Το φλαμένκο ως πηγή έμπνευσης και δημιουργίας στην ισπανική μουσική για πιάνο: προτεινόμενη διδακτική μεθοδολογία για μια συλλογή δεκάξι κομματιών από τον 18ο αιώνα μέχρι και τον 20ο

Abstract

From the 18th to the 20th century in the history of Spanish piano music, many composers were inspired by flamenco, the traditional music of Andalusia. Flamenco, due to the superiority of its strong character, is considered a symbol of Spanish culture. This doctoral dissertation aspires to give teaching and interpretive suggestions for a collection of sixteen piano pieces inspired by flamenco which present from elementary to advanced degree of difficulty. Following the musical development of the students, it tries to act as a tool for the development of their intercultural consciousness. Each piece offers a self - contained teaching module that includes: pedagogical analysis of the piece, complementary activities aimed at cultivating the student’ s musical skills and further understanding of the work, assessment and self - assessment activities of student performance and an assignment form. The relation of all activities with the taught piano piece is an attempt to nullify the dividing lines between the various teaching subjects, aiming at the development of interdisciplinary education. The suggested teaching methodology was designed for students attending conservatories and music schools aged eleven and over. In order to investigate the contribution of the method, it was decided to monitor students performance and assess its value among teachers and students to try to gain broader knowledge. This research is a case study. Six teachers and twelve students participated in the research on a voluntary basis. Data collection took place through participant observation, video recordings of the teaching and questionnaires answered from the participants. The material analysed through a thematic analysis method. All required permissions were taken and special care was given so that this research is valid and reliable (triangulation of data collection and observers, use of rubrics assessment, etc.). The implementation of the proposed teaching methodology was carried out during the school years 2019 - 2020 and 2020 - 2021. Teaching didn΄t happen at the same time, as every lesson plan had to be integrated into the existing curriculum of each student.According to data analysis, the teaching process went smoothly, with teachers selectively applying the proposed teaching methodology, adapting it according to the specific needs of each student. The students were focused on the educational process and their performance went as expected. The cooperation between teachers and students was excellent. Teachers and students were very positive about the content of the suggested teaching methodology and on the occasion of the present research, they stated that they intent to further deal with works inspired by flamenco. This research is original: it proposes original lesson plans on a collection of sixteen piano pieces inspired by flamenco. It is also the first research in piano teaching based in this specific repertoire focusing on a project analysis made with Greek origin students. Even though, there is always opportunity to conduct further research on this topic.In the context of this doctoral dissertation, two lecture recitals were given. In one, program included the sixteen piano pieces for which the suggested teaching methodology was designed while the other a collection of six pieces from Isaac Albéniz’ s Iberia so as to give a more complete interpretive stigma of flamenco inspired Spanish piano music. In addition, a studio recording was made presenting the sixteen piano pieces for which the suggested teaching methodology was designed.

