Σχέση εκπαίδευσης στον τουρισμό και κοινωνικοοικονομικής ανάπτυξης: απόψεις στελεχών τουρισμού και εκπαιδευομένων σε τουριστικές σχολές στη Δωδεκάνησο

Abstract

This doctoral thesis deals with the relationship between tourism education and socio-economic development, as reflected in the views of tourism executives and students in tourism schools in the Dodecanese. It is based on two basic, generally accepted hypotheses. The first concerns the contribution of education to the cultivation of employees' qualifications, through continuous cognitive development, skills, values and behaviours. The second concerns the contribution of education to socio-economic development through the improvement of students' productivity and its impact on economic and social parameters. As tourism is a dynamic sector whose development is expected by societies, investment in the human resources that staff this sector is a necessity. It is therefore expected that tourism education, by creating the human capital of tourism, improves the productivity of employees and their skills, both in terms of response to their professional duties and in terms of behaviour, thus satisfying the demands of the tourism industry and contributing to the development of this sector, as well as, as a logical consequence, to the economy and society. The quality of tourism education is considered particularly important, as it prepares human resources for a highly competitive environment, with strong advantages and challenges for tourism businesses and destinations. The importance of ensuring quality tourism education, both for high-level executives and employees, lies both in providing the appropriate specialized knowledge and technical skills, and in cultivating soft skills that allow learners to adapt to the constantly changing tourism environment (Stavrinoudis & Kakarougkas, 2021).Based on the above, this study seeks to highlight the role of tourism education in the economy and society, referring to the quality of the services it offers and the expectations it creates. The study focuses on a specific tourist destination, the Dodecanese, a region in which tourism is the main source of income for the largest percentage of its residents, and not only. The issue is approached theoretically and through field research, exploring the role of tourism and tourism education in the economy and society, the quality of this education and the expectations it creates for the improvement of human capital. In the theoretical part, reference is made to tourism and tourism education. The importance of tourism for the economy and society is emphasized, especially for specific aspects, and it is highlighted how important and necessary the knowledge - specialized and not - that human resources acquire through tourism education is, aiming at healthy economic and social development. In the research part, empirical research is conducted with two approaches within the framework of six research axes that concern the relationship between tourism and economy, tourism and society, tourism education and economy, tourism education and society, the quality of tourism education and, finally, the expectations from this education. The first concerns a qualitative approach to executives in the tourism industry and the second a quantitative approach with trainees as subjects in tourism schools of all levels in the Dodecanese. Data collection was carried out through interviews in the qualitative research and using a questionnaire in the quantitative research. The qualitative approach, the processing of which was carried out through content analysis, led to the specialization of the individual aspects of the research axes and their transformation into questions. The processing of the data collected in the quantitative approach was carried out using the SPSS statistical program. From the results of the research, the study reached a series of conclusions. It is interesting to note that executives and trainees have a clear positive view of the role of tourism and tourism education in relation to individual aspects of the economy, focusing less on the social role of tourism and tourism education. They believe that the quality of tourism education can be improved and expect, through this improvement, to upgrade the tourism product and maintain the competitive advantage of the tourist destination. The paper concludes with proposals for improving the quality of tourism education within the educational system.(Keywords: tourism education, economic development, social development, tourism industry, healthy economy, specialization, training).

