Εργασιακή επισφάλεια ως αποξενωτική εργασία: η περίπτωση των εκπονητών ακαδημαϊκών εργασιών

Abstract

This dissertation is part of the research on work precarity, that is, non-permanent and unsafe work. The population selected to be surveyed was academic thesis writers, who, as graduates of higher education in conditions of increased unemployment, underemployment and hetero-employment, find a way out in this activity, sometimes to increase their income and sometimes to preserve their professional identity. Theoretically, the research is framed by those philosophical and sociological approaches of (post)modernity that attempt to outline the sociotype promoted by the neoliberal culture of work (Bauman, Bourdieu, Butler, etc.). The research questions of the study are the following: 1) How do academic thesis writers conseptualize precarity? 2) How do academic thesis writers encounter alienation? 3) What attitudes do academic thesis writers have towards other precarious groups of the population? Through their responses, this thesis aspires to contribute to the scientific and social discourse on precarity by highlighting the effects that precarious, alienating work can have on the social and political subject. The empirical data was collected through the distribution of an electronic questionnaire and the analysis of the collected empirical material (N=97) was conducted by applying Latent Class Analysis. This is a statistical method that allows the quantification of qualitative data, aiming at revealing the different profiles of respondents, based on the similarities of their responses. The analysis eventually revealed three different profiles of academic paper authors ("The necessarily precarious", "The precarity addicted" and "The veterans of precarity"). Through the comparative study of these three profiles, the research came to the main conclusion that the more the pleasure of precarious alienating work and the more the regularity of contact with it, the higher the the competitiveness and xenophobia. Identification with precarious alienating work reduces empathy and has a corrosive effect on the sense of solidarity, intensifying xenophobia and competition. As a result, the much-discussed alliance among the precarious, which could give rise to a new political subject capable of demanding the improvement of their working and living conditions, is an extremely difficult issue.

Η ανά χείρας διατριβή εγγράφεται στο πλαίσιο των ερευνών που αφορούν την εργασιακή επισφάλεια, δηλαδή τη μη μόνιμη και ασφαλή εργασία. Ως ερευνώμενος πληθυσμός επιλέχθηκαν οι εκπονητές ακαδημαϊκών εργασιών, οι οποίοι ως απόφοιτοι της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης μέσα σε συνθήκες αυξημένης ανεργίας, υποαπασχόλησης και ετεροαπασχόλησης, βρίσκουν διέξοδο στη δραστηριότητα αυτή, άλλοτε για να ενισχύσουν το εισόδημά τους και άλλοτε για να διαφυλάξουν την επαγγελματική τους ταυτότητα. Θεωρητικά η έρευνα πλαισιώνεται από τις φιλοσοφικές και κοινωνιολογικές εκείνες προσεγγίσεις της (μετα)νεωτερικότητας που επιχειρούν να σκιαγραφήσουν τον κοινωνιότυπο που προωθεί η νεοφιλελεύθερη κουλτούρα της εργασίας (Bauman, Bourdieu, Butler κ.λπ.). Τα ερευνητικά ερωτήματα της εργασίας είναι τα εξής: 1) Πώς οι εκπονητές ακαδημαϊκών εργασιών νοηματοδοτούν την επισφάλεια; 2) Πώς οι εκπονητές ακαδημαϊκών εργασιών διαχειρίζονται την αποξένωση; 3) Ποια στάση έχουν οι εκπονητές ακαδημαϊκών εργασιών απέναντι σε άλλες επισφαλείς ομάδες του πληθυσμού; Μέσα από τις απαντήσεις τους, η διατριβή αυτή φιλοδοξεί να συνεισφέρει στον περί επισφάλειας επιστημονικό και κοινωνικό διάλογο αναδεικνύοντας τις επιπτώσεις που μπορεί να έχει η επισφαλής, αλλοτριωτική εργασία στο κοινωνικό και πολιτικό υποκείμενο. Η συλλογή των εμπειρικών δεδομένων πραγματοποιήθηκε μέσα από τον διαμοιρασμό ηλεκτρονικού ερωτηματολογίου και η ανάλυση του συλλεγέντος εμπειρικού υλικού (Ν=97) έγινε με την εφαρμογή της Ανάλυσης Λανθανουσών Κλάσεων (Latent Class Analysis). Πρόκειται για στατιστική μέθοδο η οποία επιτρέπει την ποσοτικοποίηση ποιοτικών δεδομένων, με στόχο την ανάδειξη των διαφορετικών προφίλ των αποκρινομένων με βάση τις ομοιότητες των απαντήσεών τους. Η ανάλυση ανέδειξε τελικά τρία διαφορετικά προφίλ εκπονητών ακαδημαϊκών εργασιών («Κατ’ ανάγκην επισφαλείς», «Καθ’ έξιν επισφαλείς» και «Βετεράνοι της επισφάλειας»). Μέσα από τη συγκριτική μελέτη των τριών προφίλ, η έρευνα κατέληξε στο βασικό συμπέρασμα ότι όσο αυξάνεται η ευχαρίστηση από την επισφαλή αποξενωτική εργασία και η συστηματικότητα επαφής με αυτή, τόσο αυξάνεται η ανταγωνιστικότητα και η ξενοφοβία. Η ταύτιση με την επισφαλή αποξενωτική εργασία μειώνει την ενσυναίσθηση και λειτουργεί διαβρωτικά ως προς το αίσθημα αλληλεγγύης, εντείνοντας την ξενοφοβία και τον ανταγωνισμό. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα η πολυσυζητημένη συμμαχία μεταξύ των επισφαλών, η οποία θα μπορούσε να αναδείξει ένα νέο πολιτικό υποκείμενο, ικανό να διεκδικήσει τη βελτίωση των συνθηκών εργασίας και των όρων ζωής τους, να αποτελεί μία εξαιρετικά δύσκολη υπόθεση.