Ψυχιατρική/ψυχολογική διερεύνηση ασθενών με χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια: Ψυχιατρική συνέντευξη, διερεύνηση προσωπικότητας

Abstract

The aim of this study was to evaluate psychiatric/psychological factors and their role in the disability of COPD patients. In the first section, there was a description of COPD, regarding its biological dimension. Then, there was a review of the literature concerning the psychosocial factors, of the middle and third age population in which COPD in manifested. Reference was made to the usual coping strategies in a chronic disease in general. Within the context of the "holistic" model, the pulmonary function was described in relation to psychological variables and the characteristics of dyspnea in COPD were also described. The prognosis, the psychosocial problems and the potentialities of a psychosocial treatment of COPD were also stated. The second section included the method of the study. A sample of 78 males was used: 50 COPD patients and 28 control group subjects. The control group was used for the comparisons of the MMPI test. For the assessment of the psychiatric/psychological parameters the following methods/instruments were used: a) A semistructured psychiatric interview for a DSM-III-R evaluation of any concurrent psychiatric disorders (axis I) and personality disorders or trails (axis II) in COPD patients. b) The Minnesota Multiphasic Personality Inventory (MMPI). c) A questionnaire for the "attitudes and beliefs" of COPD patients, assessing psychosocial aspects in different sectors of their lives. The demographic and general data showed that a high percentage (78%) of the patients' sample didn't work because of COPD. It was evident that smoking and pulmonary infections in the past were possible causative or disabling factors. Antianxiety or hypnotic medication could also be a worsening factor. Our study failed to show any evidence of specific characteristics in dyspnea or in personality trails between "pink puffers" and "blue bloaters". From the study of psychopathology, there was found a 57,44% percentage of concurrent psychiatric disorders in axis I. These were mood disorders (19,15%), sexual disorders (21,27%), anxiety disorders (12,76%), somatoform (2,14%) and delusional disorders (2,14%). The amount of COPD patients with relatively more severe disorders (all the above without the sexual disorders) reached a 36,1%. These patients had also a higher degree of respiratory obstruction (FEV₄). The study of axis II showed a small percentage of personality disorders (4,25%). The most common personality traits (but not disorders) among COPD patients were the histrionic and compulsive traits. Patients with histrionic features showed, despite the fact that they seemed to have a smaller degree of obstruction, a tendency to "inhibit" themselves and to produce the same or lower results in the 6' walking test, in comparison to those with compulsive personality traits. The latter also showed a tendency to produce more in this test (see scheme 3, page 143), although their degree of airways obstruction was relatively higher. From the MMPI we found that in the average profile of COPD patients the elevations of Hs, D and Hy scales showed a statistical significant difference from controls. The MMPI three digit code of the average profile of COPD patients was 132. The partial diagrams showed a frequent appearance of two digit codes (13/31 (38,3%) and 12/21 (19,1%). There was found a difference between the subjective and objective evaluation of COPD patients, concerning their ability to produce somatic tasks i.e. their degree of dyspnea. This difference concerned both DSM-I1I-R Axis I diagnoses and the MMPI results as well. COPD patients, with relatively more severe psychiatric diagnoses, had at the same time a higher degree of respiratory obstruction. These patients didn't differ in their objective evaluation of their dyspnea in the 6' walking test from those without a psychiatric disorder and a smaller degree of respiratory obstruction, but they did show a difference in the subjective evaluation of their ability to cope with everyday tasks (in the oxygen cost scale (OCS). The former evaluated themselves lower in this scale. Correspondingly, the MMPI showed that in COPD patients with more severe COPD the degree of Hypochondriasis, Depression and Hysteria scales correlated positively with the degree of airways obstruction. In the 6' walking test these patients also didn't differ from those with less severe pulmonary impairment, in whom the above psychological factors didn't correlate with the severity of respiratory obstruction. The former patients evaluated themselves lower in the subjective measurement of their dyspnea (OCS). Concerning this difference, we believe that the subjective evaluation of breathlessness is more influenced by psychiatric factors. The fact that in the objective measurement of breathlessness neither the somatic nor the psychiatric variables appeared to play important role, could be explained from the evidence of other factors, which we believe influenced their abilities to produce more in this test, like the sense of protection while being in the clinic and the regular administration of the medication. Another factor is also the patient doctor relationship. Some patients could try to produce more, while this test is asked and supervised by doctors. The study of "attitudes and beliefs" of COPD patients showed that their subjective evaluation in the OCS correlated with the beliefs about themselves and their social relationships. The worse COPD was, the less they believed that their disease would improve, and also it seemed that the severity of COPD influenced more negatively their family and social relationships.

