Οιδίποδας και Ιοκάστη. Εικόνες πριν και μετά την τύφλωση: μουσική παράσταση βασισμένη στην αναζήτηση της έννοιας του τραγικού, στις φιλοσοφικές προεκτάσεις του τραγικού συμβάντος της τύφλωσης του Οιδίποδα και της δραματικής υπόστασης της Ιοκάστης

Abstract

This doctoral dissertation includes: 1) the musical theater Oedipus Sélas (Project I), 2) the choreodrama Oedipus Sélas (Project II), 3) this paper that supplements the artistic part of my doctoral dissertation. The main axis of the original musical composition is, on the one hand, the search for the meaning of the tragic through the relationship between Oedipus and Jocasta and, on the other hand, the transfer of this philosophical predisposition to musical material and stage action. The first work, lasting eighty-one minutes divided into two acts, contains all those elements related to contemporary music theater and make it a genre alive and constantly evolving. It is written for ensemble, voices of main roles, mixed choir, and features a narrator, a male dancer (the role of Oedipus) and a group of three female dancers. The second performance, lasting forty minutes, is a four-part choreodrama, which draws all the musical material from the first work, but it is four solo strings with electronics. The musical material is based on two pillars, one is that of the 12 equal temperament tuning of the musical instruments and the second is that of recorded electronic material that moves at non-equal tempered frequencies and has been structured by an autonomous system based on the ratios between some selected relationships within the harmonic serie. In the scientific dissertation that accompanies the two works, reference is made to the myth of Oedipus, the concept of the tragic and its variability per historical period. Also, before analyzing the two works, attention is focused on the way four composers of the 20th century – Georges Enescu, Igor Stravinsky, Theodore Antoniou, Wolfgang Rihm – dealt with the tragic events in Oedipus. The aim of this thesis is to search – through the blending of different sources of musical material and the interaction of different performing arts – the aspects that make Oedipus a wanderer through the centuries.

Στην παρούσα διδακτορική διατριβή συμπεριλαμβάνονται: 1) το μουσικό θέατρο Οιδιπόδειο Σέλας (Project I), 2) το χορόδραμα Οιδιπόδειο Σέλας (Project ΙΙ), 3) το θεωρητικό υπόμνημα που συνοδεύει τα δύο έργα. Βασικός άξονας της πρωτότυπης μουσικής σύνθεσης είναι αφενός η αναζήτηση της έννοιας του τραγικού μέσα από τη σχέση Οιδίποδα – Ιοκάστης κι αφετέρου η μεταφορά αυτής της φιλοσοφικής προδιάθεσης στο μουσικό υλικό και στην σκηνική δράση. Το πρώτο σκηνικό μουσικό δρώμενο, διάρκειας ογδόντα ενός λεπτών, χωρισμένο σε δύο πράξεις, εμπεριέχει όλα εκείνα τα στοιχεία που αφορούν στο σύγχρονο μουσικό θέατρο και το καθιστούν ένα είδος ζωντανό και συνεχώς εξελίξιμο. Είναι γραμμένο για ενόργανο σύνολο, τις φωνές των κύριων ρόλων, τετράφωνη μικτή χορωδία, και συμμετέχουν ένας αφηγητής, ένας άνδρας χορευτής (ο ρόλος του Οιδίποδα) και ομάδα τριών γυναικών χορευτριών. Το δεύτερο δρώμενο, διάρκειας σαράντα λεπτών, είναι ένα χορόδραμα σε τέσσερα μέρη, το οποίο αντλεί όλο το μουσικό υλικό από το πρώτο έργο, αλλά πρόκειται για τέσσερα σόλο έγχορδα με ηλεκτρονικά. Το μουσικό υλικό στηρίζεται σε δύο κολόνες, η μία είναι αυτή του συγκερασμένου κουρδίσματος των μουσικών οργάνων και η δεύτερη του ηχογραφημένου ηλεκτρονικού υλικού που κινείται σε μη συγκερασμένες συχνότητες και έχει δομηθεί από ένα αυτόνομο σύστημα βασισμένο στους λόγους συχνοτήτων (ratios) μεταξύ κάποιων επιλεγμένων σχέσεων εντός της αρμονικής στήλης. Στην εργασία που συνοδεύει τα δύο έργα, γίνεται αναφορά στον μύθο του Οιδίποδα, την έννοια του τραγικού και την μεταβλητότητά του ανά ιστορική περίοδο. Επίσης πριν την ανάλυση των δύο έργων, εστιάζεται η προσοχή στον τρόπο που αντιμετώπισαν τα τραγικά συμβάντα στον Οιδίποδα, τέσσερις συνθέτες του 20ού αι.: ο Georges Enescu, ο Igor Stravinsky, ο Θεόδωρος Αντωνίου και ο Wolfgang Rihm. Κατόπιν επισημαίνονται τα κριτήρια επιλογής τους και οι κοινές ή διαφορετικές προσεγγίσεις με το δικό μου έργο. Η σύνθεση των δύο έργων πραγματεύεται – μέσω της συγχώνευσης διαφορετικών πηγών μουσικού υλικού και της ενσωμάτωσης και διάδρασης διαφόρων παραστατικών τεχνών – την προοπτική αναζήτησης των εκφάνσεων που καθιστούν τον Οιδίποδα οδοιπόρο στο κύλισμα των αιώνων.

