Ο ελληνικός, ο βουλγαρικός τύπος και η διελκυστίνδα του μεγαλοϊδεατισμού την περίοδο της Βαλκανικής Κρίσης (1875-1878)

Abstract

The purpose of this dissertation is to investigate the conflicting Greek and Bulgarian national ideas in order to highlight the dimensions of Greek and Bulgarian nationalist narratives during the Balkan Crisis (1875-1878). The thesis will attempt to offer a new approach by presenting the perceptions of Greek and Bulgarian nationalist ideology as concepts that functioned independently and complementary to each other, highlighting in this way the process of legitimizing their territorial claims.

Σκοπός της διδακτορικής διατριβής είναι να διερευνήσει τις αντικρουόμενες εθνικές ιδέες Ελλήνων και Βουλγάρων και να αναδείξει τις διαστάσεις της ελληνικής και βουλγαρικής εθνικιστικής ιδεολογίας την περίοδο της Βαλκανικής Κρίσης (1875-1878). Η μελέτη θα επιχειρήσει να προσφέρει μία νέα προσέγγιση παρουσιάζοντας τις προσλήψεις της ελληνικής και βουλγαρικής εθνικιστικής ιδεολογίας ως έννοιες που λειτουργούσαν ανεξάρτητα αλλά και συμπληρωματικά η μία με την άλλη, και αναδεικνύοντας την συλλογιστική πορεία που ακολούθησαν τα δύο έθνη στην διαδικασία νομιμοποίησης των εδαφικών αξιώσεων στο εθνικιστικό τους αφήγημα. Η περίοδος της Βαλκανικής Κρίσης επιλέχθηκε ως αντικείμενο έρευνας διότι προσφέρει, εξαιτίας των σύνθετων ευρωπαϊκών και βαλκανικών της διαστάσεων, τη δυνατότητα να παρακολουθήσουμε με τον καλύτερο δυνατό τρόπο τις διαστάσεις του ελληνοβουλγαρικού εθνικού ανταγωνισμού, καθώς εντοπίζεται σε αυτήν ένα κοινό πλαίσιο σύγκρουσης γύρω από την διεκδίκηση των οθωμανικών επαρχιών της Μακεδονίας και της Θράκης.Σε αυτό εδώ το σημείο έγκειται και η πρωτοτυπία της διδακτορικής διατριβής, καθώς για πρώτη φορά θα γίνει μία απόπειρα συγκριτικής μελέτης και ανάλυσης της ελληνικής και βουλγαρικής εθνικής ιδέας, χρησιμοποιώντας ως πηγή πληροφοριών τις πολυάριθμες ελληνικές και βουλγαρικές εφημερίδες που εκδίδονταν την περίοδο 1875-1878 στην Αθήνα, στην Κωνσταντινούπολη και, κατά κύριο λόγο, για τη βουλγαρική περίπτωση στη Ρουμανία. Οι εφημερίδες εξελίχθηκαν από τις αρχές του 19ου και έπειτα, σε αυτό που ο Habermas αποκαλεί «πολιτικά λειτουργούσα δημοσιότητα» , έγιναν δηλαδή όργανο μεσολάβησης μεταξύ της αστικής κοινωνίας και της κρατικής εξουσίας καθώς αποτέλεσαν την οργανωτική αρχή με την οποία τα αστικά κράτη με κοινοβουλευτική μορφή διακυβέρνησης έφεραν το πολιτικό σύστημα στην σφαίρα του δημόσιου λόγου. Παρόλο που δεν μπορεί να δοθεί μία ασφαλής απάντηση στο κατά πόσο και σε ποιο βαθμό ο τύπος επηρεάζει ή επηρεάζεται από τις υπάρχουσες ιδεολογικές και πολιτικές τάσεις, η αμφίδρομη σχέση του με την κοινή γνώμη δεν μπορεί να αμφισβητηθεί και δεν παύει να αποτελεί μία πιστή αντανάκλαση του εθνικού γίγνεσθαι, η οποία όχι μόνο δίνει την δυνατότητα να διακρίνουμε τα κυρίαρχα ιδεολογικοπολιτικά ρεύματα της περιόδου, αλλά μας επιτρέπει ταυτόχρονα να αφουγκραστούμε την «φαντασιακή πραγματικότητα» μέσα στην οποία Έλληνες και Βούλγαροι διαμόρφωναν στερεοτυπικές αντιλήψεις για τον Εθνικό Εαυτό και για τον εχθρικό Εθνικό Άλλο.