Η ηγεσία μέσα από την οπτική του Αριστοτέλη και του Machiavelli και οι επιδράσεις τους στη σύγχρονη μετασχηματιστική ηγεσία: μελέτη περίπτωσης της Περιφέρειας Δυτικής Μακεδονίας

Abstract

Leadership is one of the most important factors in shaping and guiding social groups and organizations towards achieving common goals. Through this dissertation, an attempt is made to explore the concept and evolution of leadership as introduced by Aristotle and enriched by Machiavelli, with the broader aim of understanding their influence on contemporary theories of leadership. The theoretical framework includes a systematic examination of leadership theories and practices, focusing on the importance of leadership in organizations and differentiating leadership from management. The approach through conducting an empirical study aims to investigate the differentiation of leadership styles adopted by employees with and without a supervisor role in a specific organization - the Region of Western Macedonia. The purpose of the study is to investigate the prevailing leadership styles and their effects on organizational performance, employee satisfaction and the overall work environment, with a secondary objective to evaluate the demographic effects on leadership perceptions and the effectiveness of hybrid leadership models in enhancing organizational effectiveness. Using a quantitative research methodology, within the framework of positivist epistemology, an objective measurement and analysis of primary data collected through a structured questionnaire based on Avolio, Gardner and Walumbwa's (2007) authentic leadership questionnaire and Avolio and Bass' (1995) multi-factor leadership questionnaire to collect data on various dimensions of leadership is achieved. The survey was addressed to employees in the Regional Units of Grevena, Kastoria, Kozani and Florina, with the aim of quantifying and comparing perceptions of leadership to draw generalizable conclusions. Data was collected from 99 employees using the convenience sampling method, which was facilitated by accessing their email addresses through the official website of the Region. The survey findings point towards a strong need for adaptability in leadership approaches, highlighting the importance of understanding the cultural and geographical context. They also demonstrate the positive impact of transformational leadership in enhancing satisfaction and performance, while in contrast, passive leadership is associated with negative effects on organizational climate. Furthermore, they demonstrate the need for continuous training and development of leadership skills tailored to specific challenges and needs, highlighting the universality of leadership principles that transcend discrimination based on demographic characteristics. Finally, they point to the need for a more coherent and targeted approach to leadership, focusing on adaptability, innovation, and ethics, supporting the improvement of organizational functioning and work dynamics.

Η ηγεσία αποτελεί ένα από τους πλέον σημαντικούς παράγοντες διαμόρφωσης και καθοδήγησης κοινωνικών ομάδων και οργανισμών, προς την επίτευξη κοινών στόχων. Μέσα από την παρούσα διδακτορική διατριβή πραγματοποιείται μία προσπάθεια διερεύνησης της έννοιας και της εξέλιξης της ηγεσίας, όπως εισήχθη από τον Αριστοτέλη και εμπλουτίσθηκε από τον Machiavelli, με ευρύτερο στόχο την κατανόηση της επιρροής τους στις σύγχρονες θεωρίες της ηγεσίας. Το θεωρητικό πλαίσιο περιλαμβάνει μία συστηματική εξέταση των θεωριών και πρακτικών ηγεσίας, με έμφαση στη σημασία της ηγεσίας στους οργανισμούς και διαφοροποιώντας την ηγεσία από τη διοίκηση. Η προσέγγιση μέσα από τη διενέργεια εμπειρικής μελέτης αποσκοπεί στη διερεύνηση της διαφοροποίησης των στυλ ηγεσίας που υιοθετούνται από τους εργαζόμενους με και χωρίς ρόλο προϊσταμένου, σε συγκεκριμένο οργανισμό - στην Περιφέρεια Δυτικής Μακεδονίας. Σκοπός της μελέτης είναι η διερεύνηση των επικρατούντων τύπων ηγεσίας και των επιπτώσεών τους στην οργανωτική απόδοση, την ικανοποίηση των εργαζομένων και το συνολικό εργασιακό περιβάλλον, με δευτερεύοντα στόχο την αξιολόγηση των δημογραφικών επιδράσεων στις αντιλήψεις περί ηγεσίας και την αποτελεσματικότητα των υβριδικών μοντέλων ηγεσίας στην ενίσχυση της οργανωτικής αποτελεσματικότητας. Με την εφαρμογή ποσοτικής ερευνητικής μεθοδολογίας, στα πλαίσια της θετικιστικής επιστημολογίας, επιτυγχάνεται μία αντικειμενική μέτρηση και ανάλυση πρωτογενών δεδομένων, που συλλέχθηκαν μέσω δομημένου ερωτηματολογίου, βασισμένου στο ερωτηματολόγιο για την αυθεντική ηγεσία των Avolio, Gardner και Walumbwa (2007) και στο ερωτηματολόγιο για την ηγεσία πολλαπλών παραγόντων των Avolio και Bass (1995), για τη συλλογή δεδομένων σχετικά με διάφορες διαστάσεις της ηγεσίας. Η έρευνα απευθύνθηκε σε εργαζόμενους στις Περιφερειακές Ενότητες Γρεβενών, Καστοριάς, Κοζάνης και Φλώρινας, με στόχο την ποσοτικοποίηση και τη σύγκριση των αντιλήψεων για την ηγεσία, ώστε να εξαχθούν γενικεύσιμα συμπεράσματα. Τα δεδομένα συλλέχθηκαν από 99 υπαλλήλους με τη μέθοδο της δειγματοληψίας ευκολίας, η οποία διευκολύνθηκε από την πρόσβαση στις ηλεκτρονικές διευθύνσεις τους, μέσω του επίσημου ιστότοπου της Περιφέρειας. Τα ευρήματα της έρευνας καταδεικνύουν μία έντονη ανάγκη για προσαρμοστικότητα στις ηγετικές προσεγγίσεις, επισημαίνοντας τη σημασία της κατανόησης του πολιτισμικού και γεωγραφικού πλαισίου. Επίσης, υποστηρίζουν την θετική επίδραση της μετασχηματιστικής ηγεσίας στην ενίσχυση της ικανοποίησης και απόδοσης, ενώ αντιθέτως, η παθητική ηγεσία συνδέεται με αρνητικές επιπτώσεις στο οργανωτικό κλίμα. Ακόμη, τονίζουν την ανάγκη για διαρκή εκπαίδευση και ανάπτυξη ηγετικών δεξιοτήτων, προσαρμοσμένων στις ειδικές προκλήσεις και ανάγκες, υπογραμμίζοντας την καθολικότητα των ηγετικών αρχών που υπερβαίνουν τις διακρίσεις, βάσει δημογραφικών χαρακτηριστικών. Τέλος, υπογραμμίζουν την ανάγκη για μία πιο συνεκτική και στοχευμένη προσέγγιση στην ηγεσία, με έμφαση στην προσαρμοστικότητα, την καινοτομία και την ηθική, υποστηρίζοντας τη βελτίωση της οργανωσιακής λειτουργίας και της εργασιακής δυναμικής.