Στην ιστορία της ισπανικής μουσικής για πιάνο, από τον 18o αιώνα και μέχρι και τον 20ό, ιδιαίτερη θέση κατέχουν οι συνθέτες που έχουν εμπνευστεί από το φλαμένκο, την παραδοσιακή μουσική της Ανδαλουσίας. Το φλαμένκο, λόγω της υπεροχής του ισχυρού δυναμικού του χαρακτήρα, αποτελεί σύμβολο της ισπανικής κουλτούρας. Η παρούσα διδακτορική διατριβή φιλοδοξεί να δώσει διδακτικές και ερμηνευτικές κατευθύνσεις για μια συλλογή από δεκαέξι κομμάτια για πιάνο τα οποία προέρχονται από τη συγκεκριμένη μουσική παράδοση και παρουσιάζουν κλιμακούμενο βαθμό δυσκολίας. Παράλληλα με τη μουσική ανάπτυξη των μαθητών, σκοπός της είναι να δράσει και ως εργαλείο ανάπτυξης της διαπολιτισμικής τους συνείδησης. Για κάθε κομμάτι προτείνεται μια αυτοτελής διδακτική ενότητα που περιλαμβάνει: παιδαγωγική ανάλυση του έργου, συμπληρωματικές δραστηριότητες που στοχεύουν στην καλλιέργεια των μουσικών δεξιοτήτων του μαθητή και στην περαιτέρω κατανόηση του έργου, δραστηριότητες αξιολόγησης και αυτοαξιολόγησης της μαθητικής επίδοσης και μια φόρμα ανάθεσης εργασίας στην οποία καταγράφονται οι δραστηριότητες που πρέπει να εξασκηθούν από τον μαθητή κατά τη διάρκεια της προσωπικής του μελέτης. Η σύνδεση όλων των δραστηριοτήτων με το διδασκόμενο κομμάτι αποτελεί μια απόπειρα κατάργησης των διαχωριστικών γραμμών μεταξύ των διαφόρων διδακτικών αντικειμένων, στοχεύοντας στην ανάπτυξη της διαθεματικής εκπαίδευσης. Η προτεινόμενη διδακτική μεθοδολογία σχεδιάστηκε για μαθητές που φοιτούν σε ωδεία και μουσικά σχολεία, ηλικίας έντεκα ετών και πάνω. Για τη διερεύνηση της συμβολής της, κρίθηκε ότι έπρεπε να αξιολογηθεί η επίδοση των μαθητών κατά την εφαρμογή της προτεινόμενης διδακτικής μεθοδολογίας και να εκτιμηθεί η συμβολή της πέρα από την απόκτηση γνώσεων, στους μαθητές και τους εκπαιδευτικούς. Ακολουθήθηκε η ερευνητική μέθοδος της μελέτη περίπτωσης. Στην έρευνα συμμετείχαν σε εθελοντική βάση έξι εκπαιδευτικοί και δώδεκα μαθητές και μαθήτριες. Τα εργαλεία συλλογής δεδομένων ήταν η παρατήρηση, η βιντεοσκόπηση της διδασκαλίας και τα ερωτηματολόγια που απαντήθηκαν από τους συμμετέχοντες εκπαιδευτικούς και μαθητές, ενώ η ανάλυση τους έγινε μέσω της μεθόδου της θεματικής ανάλυσης. Πριν τη διεξαγωγή της έρευνας, ληφθήκαν όλες οι προβλεπόμενες άδειες και δόθηκε ιδιαίτερη προσοχή έτσι ώστε η έρευνα να διέπεται από εγκυρότητα και αξιοπιστία (τριγωνοποίηση συλλογής δεδομένων και παρατηρητών, χρήση κλιμάκων διαβαθμισμένων κριτηρίων για την αξιολόγηση κ.α.). Η εφαρμογή της προτεινόμενης διδακτικής μεθοδολογίας διεξήχθει κατά τα σχολικά έτη 2019 - 2020 και 2020 - 2021. Οι ατομικές διδασκαλίες δε συνέβησαν ταυτόχρονα, καθώς έπρεπε να ενσωματωθούν στο ήδη υπάρχον πρόγραμμα σπουδών του κάθε μαθητή. Όπως φάνηκε από την ανάλυση των δεδομένων, η διδακτική διαδικασία κύλησε ομαλά, με τους εκπαιδευτικούς να εφαρμόζουν επιλεκτικά την προτεινόμενη διδακτική μεθοδολογία, προσαρμόζοντάς τη σύμφωνα με τις ιδιαίτερες ανάγκες του κάθε μαθητή. Οι μαθητές ήταν προσηλωμένοι στην εκπαιδευτική διαδικασία και η επίδοσή τους κινήθηκε σε αναμενόμενα πλαίσια. Η συνεργασία μεταξύ εκπαιδευτικών και μαθητών ήταν εξαιρετική. Εκπαιδευτικοί και μαθητές εκφράστηκαν πολύ θετικά για το περιεχόμενο της προτεινόμενης διδακτικής μεθοδολογίας και με αφορμή την παρούσα έρευνα, δήλωσαν ότι σκοπεύουν να ασχοληθούν περαιτέρω με έργα προερχόμενα από τη συγκεκριμένη μουσική παράδοση. Η παρούσα έρευνα χαρακτηρίζεται από ερευνητική πρωτοτυπία καθώς προτείνει πρωτότυπα σχέδια μαθήματος πάνω σε δεκαέξι κομμάτια του ισπανικού ρεπερτορίου που έχουν εμπνευστεί από το φλαμένκο και επιπλέον, είναι η πρώτη έρευνα που διεξάγεται στη διδακτική του πιάνου που έχει ως άξονά της το συγκεκριμένο ρεπερτόριο και πεδίο έρευνας μαθητές ελληνικής καταγωγής. Καθώς το θέμα δεν εξαντλήθηκε, υπάρχει περιθώριο για περαιτέρω έρευνα. Στο πλαίσιο της παρούσας διδακτορικής διατριβής πραγματοποιήθηκαν δύο ρεσιτάλ με συνοδευτική διάλεξη: στο ένα παρουσιάστηκαν τα δεκαέξι κομμάτια στα οποία βασίστηκε η προτεινόμενη διδακτική μεθοδολογία ενώ στο άλλο παρουσιάστηκε μια συλλογή έξι κομματιών από την Iberia του Isaac Albéniz έτσι ώστε να δοθεί περισσότερο ολοκληρωμένα το ερμηνευτικό στίγμα της συγκεκριμένης μουσικής παράδοσης. Συμπληρωματικά έγινε και μια ηχογράφηση σε στούντιο με το ρεπερτόριο της προτεινόμενης διδακτικής μεθοδολογίας.