Η σχέση της ικανότητας παραγωγής αποτελεσματικών γραπτών κειμένων με τις επιτελικές λειτουργίες και τη διδασκαλία για την ενίσχυση της φάσης του σχεδιασμού σε παιδιά Ε' και Στ' Δημοτικού

Abstract

The production of written texts is a complex and demanding process which engages the activation of different cognitive processes of the author of the text. However, the attitudes as well as the knowledge that primary school students have already formed play an important role in the process of producing written texts. The purpose of this thesis is to investigate the connections between students’ basic cognitive functions, such as working memory and its components (phonological loop, visuo-spatial sketchpad, central executive system, episodic buffer) and the executive functions of inhibition, shifting and updating of working memory, text genre, as well as their attitudes and knowledge about the process of producing written texts with the quality of produced written texts and their planning. Moreover, the research aims to investigate the impact of an intervention aimed at designing written texts of two genres (story and argumentative text) on the quality of students’ produced written texts and their planning. 139 students of the 5th and 6th grade participated at the research. In order to collect the data appropriate tasks were used to measure the three executive functions and the four subsystems of working memory, and individual semi-structured interviews were conducted. In addition, an intervention was implemented in each school class, while the students were asked to write two texts, a story and an argumentative text (more precisely articles in a school newspaper) both before and after the intervention. The result of the research showed statistically significant correlations between executive functions, working memory, and students’ attitudes with the quality of their produced texts and their planning. The impact of the intervention on the quality of students’ written texts and their planning was remarkable. The findings emphasize the crucial role of specific cognitive processes and students’ attitudes in the production of effective written texts as well as the important role of an intervention aimed at planning for the development of students’ ability to produce effective written texts.

Η παραγωγή γραπτών κειμένων είναι μια σύνθετη και απαιτητική διαδικασία που προϋποθέτει την ενεργοποίηση διαφορετικών γνωστικών διεργασιών του συντάκτη του κειμένου. Ωστόσο, σημαντικό ρόλο διαδραματίζουν και οι στάσεις, αλλά και οι γνώσεις που έχουν διαμορφώσει οι μαθητές του δημοτικού σχολείου για τη διαδικασία της παραγωγής γραπτών κειμένων. Σκοπός της παρούσας εργασίας είναι η διερεύνηση των σχέσεων βασικών γνωστικών λειτουργιών των παιδιών, όπως είναι η εργαζομένη μνήμη και τα υποσυστήματά της (φωνολογικό κύκλωμα, οπτικο-χωρική αποτύπωση, κεντρικό σύστημα ελέγχου, διαχειριστής επεισοδίων) και οι επιτελικές λειτουργίες της αναστολής, της εναλλαγής και της ανανέωσης της εργαζομένης μνήμης, του κειμενικού είδους, αλλά και των στάσεων και των γνώσεών τους για τη διαδικασία της παραγωγής γραπτών κειμένων με την ποιότητα των παραγόμενων γραπτών κειμένων και των σχεδιαγραμμάτων τους. Επιπλέον, η έρευνα αποσκοπεί στη διερεύνηση της επίδρασης μιας διδακτικής παρέμβασης με στόχο τον σχεδιασμό γραπτών κειμένων δύο κειμενικών ειδών (ιστορία και άρθρο) στην ποιότητα των παραγόμενων γραπτών κειμένων και των σχεδιαγραμμάτων των παιδιών. Στην έρευνα συμμετείχαν 139 μαθητές Ε’ και Στ’ τάξης. Για τη συλλογή των δεδομένων χρησιμοποιήθηκαν κατάλληλα έργα για τη μέτρηση των τριών επιτελικών λειτουργιών και των τεσσάρων υποσυστημάτων της εργαζόμενης μνήμης, καθώς και πραγματοποιήθηκαν ατομικές ημιδομημένες συνεντεύξεις. Πέραν αυτών, υλοποιήθηκε διδακτική παρέμβαση σε καθεμία σχολική τάξη, ενώ οι μαθητές κλήθηκαν να γράψουν δύο κείμενα, μια ιστορία και ένα επιχειρηματολογικό άρθρο, τόσο πριν όσο μετά την παρέμβαση. Τα αποτελέσματα της έρευνας έδειξαν στατιστικά σημαντικές σχέσεις ανάμεσα στις επιτελικές λειτουργίες, την εργαζόμενη μνήμη, αλλά και τις στάσεις των παιδιών με την ποιότητα των παραγόμενων κειμένων και των σχεδιαγραμμάτων τους. Αξιοσημείωτη ήταν η επίδραση της διδακτικής παρέμβασης στην ποιότητα των γραπτών κειμένων και των σχεδιαγραμμάτων των παιδιών. Τα ευρήματα αναδεικνύουν αφενός τον κρίσιμο ρόλο συγκεκριμένων γνωστικών διεργασιών και στάσεων των παιδιών στην παραγωγή ποιοτικών γραπτών κειμένων τους, αφετέρου τον σπουδαίο ρόλο μιας διδακτικής παρέμβασης με στόχο τον σχεδιασμό για την ανάπτυξη της ικανότητας της παραγωγής γραπτών κειμένων τους.