Η κοινωνική προέλευση σε συνάρτηση με την εισαγωγή στην τριτοβάθμια εκπαίδευση

Abstract

This study explores the complex relationship between social origin and access to Higher Education, focusing on the structural inequalities stemming from social, economic and cultural factors. To frame the theoretical background of this topic, certain interpretative approaches to inequality within the educational system are briefly analyzed, alongside Bourdieu's cultural capital theory, and Bernstein's language code theory. The cultural capital and the different linguistic codes of the social classes, lead to approaches regarding the concept of social class in the Greek area and the various factors shaping the social origin, highlighting therefore the significant role of the family in accessing Higher Education. The phenomenon under study, of social origin in reference to admission to Higher Education, is interpreted and analyzed through certain factors-variables of pivotal importance that are correlated and interdependent. The geographic origin, the economic capital, the cultural background and the parents’ level of education and profession are identified as key components of social origin, influencing an individual’s educational and professional advancement, with education functioning as an institution aligned with the culture of the upper social classes. The aforementioned concepts were used as sub-variables to make the dependent variable of social origin measurable and to investigate its relationship with entry into Higher Education. A subsequent analysis was conducted through specific indicators: candidates’ school of admission, studies abroad, employment during studies, success of failure in their first-choice preference, as well as the school they were admitted to. A sample of 683 individuals was studied on a nationwide level, aiming to confirm or contradict the research hypothesis and reveal evidence for the relevant research questions.

Η παρούσα μελέτη διερευνά τη σύνθετη σχέση μεταξύ της κοινωνικής προέλευσης και της πρόσβασης στην Τριτοβάθμια εκπαίδευση, εστιάζοντας στις δομικές ανισότητες που πηγάζουν από κοινωνικούς, οικονομικούς και πολιτισμικούς παράγοντες. Για την πλαισίωση του θεωρητικού υπόβαθρου του θέματος αυτού, αναλύονται σύντομα ορισμένες ερμηνευτικές προσεγγίσεις για την ανισότητα που λαμβάνει χώρα στον θεσμό της εκπαίδευσης, κι έπειτα, η πολιτισμική θεωρία του Bourdieu, όπως, και αυτή των γλωσσικών κωδίκων του Bernstein. Το πολιτισμικό κεφάλαιο και οι διαφορετικοί γλωσσικοί κώδικες των κοινωνικών τάξεων, οδηγούν σε προσεγγίσεις σχετικά με την έννοια της κοινωνικής τάξης στον ελλαδικό χώρο και τους διάφορους παράγοντες διαμόρφωσης της κοινωνικής προέλευσης, με τον ρόλο, λοιπόν, της οικογένειας κατά την εισαγωγή στην Τριτοβάθμια εκπαίδευση να κρίνεται ιδιαίτερα σημαντικός. Το υπό μελέτη φαινόμενο, της κοινωνικής προέλευσης σε συνάρτηση με την εισαγωγή στην Τριτοβάθμια εκπαίδευση, ερμηνεύεται και αναλύεται από ορισμένους παράγοντες-μεταβλητές βαρύνουσας σημασίας που αλληλοεπηρεάζονται και αλληλοεξαρτώνται. Ο γεωγραφικός τόπος καταγωγής, το εκπαιδευτικό και επαγγελματικό επίπεδο των γονεών ενός ατόμου, το οικονομικό κεφάλαιο και το πολιτισμικό του υπόβαθρο συνιστούν βασικές συνιστώσες της κοινωνικής προέλευσης και επηρεάζουν την εκπαιδευτική και επαγγελματική ανέλιξη των ατόμων, με την εκπαίδευση ως θεσμό, να λειτουργεί αναπαραγωγικά προσαρμοσμένη στην κουλτούρα των ανώτερων κοινωνικά τάξεων. Οι έννοιες που αναφέρθηκαν αξιοποιήθηκαν ως υπομεταβλητές για να καταστεί μετρήσιμη η εξαρτημένη μεταβλητή της κοινωνικής προέλευσης και να διερευνηθεί η σχέση της με την εισαγωγή στην Τριτοβάθμια εκπαίδευση, η οποία, επίσης, αναλύθηκε σε επιμέρους δείκτες προς τον προσδιορισμό της: τη σχολή εισαγωγής των υποψηφίων, τις σπουδές στο εξωτερικό, την εργασία κατά τις σπουδές, την επιτυχία ή μη στην πρώτη επιλογή προτίμησής τους, καθώς και τη σχολή που εισήχθησαν. Μελετήθηκε δείγμα 683 ατόμων σε πανελλαδικό επίπεδο και επιχειρήθηκε η επιβεβαιώση ή μη της ερευνητικής υπόθεση και οι απαντήσεις στα επιμέπους ερευνητικά ερωτήματα.