματίες από τα ελληνικά Μέσα), μελέτης παραδειγματικών περιπτώσεων συγκριτικής μελέτης παραδειγματικών περιπτώσεων (ΕΡΤ, BBC) και συμμετοχικής παρατήρησης. Τα κύρια συμπεράσματα είναι: · Τα Μέσα σήμερα διέρχονται κρίση, η οποία ξεκινά από το επιχειρηματικό και ελεγκτικό τους μοντέλο και καταλήγει στην απώλεια της κοινωνικής τους νομιμοποίησης. Παρόλα αυτά η διαφαινόμενη κρίση δεν είναι φαινόμενο των καιρών, αλλά διατρέχει σε μεγάλο βαθμό την ιστορία των Μέσων. · Οι νέες τεχνολογίες και οι δυνατότητες συμμετοχής του πολίτη στην παραγωγή και συλλογή των πληροφοριών, θέτει το ερώτημα, ποιος είναι ο ρόλος του δημοσιογράφου. · Η ποιότητα του μιντιακού προϊόντος είναι ένα από τα ανοιχτά ζητήματα. Στην εποχή του web 2.0, η συνεργασία, η διαφάνεια και η πολυφωνία συνθέτουν τη νέα ποιότητα. · Αρκετές είναι οι επιχειρήσεις Μέσων που στρέφονται σε πρακτικές ΕΚΕ, είτε αποσπασματικά, είτε πιο συστηματικά. Οι περισσότερες όμως φαίνεται να ακολουθούν επιφανειακά αυτές τις πρακτικές και να μην τολμούν ουσιαστικές τομές.