Διερευνώντας τη σχολική ετοιμότητα παιδιών προσχολικής ηλικίας: χαρτογράφηση των προβλεπτικών παραγόντων σε μια διαχρονική μελέτη

Abstract

The present research, focusing on the child’s school readiness, has the following objectives: (a) the investigation of the perceptions of Typical Education (T.E.) and Special Education (S.E.) teachers as well as the parents of children with typical development (T. D.) and children with Special Educational Needs (S.E.N.) for school readiness, (b) the design, implementation and psychometric properties of a new school readiness screening tool for 5-6 year old preschool children, (c) the mapping of the developmental achievements of preschoolers aged 5-6 years with T.D. and with S.E.N., (d) the investigation of the family literacy environment, the reading habits of parental involvement practices and their relationship with the school readiness of preschoolers aged 5-6 years and (e) the identification of school readiness predictors for the smooth school adjustment of 1st grade children.Initially, the perceptions of typical and special education teachers regarding school readiness were investigated. In summary, it was found that the T.E. teachers define school readiness as adequate preparation (preschool attendance), consider that school readiness mainly concerns the child, school readiness is assessed mainly by special education teachers with a reliable psychometric school readiness tool. S.E. teachers define school readiness as sufficient cooperative ability (appropriate behavior), they believe that school readiness concerns mainly the family, it can be assessed by the child psychiatrist mainly or by an Assessment Center.Regarding the perceptions of the parents with T.D. children and children with S.E.N. about what school readiness is, it was found that the parents of T.D. children consider school readiness to be knowledge of letters and numbers, while a smaller percentage responded that school readiness is related to adequate preparation in academic skills. The parents of children with S.E.N. consider school readiness as the appropriate behavior of their children. Also, school readiness concerns – according to the parents of children T.D. - mainly the child and is evaluated by the T.E. teacher, while - for the parents of children with S.E.N. - school readiness concerns the family and is assessed mainly by the S.E. teacher. Subsequently, the design, implementation, and testing of the psychometric characteristics of a new tool of the School Readiness Assessment Scale for preschool children was carried out, which demonstrated that the Scale meets the basic criteria for reliability and validity of a modern psychometric tool. Indices of cross-sectional validity were quite high compared to other reliable psychometric tools. Also, it was found that the Scale characterized by predictive validity.In relation to the mapping of the developmental achievements of school readiness of preschool children aged 5-6 years with T.D. and S.E.N., it was found that the performances of the children with T.D. were statistically significantly higher than the performances of children with S.E.N. in school readiness skills (oral language, literacy skills, math skills, motor skills, self-regulation skills, autonomy, and social interaction skills).Regarding the investigation of the family literacy environment, the reading habits of parental involvement practices and their relationship with the school readiness of preschoolers aged 5-6 years, it was found that the family literacy environment, the parental involvement practices, and the reading habits of the parents with T.D. children were statistically significantly at a higher level compared to parents with S.E.N. children. Finally, the T.D. children it was found that the family literacy environment, parental involvement practices and parents' reading habits were statistically significantly associated with school readiness, while for S.E.N. children, parental involvement practices were those that were statistically significantly associated with school readiness, as assessed by the Scale.In relation to the identification of school readiness predictors at 1st grade, it was found that children with T.D. and children with S.E.N. (with small differences for the two groups of children) expressive vocabulary / lexical knowledge, morphological awareness and oral speech comprehension were statistically the most important predictors of language skills at 1st grade. Writing (as assessed multi-methodically) and phonological awareness were statistically the most important predictors of literacy skills at 1st grade. Patterns and pre-mathematical skills (grouping, sequencing, concepts of time, other mathematical concepts) were statistically the most important predictors of mathematical skills in 1st grade. In addition, fine motor skills were statistically the most important predictor of motor skills in 1st grade. Finally, self-regulation of behavior and emotions, cooperation and taking initiatives were statistically the most important predictors of social-emotional skills in 1st grade.The results of this research have theoretical and practical implications.

