Το γέλιο ως διατάραξη της συμβολικής τάξης και ως υπερκάλυψη των αναμενομένων αποτελεσμάτων της οποιασδήποτε επικοινωνιακής διαδικασίας

Abstract

Γέλιο το ανατρεπτικό, γέλιο που διαταράσσει, γέλιο που στην συνέχεια νομιμοποιεί τις «αθέμιτες» διαδικασίες που το παρήγαγαν. Γέλιο που διασπά την ήρεμη τάξη των καθημερινών πραγμάτων. Γέλιο που δικαιώνει την βία του λόγου που το παράγει. Αυτό το γέλιο μελετήσαμε και σε αυτό το γέλιο επικεντρώσαμε την προσοχή μας. Πώς όμως ανεβαίνει στην προφάνεια των αναζητήσεων ενός επιστήμονα στο τέλος του 20ου αιώνα με αρχές του 21ου πρώτου; Πώς αναδύεται η δυνατότητα της μελέτης του και πώς μας «επιτρέπεται» να καταπιαστούμε με αυτό; Το γέλιο έχει απασχολήσει πάρα πολλούς διανοητές αλλά αποσπασματικά, χωρίς να του αφιερώσουν ένα ολόκληρο έργο τους. Αν εξαιρέσουμε τον Αριστοτέλη και τον Μπερξόν, όλοι οι άλλοι μελετητές ασχολήθηκαν με το γέλιο στο πλαίσιο άλλων μελετών τους: αισθητικών, μελετών για την κωμωδία, το κωμικό, το ανέκδοτο κ.λπ. Τον εικοστό αιώνα είχαμε μια έξαρση μελέτης του φαινομένου, γεγονός που συνάδει με την απελευθέρωση της σκέψης ως προς την μελέτη των ανθρώπινων συμπεριφορών με αφετηρία το σώμα. Δεν είναι τυχαίο που κατά τον μεσαίωνα χάθηκε το γέλιο του Αριστοτέλη, δεν αντιγράφηκε επαρκώς ώστε να περισωθεί. Δεν θα μπορούσε το γέλιο να έχει, εκτενώς, μελετηθεί σε μια εποχή που σώμα και ψυχή έπρεπε να είναι απαλλαγμένο από τις ηδονές. Το γέλιο συνδέεται με το σεξ μέσω της πλούσιας απόλαυσης, που και αυτό προσφέρει, και της έντονης σωματικότητάς του. Πώς θα μπορούσαν πριν τον εικοστό αιώνα οι διανοητές να αναφερθούν άφοβα σε αυτό όταν, όπως αναφέρει ο Μισέλ Φουκώ, «οι πρώτοι δημογράφοι και οι ψυχίατροι του δέκατου ένατου αιώνα, όταν χρειαζόταν να το αναφέρουν έπρεπε να ζητήσουν συγνώμη που αποσπούσαν την προσοχή των αναγνωστών τους σε θέματα τόσο ποταπά και τιποτένια» (σ.σ.: όπως το σεξ); Από το τέλος της αρχαιότητας έως την βικτοριανή εποχή εφαρμόζονται και ακολουθούνται ειδικές τεχνικές και πολιτικές της εγκράτειας, των οποίων τις βάσεις έχουν βάλει ο ίδιος ο Πλάτωνας, ο Ισοκράτης, ο Νικοκλής, ο Ξενοφώντας και ο Αριστοτέλης. Ας μην ξεχνάμε ότι το γέλιο είναι μια μορφή απόλαυσης δια της σπατάλης. Μια σπατάλη που κορυφώνεται όσο μεγαλώνει η αδιαφορία για την καλύτερη δυνατή «οικονομική» διαχείριση των απολαύσεων. […]