Diese Dissertation beinhaltet: 1) das Musiktheater Oedipus Sélas (Project I), 2) das Choreodrama Oedipus Sélas (Project II), 3) diese Arbeit, die den künstlerischen Teil meiner Dissertation ergänzt. Die Hauptachse der ursprünglichen musikalischen Komposition ist einerseits die Erforschung der Bedeutung des Tragischen durch die Beziehung zwischen Ödipus und Iokaste und andererseits die Umsetzung dieser philosophischen Grundlage in musikalische Elemente und Bühnenhandlung. Das erste Werk, das einundachtzig Minuten dauert und in zwei Akten unterteilt ist, enthält alle Bestandteile des zeitgenössischen Musiktheaters, die es zu einer lebendigen und sich ständig weiterentwickelnden Kunstform machen. Es ist für Instrumental Ensemble, Stimmen der Hauptrollen, vierstimmigen gemischten Chor geschrieben und besteht aus einem Erzähler, einem männlichen Tänzer (die Rolle des Ödipus) und einer Gruppe von drei Tänzerinnen. Die zweite Aufführung, die vierzig Minuten dauert, ist für vier Solo-Streicher mit Elektronik und bezieht sich auf das gesamte musikalische Material des ersten Werkes in Form eines vierteiligen Choreodrams. Das musikalische Material stützt sich auf zwei Säulen. Eine ist die temperierte Stimmung der Musikinstrumente und die zweite ist die des aufgezeichneten elektronischen Materials, das sich auf nicht temperierten Frequenzen bewegt. Die zweite Säule wurde von einem autonomen System strukturiert, das auf den Verhältnissen (ratios) zwischen einigen ausgewählten Beziehungen innerhalb der Obertonreihe basiert. In der wissenschaftlichen Dissertation, die die beiden Werke begleitet, wird auf den Mythos des Ödipus, den Begriff des Tragischen und seine Variabilität je nach historischer Epoche Bezug genommen. Vor der Analyse der beiden Werke werden wir zudem die Bearbeitungen der tragischen Ereignisse in Ödipus durch vier Komponisten des 20. Jahrhunderts - Georges Enescu, Igor Stravinsky, Theodore Antoniou und Wolfgang Rihm - anhand eine Analyse und Beschreibung ihrer Techniken in ihren Werken betrachten. Das Ziel dieser Arbeit besteht darin, mithilfe der Verbindung und Interaktion verschiedener musikalischer Materialquellen und dramaturgischer Elemente nach den Aspekten zu suchen, die Ödipus zu einem durch die Jahrhunderte wandernden Charakter machen.