Η παρούσα έρευνα έχει ως στόχους: (α) τη διερεύνηση των αντιλήψεων εκπαιδευτικών Γενικής Αγωγής (Γ.Α.) και Ειδικής Αγωγής (Ε.Α.) αλλά και των γονέων παιδιών τυπικής ανάπτυξης (Τ.Α.) και παιδιών με Ειδικές Εκπαιδευτικές Ανάγκες (Ε.Ε.Α.) για τη σχολική ετοιμότητα, (β) τον σχεδιασμό, την εφαρμογή και τον ψυχομετρικό έλεγχο ενός νέου εργαλείου αξιολόγησης της σχολική ετοιμότητα για παιδιά προσχολικής ηλικίας 5-6 ετών, (γ) τη χαρτογράφηση των αναπτυξιακών επιδόσεων σχολικής ετοιμότητας παιδιών προσχολικής ηλικίας 5-6 ετών Τ.Α. και Ε.Ε.Α., (δ) τη διερεύνηση του οικογενειακού περιβάλλοντος γραμματισμού, των αναγνωστικών συνηθειών των πρακτικών γονικής εμπλοκής και της σχέση τους με τη σχολική ετοιμότητα παιδιών προσχολικής ηλικίας 5-6 ετών και (ε) την ανάδειξη προβλεπτικών δεικτών σχολική ετοιμότητα για την ομαλή σχολική προσαρμογή των παιδιών στην Α΄ Δημοτικού. Αρχικά, διερευνήθηκαν οι αντιλήψεις των εκπαιδευτικών Γ.Α. και Ε.Α. σχετικά με τη σχολική ετοιμότητα. Συνοπτικά, βρέθηκε ότι οι εκπαιδευτικοί Γ.Α. οριοθετούν τη σχολική ετοιμότητα ως επαρκή προετοιμασία, αφορά κυρίως στο παιδί, αξιολογείται κυρίως από τους εκπαιδευτικούς ειδικής αγωγής και μπορεί να αξιολογηθεί με ένα αξιόπιστο ψυχομετρικό εργαλείο σχολικής ετοιμότητας. Οι εκπαιδευτικοί Ε.Α. αναφέρονται πρωτίστως στην επαρκή ικανότητα συνεργασίας (κατάλληλη συμπεριφορά), θεωρούν ότι η σχολική ετοιμότητα αφορά κυρίως στην οικογένεια και μπορεί να αξιολογηθεί από τον παιδοψυχίατρο κυρίως.Όσον αφορά στις αντιλήψεις των γονέων, βρέθηκε ότι οι γονείς των παιδιών Τ.Α. θεωρούν ότι η σχολική ετοιμότητα είναι η γνώση γραμμάτων και αριθμών, αφορά κυρίως το παιδί και αξιολογείται από τον παιδαγωγό Γ.Α. Οι γονείς των παιδιών με Ε.Ε.Α. θεωρούν ότι η σχολική ετοιμότητα αφορά στην κατάλληλη συμπεριφορά των παιδιών τους, η σχολική ετοιμότητα αφορά την οικογένεια και αξιολογείται κυρίως από τον παιδαγωγό Ε.Α. Στη συνέχεια, πραγματοποιήθηκε ο σχεδιασμός, η εφαρμογή και ο έλεγχος των ψυχομετρικών χαρακτηριστικών ενός νέου εργαλείου της Κλίμακας Αξιολόγησης Σχολικής Ετοιμότητας για παιδιά προσχολικής ηλικίας (Κ.Α.Σ.Ε.Π.Π.Η.), ο οποίος κατέδειξε ότι η Κ.Α.Σ.Ε.Π.Π.Η. πληροί τα βασικά κριτήρια αξιοπιστίας και εγκυρότητας ενός σύγχρονου ψυχομετρικού εργαλείου. Οι δείκτες συγχρονικής εγκυρότητας ήταν αρκετά υψηλοί σε σχέση με άλλα αξιόπιστα ψυχομετρικά εργαλεία. Επίσης, βρέθηκε ότι η Κ.Α.Σ.Ε.Π.Π.Η. χαρακτηρίζεται από προβλεπτική εγκυρότητα.Σε σχέση με τη χαρτογράφηση των αναπτυξιακών επιδόσεων σχολικής ετοιμότητας παιδιών προσχολικής ηλικίας 5-6 ετών Τ.