Σκοπός της εργασίας αυτής ήταν να διερευνήσει τα ψυχιατρικά/ψυχολογικά προβλήματα και το ρόλο τους στην ανικανότητα και αναπηρία των ΧΑΠ ασθενών. Αρχικά, στο γενικό μέρος, έγινε μία περιγραφή της ΧΑΠ σε σχέση με τη βιολογική της διάσταση. Στη συνέχεια, αναφορικά με ψυχοκοινωνικούς παράγοντες, έγινε μία ανασκόπηση στη βιβλιογραφία σχετικά με τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν τα άτομα της μέσης και τρίτης ηλικίας-ηλικίες στις οποίες εκδηλώνεται η ΧΑΠ. Αναφερθήκαμε στις συνηθισμένες στρατηγικές, με τις οποίες αντιμετωπίζουν οι άρρωστοι μια χρόνια νόσο. Στα πλαίσια του "ολιστικού" μοντέλου, περιγράψαμε τη λειτουργία της αναπνοής και τη δύσπνοια σε σχέση με ψυχικές παραμέτρους, καθώς και τα χαρακτηριστικά της δύσπνοιας στους ΧΑΠ ασθενείς. Στη συνέχεια αναφερθήκαμε στην πρόγνωση, στα ψυχοκοινωνικά προβλήματα των ασθενών αυτών, καθώς επίσης και στις δυνατότητες της ψυχοκοινωνικής αντιμετώπισης. Στη διερεύνησή μας, που περιγράφεται στο ειδικό μέρος, πήραν μέρος 78 άτομα: 50 άνδρες ΧΑΠ ασθενείς και 28 άνδρες που απετέλεσαν το δείγμα ελέγχου για το τεστ ΜΜΡΙ. Στην ερευνά μας χρησιμοποιήσαμε: α) Μια ημιδομημένη ψυχιατρική συνέντευξη, τα πορίσματα της οποίας αξιολογήθηκαν σύμφωνα με το DSM-III-R, με στόχο την ανίχνευση ψυχικών διαταραχών του άξονα Ι και διαταραχών ή στοιχείων προσωπικότητας (άξονας II), β) το τεστ προσωπικότητας ΜΜΡΙ και γ) ερωτηματολόγιο που αφορούσε τη "στάση και πιστεύω" των ΧΑΠ ασθενών και διερευνούσε ψυχοκοινωνικές παραμέτρους σε διάφορους τομείς της ζωής τους. Από τα ευρήματα των δημογραφικών και γενικών στοιχείων διαπιστώθηκε ότι μεγάλο ποσοστό (78%) των ασθενών δεν εργαζόταν εξαιτίας της ΧΑΠ. Φάνηκε ότι το κάπνισμα και οι πνευμονικές λοιμώξεις στο παρελθόν ήταν πιθανότατα αιτιολογικοί, οπωσδήποτε πάντως επιβαρυντικοί παράγοντες. Επίσης, θα μπορούσαμε να πιθανολογήσουμε την λήψη αντιαγχωδών και υπνωτικών φαρμάκων σαν έναν επιπλέον επιβαρυντικό παράγοντα. Δε βρέθηκαν ιδιαιτερότητες όσον αφορά τη δύσπνοια, όπως και ως προς τα χαρακτηριστικά προσωπικότητας ανάμεσα στους νορμοκαπνικούς (pink puffers) και υπερκαπνικούς (blue bloaters) ΧΑΠ ασθενείς. Από τη μελέτη της γενικής ψυχοπαθολογίας προέκυψε ποσοστό 57,44% ψυχικών διαταραχών άξονα Ι κατά DSM-III-R, με συχνότερες τις διαταραχές της διάθεσης (19,15%), τις σεξουαλικές (21,27%) και τις αγχώδεις διαταραχές (12,76%). Οι ΧΑΠ ασθενείς με τις σχετικά βαρύτερες ψυχικές διαταραχές της διάθεσης, αγχώδεις, σωματόμορφες (2,1%) και παραληρητικές (2,1%), ανευρέθηκαν σε ποσοστό 36,1% και παράλληλα είχαν μεγαλύτερη επιδείνωση στην πνευμονική τους λειτουργία. Από τη διερεύνηση του άξονα II βρέθηκε πολύ μικρό ποσοστό διαταραχών προσωπικότητας (4,2%). Τα στοιχεία προσωπικότητας (όχι όμως διαταραχή) που διαπιστώθηκαν με μεγαλύτερη συχνότητα, ήταν τα δραματικά και τα καταναγκαστικά. Φάνηκε μια τάση των ΧΑΠ ασθενών με κυρίαρχα δραματικά στοιχεία, ενώ φαινόταν να έχουν μικρότερο βαθμό απόφραξης, να αποδίδουν το ίδιο ή και λιγότερο στη δοκιμασία βάδισης 6', σε