Η παρούσα διδακτορική διατριβή ασχολείται με τη σχέση μεταξύ της εκπαίδευσης στον τουρισμό και της κοινωνικοοικονομικής ανάπτυξης, όπως αυτή αποτυπώνεται στις απόψεις των στελεχών τουρισμού και εκπαιδευομένων σε τουριστικές σχολές στη Δωδεκάνησο. Βασίζεται σε δύο βασικές, γενικά αποδεκτές υποθέσεις. Η πρώτη αφορά τη συμβολή της εκπαίδευσης στην καλλιέργεια των προσόντων των εργαζομένων, μέσω της συνεχούς γνωστικής ανάπτυξης, των δεξιοτήτων, των αξιών και των συμπεριφορών. Η δεύτερη αφορά τη συμβολή της εκπαίδευσης στην κοινωνικοοικονομική ανάπτυξη μέσω της βελτίωσης της παραγωγικότητας των εκπαιδευομένων και της επίδρασής της σε οικονομικές και κοινωνικές παραμέτρους. Καθώς ο τουρισμός αποτελεί έναν δυναμικό τομέα στην ανάπτυξη του οποίου προσβλέπουν οι κοινωνίες, η επένδυση στο ανθρώπινο δυναμικό που στελεχώνει τον τομέα αυτόν αποτελεί αναγκαιότητα. Αναμένεται επομένως ότι η τουριστική εκπαίδευση, δημιουργώντας το ανθρώπινο κεφάλαιο του τουρισμού, βελτιώνει την παραγωγικότητα των εργαζομένων και τις δεξιότητές τους, τόσο σε επίπεδο ανταπόκρισης στα επαγγελματικά τους καθήκοντα όσο και σε επίπεδο συμπεριφοράς, ικανοποιώντας έτσι τις απαιτήσεις της τουριστικής βιομηχανίας και συμβάλλοντας στην ανάπτυξη του συγκεκριμένου κλάδου, καθώς και, ως λογική συνέπεια, στην οικονομία και την κοινωνία. Η ποιότητα της τουριστικής εκπαίδευσης θεωρείται ιδιαίτερα σημαντική, καθώς προετοιμάζει το ανθρώπινο δυναμικό για ένα ιδιαίτερα ανταγωνιστικό περιβάλλον, με έντονα τα πλεονεκτήματα και τις προκλήσεις για τις τουριστικές επιχειρήσεις και τους προορισμούς. Η σημασία της εξασφάλισης ποιοτικής τουριστικής εκπαίδευσης, τόσο για τα υψηλόβαθμα στελέχη όσο και για τους/τις εργαζομένους/ες, έγκειται τόσο στην παροχή των κατάλληλων εξειδικευμένων γνώσεων και τεχνικών δεξιοτήτων, όσο και στην καλλιέργεια ήπιων δεξιοτήτων που επιτρέπουν την προσαρμογή των εκπαιδευομένων στο συνεχώς μεταβαλλόμενο τουριστικό περιβάλλον (Σταυρινούδης & Κακαρούγκας, 2021). Με βάση τα παραπάνω, η παρούσα μελέτη επιδιώκει να τονίσει τον ρόλο της τουριστικής εκπαίδευσης στην οικονομία και την κοινωνία, αναφερόμενη στην ποιότητα των υπηρεσιών που προσφέρει και στις προσδοκίες που δημιουργεί. Η μελέτη εστιάζει σε έναν συγκεκριμένο τουριστικό προορισμό, τα Δωδεκάνησα, μια περιοχή στην οποία ο τουρισμός αποτελεί τη βασικότερη πηγή εσόδων για το μεγαλύτερο ποσοστό των κατοίκων της, και όχι μόνο. Το θέμα προσεγγίζεται θεωρητικά και με έρευνα πεδίου, διερευνώντας τον ρόλο του τουρισμού και της τουριστικής εκπαίδευσης στην οικονομία και την κοινωνία, την ποιότητα της εκπαίδευσης αυτής και τις προσδοκίες που δημιουργεί για τη βελτίωση του ανθρώπινου κεφαλαίου. Στο θεωρητικό μέρος, γίνεται αναφορά στον τουρισμό και στην τουριστική εκπαίδευση. Τονίζεται η σημασία που έχει ο τουρισμός για την οικονομία και την κοινωνία, ιδίως για συγκεκριμένες πτυχές και αναδεικνύεται πόσο σημαντική και απαραίτητη είναι η γνώση - εξειδικευμένη και μη - που αποκτά το ανθρώπινο δυναμικό μέσω της τουριστικής εκπαίδευσης, στοχεύοντας στην υγιή οικονομική και κοινωνική ανάπτυξη. Στο ερευνητικό μέρος, διεξάγεται εμπειρική έρευνα με δύο προσεγγίσεις στο πλαίσιο έξι ερευνητικών αξόνων που αφορούν τη σχέση τουρισμού και οικονομίας, τουρισμού και κοινωνίας, τουριστικής εκπαίδευσης και οικονομίας, τουριστικής εκπαίδευσης και κοινωνίας, την ποιότητα της τουριστικής εκπαίδευσης και, τέλος, τις προσδοκίες από αυτή την εκπαίδευση. Η πρώτη αφορά μια ποιοτική προσέγγιση σε στελέχη του τουριστικού κλάδου και η δεύτερη μια ποσοτική προσέγγιση με υποκείμενα εκπαιδευόμενους/ες σε τουριστικές σχολές όλων των βαθμίδων στη Δωδεκάνησο. Η συλλογή των δεδομένων έγινε μέσω συνέντευξης στην ποιοτική έρευνα και με χρήση ερωτηματολογίου στην ποσοτική έρευνα. Η ποιοτική προσέγγιση, της οποίας η επεξεργασία των στοιχείων έγινε με ανάλυση περιεχομένου, οδήγησε στην εξειδίκευση των επί μέρους πτυχών των ερευνητικών αξόνων και στη μετατροπή τους σε ερωτήματα. Η επεξεργασία των δεδομένων που συλλέχθηκαν στην ποσοτική προσέγγιση έγινε με τη χρήση του στατιστικού προγράμματος SPSS.Από τα αποτελέσματα της έρευνας, η μελέτη κατέληξε σε σειρά συμπερασμάτων. Ενδιαφέρον παρουσιάζει το γεγονός ότι τα στελέχη και οι εκπαιδευόμενοι/ες έχουν σαφή θετική άποψη για τον ρόλο του τουρισμού και της τουριστικής εκπαίδευσης αναφορικά με τις επιμέρους πτυχές της οικονομίας, εστιάζοντας λιγότερο στον κοινωνικό ρόλο του τουρισμού και της τουριστικής εκπαίδευσης. Θεωρούν ότι η ποιότητα της τουριστικής εκπαίδευσης επιδέχεται βελτιώσεις και προσδοκούν, μέσω αυτής της βελτίωσης, στην αναβάθμιση του τουριστικού προϊόντος και στη διατήρηση του ανταγωνιστικού πλεονεκτήματος του τουριστικού προορισμού. Η εργασία ολοκληρώνεται με προτάσεις βελτίωσης της ποιότητας της τουριστικής εκπαίδευσης στο πλαίσιο του εκπαιδευτικού συστήματος. (Λέξεις κλειδιά: τουριστική εκπαίδευση, οικονομική ανάπτυξη, κοινωνική ανάπτυξη, τουριστική βιομηχανία, υγιή οικονομία, εξειδίκευση, κατάρτιση).

