Μεθοδολογία οικονομικών ενέργειας για την ανάλυση και σχεδιασμό πολιτικών νέας ενεργειακής βιομηχανίας στην Ελλάδα

Abstract

Constraints of climate change (Net Zero by 2050 aiming at zero carbon emissions by 2050), depletion, global economic shifts and the European and national deregulation, incentivize a search for new energy structures and strategies. In Greece, this is comparable in scope and importance to the post-war efforts to create the Public Power Corporation (PPC), which is the largest industry of the country. The PPC, from the 50’s, was based on the development of hydroelectric projects and coal-lignite power plants through an economic model of integrated horizontal and vertical monopoly of production units and transmission and distribution networks. In the new economic landscape, of high-power interconnected systems with national and interregional - supranational projects, market structures are created that separate energy production from transmission, distribution, and marketing with multiple links to information networks (Internet) and emerging intelligent technologies. The new energy industry is subject to the constraints and limitations of emission markets and volatility in fuel prices and new financing instruments. In this dissertation we examine the energy, technological and economic data of the last two decades that coincide with the deregulation of the Greek energy markets. The data points, lead to the conclusion that a prolonged upward trend in the cost of imported fuel (energy crisis) produces strong pressures on the country's trade balance (balance of payments) while increasing trade and budget deficits result in the emergence of debt crisis. The causal relationship between energy crisis and debt crisis leads to the search for energy market architectures where energy policy choices and volatility in the energy mix require life-cycle planning and hedging strategies; taking into consideration the requirements of the framework for the implementation of the European Green Agreement, i.e. the need for integrated digital operation and monitoring of electricity grid systems and the geographical - island and mountain - specificity of the country, in terms of production infrastructure, storage units and networks electric power. The proposed model aims at the rational development of energy policy options and optimal planning with a reliable estimate of investment flows and return on capital.

Οι περιορισμοί που επιβάλλονται από την κλιματική αλλαγή (Net Zero by 2050 - που στοχεύει σε μηδενισμό εκπομπών διοξειδίου του άνθρακος έως το 2050), η ελάττωση των διαθέσιμων ενεργειακών πόρων, το διεθνές οικονομικό περιβάλλον και το διαρκώς αυστηρότερο κανονιστικό πλαίσιο, ιδίως σε Ευρωπαϊκό και εθνικό επίπεδο, προτάσσουν την ανάγκη ανάπτυξης νέων υποδομών παραγωγής ενέργειας. Για την Ελλάδα αυτό είναι ένα τεράστιο έργο, συγκρινόμενης εμβέλειας και σημασίας με τις μεταπολεμικές προσπάθειες να δημιουργήσει τη Δημόσια Επιχείρηση Ηλεκτρισμού (Δ.Ε.Η.), η οποία είναι σήμερα η μεγαλύτερη βιομηχανία της χώρας. Η Δ.Ε.Η. από τη δεκαετία του 1950 βασίστηκε κατά κύριο λόγο, στην αξιοποίηση υδροηλεκτρικών έργων και λιγνιτικών μονάδων, καθώς και στην δημόσια χρηματοδότηση μέσω ενός οικονομικού μοντέλου οριζόντιας και κάθετης ιδιοκτησίας (μονοπωλίου) για την παραγωγή της ενέργειας και την ανάπτυξη – κοστοβόρων - δικτύων μεταφοράς και διανομής ηλεκτρικής ενέργειας. Στο νέο οικονομικό τοπίο των διασυνδεδεμένων συστημάτων μεγάλης ισχύος με εθνικά και δια-περιφερειακά – υπερεθνικά σχέδια, το συγκεκριμένο μοντέλο, επεκτείνεται σε δομές αγορών που διαχωρίζουν την παραγωγή ενέργειας από την μεταφορά, την διανομή και την εμπορία, (βλ. Οδηγία 2009/72/ΕΚ) δημιουργώντας πολλαπλές ζεύξεις με δίκτυα πληροφορίας (internet) και ευφυών συστημάτων. Η νέα ενεργειακή βιομηχανία θα υπόκειται στους περιορισμούς και τα όρια που θέτουν τόσο οι στόχοι απομείωσης εκπομπών, όσο και η μεταβλητότητα των τιμών των καυσίμων και των νέων εργαλείων χρηματοδότησης, που θα αποτελούνται από ένα μίγμα δημόσιων και ιδιωτικών επενδύσεων. Στην συγκεκριμένη διατριβή εξετάζουμε τα ενεργειακά, τεχνολογικά και οικονομικά δεδομένα των τελευταίων δύο δεκαετιών που συμπίπτουν χρονικά με την σταδιακή «φιλελευθεροποίηση» της ελληνικής αγοράς ενέργειας – ο πιο κρίσιμος παράγοντας στον στρατηγικό αναπτυξιακό σχεδιασμό της χώρας. Η ανάλυση των δεδομένων οδηγεί στο συμπέρασμα πως μια παρατεταμένη ανοδική πορεία στο κόστος εισαγομένων καυσίμων (ενεργειακή κρίση) παράγει έντονες πιέσεις στο εμπορικό ισοζύγιο της χώρας (balance of payments) αυξάνοντας ταυτόχρονα το εμπορικό αλλά και το δημοσιονομικό έλλειμα με αποτέλεσμα την εμφάνιση στοιχείων που σηματοδοτούν κρίση χρέους (debt crisis). Η αιτιοκρατική σχέση μεταξύ ενεργειακής κρίσης και κρίσης χρέους οδηγεί σε αναζήτηση μοντέλων αγορών ενέργειας όπου οι επιλογές ενεργειακής πολιτικής και η μεταβλητότητα στο κόστος του ενεργειακού μίγματος απαιτεί σχεδιασμούς ευρύτερης χρονικής διάρκειας (life-cycle) και στρατηγικές αντιστάθμισης και εξισορρόπησης κινδύνου. Λαμβάνοντας υπόψη τις απαιτήσεις του πλαισίου εφαρμογής της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας, δηλαδή την ανάγκη ολοκληρωμένης ψηφιακής λειτουργίας και παρακολούθησης των συστημάτων-δικτύων ηλεκτρισμού και την γεωγραφική – νησιωτική και ορεινή - ιδιαιτερότητα της χώρας, αναφορικά με τις υποδομές παραγωγής, μονάδων αποθήκευσης και δικτύων ηλεκτρικής ενέργειας. Το προτεινόμενο μοντέλο στοχεύει στη ορθολογική ανάπτυξη επιλογών ενεργειακής πολιτικής και τον βέλτιστο προγραμματισμό με αξιόπιστη εκτίμηση επενδυτικών ροών και απόδοσης κεφαλαίου.