Α. και Ε.Ε.Α., αναδείχθηκε ότι οι επιδόσεις των παιδιών Τ.Α. ήταν στατιστικώς σημαντικά υψηλότερες σε σχέση με τις επιδόσεις των παιδιών Ε.Ε.Α. στις δεξιότητες σχολική ετοιμότητα (προφορικός λόγος, δεξιότητες γραμματισμού, μαθηματικές δεξιότητες, κινητικές δεξιότητες, δεξιότητες αυτορρύθμισης, δεξιότητες αυτονομίας και κοινωνικής αλληλεπίδρασης).Ως προς τη διερεύνηση του οικογενειακού περιβάλλοντος γραμματισμού, των αναγνωστικών συνηθειών, των πρακτικών γονικής εμπλοκής και της σχέσης τους με τη σχολική ετοιμότητα παιδιών προσχολικής ηλικίας 5-6 ετών βρέθηκε ότι το οικογενειακό περιβάλλον γραμματισμού, οι πρακτικές γονικής εμπλοκής και οι αναγνωστικές συνήθειες των γονέων παιδιών Τ.Α. ήταν στατιστικώς σημαντικά σε υψηλότερο επίπεδο σε σχέση με τους γονείς παιδιών με Ε.Ε.Α. Τέλος, για τα παιδιά Τ.Α. βρέθηκε ότι το οικογενειακό περιβάλλον γραμματισμού, οι πρακτικές γονικής εμπλοκής και οι αναγνωστικές συνήθειες των γονέων συσχετίστηκαν στατιστικώς σημαντικά με τη σχολική ετοιμότητα, ενώ για τα παιδιά με Ε.Ε.Α., μόνο οι πρακτικές γονικής εμπλοκής ήταν αυτές που συσχετίστηκαν στατιστικώς σημαντικά με τη σχολική ετοιμότητα, όπως αυτή αξιολογήθηκε από την Κ.Α.Σ.Ε.Π.Π.Η.Σε σχέση με την ανάδειξη προβλεπτικών δεικτών σχολική ετοιμότητα για την ομαλή σχολική προσαρμογή των παιδιών στην Α΄ Δημοτικού βρέθηκε ότι για τα παιδιά Τ.Α. αλλά και για τα παιδιά Ε.Ε.Α. (με μικρές διαφοροποιήσεις για τις δύο ομάδες παιδιών) το εκφραστικό λεξιλόγιο / λεξιλογική γνώση, ο αφηγηματικός λόγος, η μορφολογική επίγνωση και η κατανόηση προφορικού λόγου ήταν στατιστικώς οι σημαντικότεροι προβλεπτικοί δείκτες των δεξιοτήτων του προφορικού λόγου στην Α΄ Δημοτικού. Η γραφή (όπως αξιολογήθηκε πολυμεθοδικά) και η φωνολογική επίγνωση ήταν στατιστικώς οι σημαντικότεροι προβλεπτικοί δείκτες των δεξιοτήτων γραμματισμού στην Α΄ Δημοτικού. Τα μοτίβα και οι προμαθηματικές δεξιότητες (ομαδοποίηση, σειροθέτηση, έννοιες χρόνου, άλλες μαθηματικές έννοιες) ήταν στατιστικώς οι σημαντικότεροι προβλεπτικοί δείκτες των μαθηματικών δεξιοτήτων στην Α΄ Δημοτικού. Επιπλέον, η λεπτή κινητικότητα ήταν στατιστικώς ο σημαντικότερος προβλεπτικός δείκτης των κινητικών δεξιοτήτων στην Α΄ Δημοτικού. Τέλος, η αυτορρύθμιση συμπεριφοράς και συναισθημάτων, η συνεργασία και η ανάληψη πρωτοβουλιών ήταν στατιστικώς οι σημαντικότεροι προβλεπτικοί δείκτες των κοινωνικο-συναισθηματικών δεξιοτήτων στην Α΄ Δημοτικού. Τα αποτελέσματα της παρούσας έρευνας έχουν θεωρητικές και πρακτικές προεκτάσεις.