σύγκριση μ' αυτούς με κυρίαρχα καταναγκαστικά στοιχεία. Οι τελευταίοι φαίνονταν να προσπαθούν περισσότερο στη δοκιμασία αυτή, παρόλο που εμφάνιζαν μεγαλύτερο βαθμό απόφραξης. Από το τεστ ΜΜΡΙ διαπιστώθηκε στη σύγκριση με την ομάδα ελέγχου, ότι στο μέσο διάγραμμα των ΧΑΠ ασθενών προείχαν σε στατιστικά σημαντικό επίπεδο οι ανυψώσεις της υποχονδρίασης (Hs), κατάθλιψης (D) και υστερίας (Hy). Το μέσο διάγραμμα των ΧΑΠ ασθενών έδωσε κώδικα τριών αριθμών 132 και εμφάνισε V μετατροπής. Στα επιμέρους διαγράμματα των ΧΑΠ ασθενών, εμφανίστηκαν σε ποσοστό 38,3% ο κώδικας δύο αριθμών 13/31 και σε ποσοστό 19,1% ο κώδικας 12/21. Στο σύνολο των ασθενών η κλίμακα της κατάθλιψης συσχετίστηκε με το βαθμό της απόφραξης, ενώ η κλίμακα της υστερίας με την υποκειμενική αξιολόγηση της δύσπνοιας (OCS). Στην έρευνά μας διαπιστώθηκε μια διάσταση ανάμεσα στην υποκειμενική και την αντικειμενική αξιολόγηση της δύσπνοιάς τους. Η διάσταση αυτή εμφανίστηκε στη διερεύνηση των ψυχικών διαταραχών (άξονας Ι) και στο τεστ ΜΜΡΙ. Στη διερεύνηση του άξονα Ι, οι ΧΑΠ ασθενείς που είχαν βαρύτερες σχετικά ψυχικές διαταραχές και μεγαλύτερο βαθμό απόφραξης, δε διέφεραν στην αντικειμενική μέτρηση των δυνατοτήτων τους στη δοκιμασία βάδισης 6' απ' αυτούς, στους οποίους δε διαπιστώθηκε ψυχική διαταραχή και εμφάνιζαν μικρότερο βαθμό απόφραξης. Διέφεραν όμως στην υποκειμενική αξιολόγηση των δυνατοτήτων τους στο να ανταπεξέλθουν στα καθημερινά προβλήματα (OCS), όπου οι πρώτοι αξιολογούσαν χαμηλότερα τις δυνατότητές τους. Αντίστοιχα, από το τεστ ΜΜΡΙ φάνηκε, ότι οι ασθενείς με μεγαλύτερη επιδείνωση της ΧΑΠ, στους οποίους ο βαθμός υποχονδρίασης, κατάθλιψης και υστερίας συμβάδιζε με το βαθμό της απόφραξης, δε διέφεραν στην αντικειμενική μέτρηση της δύσπνοιας απ' αυτούς που είχαν καλύτερη πνευμονική λειτουργία και στους οποίους οι παραπάνω ψυχολογικοί παράγοντες δεν φαίνονταν να σχετίζονται με τη βαρύτητα της απόφραξης. Ωστόσο, οι πρώτοι αξιολογούσαν επίσης υποκειμενικά χαμηλότερα τις δυνατότητές τους στην OCS. Σύμφωνα με τα παραπάνω πιστεύουμε, ότι στην υποκειμενική αξιολόγηση της δύσπνοιας παίζουν αρνητικό ρόλο οι ψυχιατρικοί/ψυχολογικοί παράγοντες. Στην αντικειμενική μέτρηση της δύσπνοιας φάνηκε ότι η απόδοση των ασθενών δεν επηρεάζονταν αρνητικά ούτε από την σωματική, ούτε από την ψυχική τους κατάσταση. Αυτό θα μπορούσε να ερμηνευτεί από την παρουσία άλλων παραγόντων, που υπεισέρχονται και επηρεάζουν θετικά την απόδοσή τους στη δοκιμασία βάδισης 6'. Οι παράγοντες αυτοί συζητιούνται στο κεφάλαιο της ερμηνείας των αποτελεσμάτων. Η διερεύνηση της "στάσης και πιστεύω" των ασθενών απέναντι σε διάφορους τομείς της ζωής τους έδειξε, ότι η υποκειμενική τους αξιολόγηση για το πώς θα ανταπεξέλθουν στις καθημερινές δυσκολίες (OCS) συμβάδιζε με την καλύτερη εικόνα που είχαν για τον εαυτό τους και τις κοινωνικές τους σχέσεις. Όσο βαρύτερη ήταν η ΧΑΠ, τόσο λιγότερο πίστευαν στη βελτίωσή τους και επίσης τόσο περισσότερο είχαν επηρεαστεί αρνητικά οι οικογενειακές και κοινωνικές τους σχέσεις.