Το 'Υπόμνημα' του Σιμπλικίου στο 'Εγχειρίδιον' του Επικτήτου ως πρόταση τρόπου ζωής στην Ύστερη Αρχαιότητα

Abstract

This thesis is dedicated to the study of Simplicius’ Commentary (Ἐξήγησις) on Epictetus’ Handbook, with a view to highlighting the political importance of the Neoplatonic work through the interpretation of an ethical text of the Late Stoa. In the concrete interpretative gesture of Simplicius, modern features arising from the relation of the Commentary to the Byzantine reality after the Nika Riot in 532 AD. A political dimension is granted to Epictetus’ Handbook due to the fact that Simplicius’ hermeuneutics is based on –and influenced by- the developments of historical time. This political dimension, which is structurally ignored by the stoic work, enables the expression of the spiritual, moral and political, needs of the intellectually inquisitive Byzantine of the sixth century. Essentially, it is about the creation of a modus vivendi at the level of everyday life from Simplicius, in order to deal with the fear that Justinian’s applied policies provoke to Pagan and Christian. According to Simplicius’ ethics and political theory, the rational soul does not retire to the inner planes of its existence because of its indifference to what happens to the external reality, as Epictetus’ ethics advocates, but, since it tragically swing inside itself, it has acted wisely and moderately inside the world, in order to change or influence the course of of events. In this way, it should be understood that, according to Simplicius, the return of the soul to the intelligible world passes through the practical reason, the expression and the formation of which passes through the care of self. The soul’s journey throughout human history seems to play an important role, according to the Neoplatonic thinker, in order of gain awareness of its divine origin and its obligation to imitate the providence of the Gods for the world through the fulfillment of its kathêkonta (duties) to the self, the other and the god. The dialectic relation between historicity and self-consciousness is reflected in the kathêkonta of the being endowed with reason within the framework of the social and political life, aiming at the proper preparation of its soul for the intelligible world.

Αντικείμενο της εργασίας αυτης είναι η νεοπλατωνική Εξήγησις (το Υπόμνημα) του Σιμπλίκιου στο Εγχειρίδιο του Επίκτητου και στόχο της αποτελει η ανάδειξη της πολιτικης σημασίας του νεοπλατωνικού έργου μέσω της ερμηνείας ενός ηθικού κειμένου της Υστερης Στοάς. Στη συγκεκριμένη ερμηνευτική χειρονομία του Σιμπλίκιου διακρίνουμε νεωτερικά χαρακτηριστικά, τα οποία προκύπτουν από τη σχέση του Υπομνήματος με τη βυζαντινή πραγματικότητα μετά τη Στάση του Νίκα το 532. Η εξάρτηση της ερμηνευτικής του Σιμπλίκιου από το ιστορικό παρόν χαρίζει στο Εγχειρίδιο του Επίκτητου την πολιτική διάσταση που καταστατικά το στωικό αυτό έργο αγνοεί, καθιστώντας το έτσι ικανό να καλύψει τις πνευματικές ανάγκες, ηθικές και πολιτικές, του φιλομαθούς Βυζαντινού τον έκτο αιώνα. Πρόκειται ουσιαστικά για την κατασκευή από τον Σιμπλίκιο ενός modus vivendi σε επίπεδο καθημερινότητας, ώστε να αντιμετωπιστεί το συναίσθημα του φόβου που προκαλεί σε Εθνικούς και Χριστιανούς η εφαρμοσμένη πολιτική του Ιουστινιανού. Κατά τη νεοπλατωνική ηθική και πολιτική θεωρία σύμφωνα με τον Σιμπλίκιο, η έλλογη ψυχή δεν αποσύρεται στά ενδότερα της υπάρξεώς της από αδιαφορία για όσα εκτός της συμβαίνουν, όπως θα ήθελε η ηθική φιλοσοφία του Επίκτητου, αλλά, αφού μετεωριστεί τραγικά μέσα της, φρονίμως και μετριοπαθώς δρα ελεύθερα εντός του κόσμου, ώστε να αλλάξει ή να επηρεάσει τη φορά των πραγμάτων. Με τον τρόπο αυτό γίνεται κατανοητό ότι η επιστροφή της ψυχής στό πεδίο των νοητών για τον Σιμπλίκιο διέρχεται του πρακτικού λόγου, την έκφραση του οποίου προκαλεί και διαμορφώνει η επιμέλεια του έλλογου στοιχείου του ανθρώπου. Η ιστορική πορεία της ψυχής φαίνεται να συμβάλλει καθοριστικά κατά τον νεοπλατωνικό στοχαστή στη συνειδητοποίηση της θεϊκής καταγωγής της και της υποχρεώσεώς της να μιμηθεί την πρόνοια των θεών για τον κόσμο μέσω της πραγματώσεως των καθηκόντων της προς τον εαυτό, τον άλλο και τον θεό. Η διαλεκτική δηλαδή της ιστορικότητας και της αυτοσυνειδήσεως αποτυπώνεται στις πράξεις καθήκοντος του έλλογου όντος στο πλαίσιο της κοινωνικής και πολιτικης ζωής με τελικό στόχο την κατάλληλη προετοιμασία της ψυχής του για τον κόσμο των νοητῶν