Ο τραγικός μύθος της αρχαιότητας για την παιδική ηλικία

Abstract

Από την εποχή του Διαφωτισμού και ως τις πρώτες δεκαετίες του 19ου αιώνα το σχολικό θέατρο και η μαθητική ερασιτεχνία , με κύριο αντικείμενό τους το αρχαίο δράμα αλλά και τις νεοκλασσικές εκδοχές του, αποτελούσαν τους μοναδικούς εκπρόσωπους του νεοελληνικού θεάτρου με καθαρά πατριωτικό προσανατολισμό και ιδιαίτερη δράση εντοπισμένη στις πόλεις - κέντρα του ελληνισμού της διασποράς . Στην Ελλάδα η μαθητική ερασιτεχνία - βλέπε Αρσάκειο- γύρω από το αρχαίο δράμα ανθεί ως επιγέννημα των αρχαιόγλωσσων παραστάσεων του Γ. Μιστιρώτη. Οι παραστάσεις αρχαίας τραγωδίας από το μαθητικό θέατρο κάμπτονται σημαντικά από το 1920 και ως την επιβολή της δικτατορίας του Μεταξά, οπότε το παιδικό θέατρο αρχίζει να μορφοποιείται (Ευφροσύνη - Λόντου Δημητρακοπούλου, Αντιγόνη Μεταξά- Κροντηρά , Βασίλης Ρώτας) , η ηθικολογία να χαλαρώνει , το θεματολόγιο να διευρύνεται και η μαθητική ερασιτεχνία να προσλαμβάνει κι εδώ χαρακτηριστικά κοσμικής.Οι ελάχιστες παραστάσεις αρχαίων τραγωδιών από μαθητές αυτό το διάστημα , αλλά και μέχρι το τέλος του δεύτερου Παγκόσμιου Πόλεμου κινούνται ,κατά συντριπτική πλειοψηφία, στα ασφυκτικά πλαίσια των υπερκείμενων εθνικο- φρονηματιστικών σκοπών. Στη συνέχεια μόνο μεμονωμένες σχολικές παραστάσεις , επίγονοι των πάλαι ποτέ Μιστριωτικών , προτιμούν την αρχαία ελληνική ( Αντιγόνη Αναβρύτων 1955, Οιδίπους τύραννος Αναβρύτων 1959, Ιφιγένεια εν Ταύροις Αρσάκειου 1966 και 1971 και Ηλέκτρα Αρσάκειου 1973). Η δημοτική , έχοντας κυριαρχήσει στο θεατρικό χώρο ήδη από τη δεκαετία του ’30, διεισδύει και στη σχολική πραγματικότητα, αλλά μόνο σε ό,τι αφορά τη θεατρική δραστηριότητα. Από την άλλη, ο δομικός εκπαιδευτικός συντηρητισμός και η δυστοκία στις εξελίξεις της εκπαιδευτικής νομοθεσίας διατήρησαν την ενασχόληση με τη θεατρική δραστηριότητα εν γένει σε καθεστώς ημι- απαγόρευσης- αποκλεισμού , ως πράξης ή θέασης, από το ωράριο λειτουργίας του σχολείου και εντός του χώρου της σχολικής μονάδας- ως το 1979 και κυρίως τη μεταρρύθμιση του 1981- . Η επίσημη πολιτική πολιτισμού επιδιώκοντας τον απόλυτο ιδεολογικό έλεγχο των μαθητών, μέσω του ελέγχου των θεαμάτων που απευθύνονται σε αυτούς, επέτρεπε μόνο την παιδαγωγικής και εθνικής αξίας , παρακολούθηση παραστάσεων του Εθνικού θεάτρου. Από το 1989 άρχισαν να διοργανώνονται Μαθητικά Φεστιβάλ και Δραματικοί αγώνες σε τοπικά ή περιφερειακά επίπεδα, υπό την αιγίδα του Υπουργείου Παιδείας σε συνεργασία με τη Γραμματεία Νέας Γενιάς και του Υπουργείου Πολιτισμού μετά την εφαρμογή του Προγράμματος «Μελίνα». Κατά τη σχολική περίοδο 1992-1993 θεσπίστηκαν για πρώτη φορά και με πρωτοβουλία της Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας και του Θεάτρου Τέχνης Καρόλου Κουν οι πρώτοι Πανελλήνιοι Αγώνες Μαθητικού Θεάτρου, ενώ το 1995-96 διοργανώθηκαν και έλαβαν χώρα ταυτόχρονα με τους Πανελλήνιους Αγώνες Μαθητικού Θεάτρου και οι Πανελλήνιοι Αγώνες Σύγχρονου Θεάτρου και Αρχαίου Δράματος , υπό την αιγίδα του Υπουργείου Παιδείας. Η αντιπροσώπευση της αρχαίας τραγωδίας σε αυτά είναι εξακολουθητικά σημαντική. Αυτό διότι , ο εκπαιδευτικός δογματισμός περί Υψηλής Τέχνης από τη μία και το εισαγόμενο αίτημα για εκσυγχρονισμό των εκπαιδευτικών πρακτικών από την άλλη, φέρνουν σε επικοινωνία τα μνημεία λόγου και τέχνης , στα οποία συγκαταλέγονται και οι Τραγωδίες, στη σύγχρονη εκπαιδευτική παρασχολική δραστηριότητα της θεατρικής παράστασης. To Υψηλό Status των τραγωδιών, που αποδεικνυόταν μέσω της ανθεκτικότητάς τους στο χρόνο ( durability) , κατά τη διαδικασία του σχολικού θεάτρου μεταλλάσσεται στο ακριβώς αντίθετό του , καθώς κυρίαρχη ιδιότητά τους γίνεται πλέον η λειτουργικότητα, ( functionality) , βασικές εκδηλώσεις της οποίας είναι η χρήση και η ανάλωση. Η υποβάθμιση της διαδικασίας ανεβάσματος μιας αρχαίας τραγωδίας, από υπόθεση εξαιρετικά απαιτητική, σε διασκεδαστική και επιμορφωτική βρίσκεται στην καρδιά του προβλήματος της σύγχρονης μαζικής παιδείας, η οποία μετατρέπει τα αυθεντικά αντικείμενα κουλτούρας σε διασκεδαστικές εκδοχές τους, -όπου και ελλοχεύει ο μεγαλύτερος κίνδυνος εκφυλισμού τους-. Έτσι από το 1947 ως το 1959 σημειώνονται 18 παραστάσεις αρχαίας τραγωδίας από σχολικούς θιάσους . Από το 1960 ως το 1969 καταγράφονται 33 παραστάσεις. Από το 1970 ως το 1979 παρατηρείται πτωτική τάση στις 25, ενώ από το 1980 ως το 1989 σημαντική αύξηση στις 64. Η θεαματική όμως άνοδος της δεκαετίας του ’90 (1990-1999) ξεπερνά κάθε προσδοκία, καθώς σημειώνονται 325 παραστάσεις.