Η δόμηση της μικροαστικής ταυτότητας σε νεοελληνικά πεζογραφικά κείμενα από το 1949 έως το 1981

Abstract

This thesis intends to study the actions, behaviors, as well as the various functions and roles of a set of petit bourgeois heroes in modern greek prose texts which were published from 1949 to 1981. The purpose is to highlight the features of petit bourgeois ideology, which are determined by historical, political or cultural factors and to enlighten aspects of the petit bourgeois literary microcosm. The selected texts are not just considered as aesthetic creations, but also as significant representations of social phenomena which are shaped by the function of the individuality with collectivity and simultaneously contain direct or indirect social references. The study attempts to examine the dynamics of the petit bourgeois worldview in the field of fiction and to spotlight the dominant social archetypes it maintains. Furthermore, the degree of influence exerted by the social environment on the formation of the petit bourgeois literary identity and the stereotypes it cultivates are also investigated. The focus is on the phenomenon of consumerism, the vision of individual mobility, the ideal of material bliss, as well as the political ideology embraced by the petite bourgeoisie in the field of fiction. At the same time, the petit bourgeois gender identity and the relations of the heroes are studied, in order to project their action and behavior in terms of social status and roles. Τhe petit bourgeois family and marriage are examined concurrently, as cornerstones of the greek society, in order to highlight the tense relations of relatives in addition to the family drama. Consequently, conclusions are drawn as to the attitude of the authors towards dominant petit bourgeois positions and principles, in order to understand if there is an intention to align with what the consolidated value codes and the imposed standards of behavior of the petit bourgeois ideology demand, or whether, on the contrary, the novelists themselves attempt to undermine them.

Η διατριβή έχει ως στόχο τη μελέτη της δράσης, της συμπεριφοράς, των ποικίλων λειτουργιών και των ρόλων ενός συνόλου μικροαστών ηρώων σε νεοελληνικά πεζογραφικά κείμενα που κυκλοφόρησαν τη χρονική περίοδο 1949-1981. Σκοπός είναι η ανάδειξη των χαρακτηριστικών γνωρισμάτων της μικροαστικής ιδεολογίας, τα οποία καθορίζονται από ιστορικούς, πολιτικούς ή πολιτισμικούς παράγοντες και η προβολή πτυχών του μικροαστικού λογοτεχνικού μικρόκοσμου. Τα κείμενα που επιλέχθηκαν δε λογίζονται μόνο ως αισθητικό δημιούργημα, αλλά και ως σημαίνουσες αναπαραστάσεις κοινωνικών φαινομένων που διαμορφώνονται από τη συνάρτηση του ατομικού με το συλλογικό και περιέχουν άμεσες ή έμμεσες κοινωνικές αναφορές. Η μελέτη επιχειρεί να εξετάσει τη δυναμική της μικροαστικής κοσμοθεωρίας στο χώρο της μυθοπλασίας και να αναδείξει τα κυρίαρχα κοινωνικά αρχέτυπα που συντηρεί. Διερευνάται ο βαθμός επίδρασης που ασκεί το κοινωνικό περιβάλλον στη διαμόρφωση της μικροαστικής λογοτεχνικής ταυτότητας και τα στερεότυπα που καλλιεργεί. Τίθενται στο επίκεντρο το φαινόμενο του καταναλωτισμού, το όραμα της ατομικής κινητικότητας, το ιδεώδες του υλικού ευδαιμονισμού, αλλά και η πολιτική ιδεολογία που ασπάζονται τα μικροαστικά στρώματα στο χώρο της μυθοπλασίας. Παράλληλα, μελετάται η μικροαστική έμφυλη ταυτότητα και οι σχέσεις των ηρώων, ώστε να προβληθεί η δράση και η συμπεριφορά τους με όρους κοινωνικής θέσης και ρόλων. Συγχρόνως εξετάζονται η μικροαστική οικογένεια και ο γάμος, ως θεμέλιοι λίθοι και σταθεροποιητικοί πυλώνες της ελληνικής κοινωνίας, ώστε να αναδειχθούν οι τεταμένες σχέσεις των μελών και το ενδοοικογενειακό δράμα. Κατά συνέπεια προκύπτουν συμπεράσματα ως προς τη στάση που υιοθετούν οι συγγραφείς απέναντι σε κυρίαρχες μικροαστικές θέσεις και αρχές, ώστε να γίνει αντιληπτό αν υπάρχει μια πρόθεση ευθυγράμμισης με όσα ορίζουν οι παγιωμένοι αξιακοί κώδικες και τα επιβεβλημένα πρότυπα συμπεριφοράς της μικροαστικής ιδεολογίας ή αν αντιθέτως οι ίδιοι οι πεζογράφοι επιχειρούν να τα υπονομεύσουν.