La présente thèse de doctorat traite de la relation entre l’éducation dans le domaine du tourisme et le développement socioéconomique, telle qu’elle est perçue par les professionnels du tourisme et les étudiants inscrits dans des écoles touristiques du Dodécanèse. Elle repose sur deux hypothèses fondamentales et généralement acceptées. La première concerne la contribution de l’éducation à l’amélioration des qualifications des travailleurs, à travers le développement cognitif continu, les compétences, les valeurs et les comportements. La seconde hypothèse concerne la contribution de l’éducation au développement socioéconomique via l’amélioration de la productivité des apprenants et son impact sur des paramètres économiques et sociaux. Étant donné que le tourisme constitue un secteur dynamique sur lequel les sociétés fondent leurs espoirs de développement, l’investissement dans le capital humain qui compose ce secteur devient une nécessité. Par conséquent, l’éducation touristique, en formant le capital humain du tourisme, améliore la productivité et les compétences des travailleurs, tant au niveau de la performance professionnelle qu’au niveau comportemental, répondant ainsi aux exigences de l’industrie touristique et contribuant au développement de ce secteur, et, par extension logique, à l’économie et à la société. La qualité de la formation touristique est considérée comme particulièrement importante, car elle prépare les ressources humaines à un environnement hautement compétitif, présentant à la fois des opportunités et des défis pour les entreprises et les destinations touristiques. L’importance d’assurer une éducation touristique de qualité, tant pour les cadres que pour les employés, réside dans la transmission de connaissances spécialisées et de compétences techniques, mais aussi dans le développement de compétences douces permettant aux apprenants de s’adapter à un environnement touristique en constante évolution (Stavrinoudis & Kakarougas, 2021). Sur cette base, cette étude vise à souligner le rôle de la formation touristique dans l’économie et la société, en mettant en lumière la qualité des services qu’elle offre et les attentes qu’elle suscite. Elle se concentre sur une destination touristique spécifique, le Dodécanèse, une région où le tourisme représente la principale source de revenus pour la majorité de la population locale. Le sujet est abordé à la fois de manière théorique et empirique, en explorant le rôle du tourisme et de l’éducation touristique dans l’économie et la société, la qualité de cette éducation et les attentes liées à l’amélioration du capital humain. Dans la partie théorique, l’accent est mis sur l’importance du tourisme pour l’économie et la société, en soulignant le rôle crucial de la connaissance – spécialisée ou non – acquise par le capital humain à travers la formation touristique, dans une optique de développement économique et social sain. La partie empirique repose sur une enquête de terrain articulée autour de six axes de recherche : la relation entre le tourisme et l’économie, le tourisme et la société, la formation touristique et l’économie, la formation touristique et la société, la qualité de l’éducation touristique, et enfin les attentes à l’égard de cette formation. Deux approches méthodologiques ont été utilisées : une approche qualitative fondée sur des entretiens avec des professionnels du tourisme, et une approche quantitative menée auprès d’étudiants de tous niveaux inscrits dans des écoles touristiques du Dodécanèse, à l’aide d’un questionnaire. Les données qualitatives ont été analysées par une méthode d’analyse de contenu, permettant de spécifier les dimensions des axes de recherche et de les transformer en questions concrètes. Les données quantitatives ont été traitées à l’aide du logiciel statistique SPSS. Les résultats de l’étude ont conduit à une série de conclusions. Il est intéressant de noter que tant les professionnels que les étudiants ont une opinion clairement positive quant au rôle du tourisme et de la formation touristique dans les dimensions économiques, mais accordent moins d’attention à leur rôle social. Tous reconnaissent que la qualité de l’éducation touristique peut être améliorée et espèrent, à travers cette amélioration, une revalorisation du produit touristique et la consolidation de l’avantage concurrentiel de la destination. Le travail se termine par des propositions visant à améliorer la qualité de la formation touristique dans le cadre du système éducatif. Mots-clés : formation touristique, développement économique, développement social, industrie du tourisme, économie durable, spécialisation, formation professionnelle.