Ανοικτή κοινωνική καινοτομία για τη βιώσιμη περιφερειακή ανάπτυξη

Abstract

The PhD thesis focuses on Open Innovation (OI) and Open Social Innovation (OSI), investigates ways and approaches for their design and development and proposes new approaches and methodologies for their implementation, while examining how the application of OI and OSI can contribute to the sustainable development of a region. Sustainable regional development ensures the citizens of a region a good quality of life, social and economic well-being with respect for the environment and natural resources. Open Social Innovation contributes to ensuring sustainable regional development as well as addressing the problems that prevent the application of the Circular Economy, an integral part of sustainable development. OSI derives from the combination of Open Innovation and the Social one. Open Innovation is a concept that has been around for twenty years since it was emerged, emphasizing the importance of collaboration and extroversion for an organization to ensure its sustainability and growth. On the other hand, Social Innovation promotes innovative initiatives to meet the needs of society in many aspects such as education, research, quality of life, etc. Open Social Innovation promotes collective and co-creative initiatives to find and implement innovative solutions that respond to the needs of society in order to face social challenges. Particular importance is given to its applications as well as to its positive effects in various fields, such as science, education, and the transformation of a city into a smart one. After the understanding, analysis and definition of the above concepts, after extensive and complete bibliographic research, the research effort focused on the organization of a methodology in order to establish the degree of understanding and implementation of Open Social Innovation initiatives in European regions and the corresponding findings were analyzed and presented. The specific research evaluated the innovation level of the regions, their economic profile, innovation strategies applied in their region, while the particularly interesting conclusions are presented through a SWOT analysis with very useful proposals for decision-makers but also for the research community for the design and implementation of OSI. Another contribution of the thesis is the Research Loop, a new methodology for implementing the principles of OSI. It is a new model of design and implementation of Open Social Innovation utilizing research centers with the participation of all actors from the research/business ecosystem, in order to identify the existing needs and challenges of the ecosystem and through a co-creative process, divided into four distinct phases, to define the tools, resources and methodology needed to solve them. The Research Loop is a novel proposal, which combines all the features of Open Social Innovation, which when completed gives the trigger for a new process of co-creation for subsequent innovative solutions.

Η παρούσα διδακτορική διατριβή εστιάζει στην Ανοιχτή Καινοτομία (ΑΚ) και στην Ανοιχτή Κοινωνική Καινοτομία (ΑΚΚ), ερευνά τρόπους και προσεγγίσεις σχεδιασμού και ανάπτυξής τους και προτείνει νέες προσεγγίσεις και μεθοδολογίες υλοποίησής τους, ενώ ταυτόχρονα εξετάζει πώς η εφαρμογή της ΑΚ και της ΑΚΚ μπορεί να συμβάλει στη βιώσιμη ανάπτυξη μιας περιφέρειας. Η βιώσιμη περιφερειακή ανάπτυξη είναι αυτή που εξασφαλίζει στους πολίτες μιας περιοχής υψηλή ποιότητα ζωής, κοινωνική και οικονομική ευημερία και ευμάρεια, με σεβασμό στο περιβάλλον και τους φυσικούς πόρους. Η Ανοιχτή Κοινωνική Καινοτομία συμβάλλει στην εξασφάλιση της βιώσιμης περιφερειακής ανάπτυξης καθώς και στην αντιμετώπιση των προβλημάτων που εμποδίζουν την εφαρμογή της Κυκλικής Οικονομίας, η οποία είναι αναπόσπαστη προϋπόθεση για την βιώσιμη ανάπτυξη. Η Ανοιχτή Κοινωνική Καινοτομία προέρχεται από το συνδυασμό της Ανοιχτής Καινοτομίας και της Κοινωνικής. Η Ανοιχτή Καινοτομία είναι μία έννοια που μετράει περίπου είκοσι χρόνια από τότε που εισήχθη τονίζοντας τη σημασία που έχει η συνεργασία και η εξωστρέφεια για έναν οργανισμό, προκειμένου να εξασφαλίσει τη βιωσιμότητα και να συντελέσει στην ανάπτυξή του. Από την άλλη πλευρά, η Κοινωνική Καινοτομία προωθεί καινοτόμες πρωτοβουλίες για την ικανοποίηση των αναγκών του κοινωνικού συνόλου σε πολλές πτυχές όπως η εκπαίδευση, έρευνα, ποιότητα ζωής κτλ. Η Ανοιχτή Κοινωνική Καινοτομία προωθεί πρωτοβουλίες συλλογικές και συνδημιουργικές για την εύρεση και εφαρμογή καινοτόμων λύσεων, που απαντούν στις ανάγκες του κοινωνικού συνόλου, ώστε να αντιμετωπιστούν οι κοινωνικές προκλήσεις. Ιδιαίτερη σημασία δίνεται στις εφαρμογές της καθώς και στη θετική επίδρασή της σε διάφορους τομείς, όπως της επιστήμης, εκπαίδευσης και του μετασχηματισμού μιας πόλης σε έξυπνη. Μετά την κατανόηση, ανάλυση και ορισμό των παραπάνω εννοιών, αξιοποιώντας εκτεταμένη και πλήρη βιβλιογραφική έρευνα, η ερευνητική προσπάθεια επικεντρώθηκε στην οργάνωση μεθοδολογίας προκειμένου να διαπιστωθεί ο βαθμός κατανόησης και εφαρμογής πρωτοβουλιών Ανοιχτής Κοινωνικής Καινοτομίας σε ευρωπαϊκές περιφέρειες καθώς επίσης αναλύθηκαν και παρουσιάζονται τα αντίστοιχα ευρήματα. Η συγκεκριμένη έρευνα αξιολόγησε το επίπεδο καινοτομίας των περιφερειών, το οικονομικό τους προφίλ, τις στρατηγικές καινοτομίας που εφαρμόζονται στην περιοχή τους, ενώ τα ιδιαίτερα ενδιαφέροντα συμπεράσματα παρουσιάζονται μέσα από μία ανάλυση SWOT με πολύ χρήσιμες προτάσεις προς τους φορείς λήψεις αποφάσεων, αλλά και για την ερευνητική κοινότητα για τον σχεδιασμό και εφαρμογή της ΑΚΚ. Μια ακόμη συνεισφορά της διατριβής είναι ο Ερευνητικός Βρόχος, μια νέα μεθοδολογία υλοποίησης των αρχών της ΑΚΚ. Πρόκειται για ένα νέο μοντέλο σχεδιασμού και εφαρμογής της Ανοιχτής Κοινωνικής Καινοτομίας αξιοποιώντας τα ερευνητικά κέντρα με τη συμμετοχή όλων των φορέων από το ερευνητικό/επιχειρηματικό οικοσύστημα προκειμένου να εντοπιστούν οι υπάρχουσες ανάγκες και προκλήσεις του οικοσυστήματος και μέσα από μία συνδημιουργική διαδικασία, χωρισμένη σε τέσσερις διακριτές φάσεις, να καθοριστούν τα εργαλεία, οι πόροι και η μεθοδολογία που απαιτείται για τη επίλυσή τους. Ο Ερευνητικός Βρόχος αποτελεί μία νέα πρόταση, η οποία συνδυάζει όλα τα χαρακτηριστικά της Ανοιχτής Κοινωνικής Καινοτομίας, η οποία με το που ολοκληρώνεται δίνει το έναυσμα για καινούρια διαδικασία συνδημουργίας για επόμενες καινοτόμες λύσεις.