Τραυματικοί θάνατοι στην Ελλάδα: δεδομένα και προτάσεις παρεμβάσεων

Abstract

Trauma is a major healthcare problem worldwide. Effective prevention and treatment is based on understanding the problem through appropriate epidemiological and high quality research data. In response to this necessity, national and regional trauma registries have been established and are in use in developed countries. Their function is demanding both in terms of resources and financial cost. In Greece, similar efforts at systematically evaluating the quality of care of the injured have been proven to be restricted both in terms of population coverage as well as in terms of longevity. In the present study, the process of establishment, function and output of a non-governmental trauma registry is presented, which includes data on traumatic deaths mainly from the Greater Athens area, by utilizing the data archive of the Athens Forensic Medical Service. The Forensic archives are an important and comprehensive data source for trauma deaths on a national level, since the Hellenic legislation mandates the performance of forensic examination on the entirety of trauma victims. This trauma registry known as Attica-Trauma Audit and Research Autopsy-Based Registry is an electronic Microsoft Access database, in which anonymized data from 9,266 consecutive trauma deaths for the decade between January 1st 1996 and December 31st 2005 were collected. From the database material ten complete studies have been published in Pubmed indexed peer review journals so far, as well as numerous abstracts in international and Hellenic scientific meetings. The categories of collected information were based on the methodology of international trauma registries of the same time period. Sources of information were the documents included in the forensic record files. The International Classification of Diseases 9th Revision (ICD-9) was utilized to describe the circumstances of injury, and the Abbreviated Injury Scale 1990 Revision (AIS90) to describe the anatomic injuries and to calculate the Injury Severity Score (ISS). The sum of epidemiological data from the registry is presented, per data category, and according to the standards for data analysis and presentation of results of the international trauma registries. Following this, dedicated analysis on the most frequent mechanisms of injury was performed: transport accidents, road traffic collisions, falls, penetrating injuries. Two additional dedicated projects, already presented to the medical community, complete the data output process: 1) femoral fractures as an indicator of injury severity from road traffic collisions, 2) the incidence, risk factors and potential timing of occurrence of post-traumatic Pulmonary Embolism in fatal trauma. The majority of victims were male (73.7%), with a median age of 36 years. Most deaths occurred as a result of road traffic collisions (54.4%), followed by victims of falls (20.8%) and those of penetrating injuries (10.1%). The median ISS value was 35 and 94.3% of victims had an ISS≥16 (severe injury). The time of death followed a trimodal distribution and 58.8% of deaths happened on a pre-hospital level with a median transfer time of 40 minutes. Femoral fractures during road traffic collisions were associated with a higher severity of injury, as this was expressed in the higher ISS values and the shorter post-injury survival time, as well as injuries of the thorax, the abdominal viscera and skeletal injuries of the upper and lower limbs and the pelvic ring. The incidence of post-traumatic Pulmonary Embolism was 4.3%, with a potential time of occurrence from 0.66 days to 3.5 months. Risk factors positively associated with the occurrence of Pulmonary Embolism were Secondary Deaths and skeletal injuries of the pelvic ring. In the last section of the present study, the working group’s experience from the development and function of the registry is presented, in view of the potential future establishment of similar trauma death surveillance programs at a regional or national level. All rights are reserved by Professor Iordanis Papadopoulos, the founder of the Attica-Trauma Audit and Research Autopsy-Based Registry.

Το τραύμα αποτελεί μείζον υγειονομικό πρόβλημα σε παγκόσμια κλίμακα. Η αποτελεσματική πρόληψη και αντιμετώπισή του βασίζεται στην κατανόηση του προβλήματος μέσω κατάλληλων επιδημιολογικών και υψηλής ποιότητας ερευνητικών δεδομένων. Σε απάντηση αυτής της αναγκαιότητας, στις αναπτυγμένες χώρες ιδρύθηκαν και είναι σε λειτουργία εθνικές και τοπικές βάσεις καταγραφής δεδομένων τραύματος. Η λειτουργία τους είναι απαιτητική σε πόρους και οικονομικό κόστος. Στην Ελλάδα αντίστοιχες προσπάθειες συστηματικής εκτίμησης της ποιότητας αντιμετώπισης των τραυματιών αποδείχθηκαν περιορισμένες τόσο σε εύρος κάλυψης πληθυσμού όσο και σε διάρκεια σε βάθος χρόνου. Στην παρούσα μελέτη παρουσιάζεται η διαδικάσια ίδρυσης, λειτουργίας και απόδοσης μίας μη κρατικής βάσης δεδομένων τραύματος, που περιλαμβάνει δεδομένα από θανατηφόρους τραυματισμούς κυρίως από την ευρύτερη περιοχή της Αττικής, αξιοποιώντας το αρχείο της Ιατροδικαστικής Υπηρεσίας Αθηνών. Τα Ιατροδικαστικά αρχεία αποτελούν σημαντική και συνεχή πηγή πληροφοριών για τραυματικούς θανάτους σε εθνικό επίπεδο, αφού η Ελληνική νομοθεσία επιβάλλει τη διένεργεια Ιατροδικαστικής εξέτασης στο σύνολο αυτών των θυμάτων. Η βάση δεδομένων γνωστή ως Attica-Trauma Audit and Research Autopsy-Based Registry είναι μία ηλεκτρονική βάση Microsoft Access, όπου συγκεντρώθηκαν ανώνυμα στοιχεία 9.266 διαδοχικών τραυματικών θανάτων της δεκαετίας μεταξύ 1 Ιανουαρίου 1996 και 31 Δεκεμβρίου 2005. Από το υλικό της βάσης δεδομένων έχουν δημοσιευτεί μέχρι τώρα δέκα πλήρεις μελέτες σε διεθνή ιατρικά περιοδικά του Pubmed, καθώς και πλήθος περιλήψεων σε διεθνείς και Ελληνικές επιστημονικές εκδηλώσεις. Οι κατηγορίες των συλλεχθέντων πληροφοριών βασίστηκαν στη μεθοδολογία των διεθνών βάσεων καταγραφής τραύματος της ίδιας περιόδου. Πηγές πληροφοριών αποτελέσαν τα έγγραφα των Ιατροδικαστικών φακέλων. Χρησιμοποιήθηκε η International Classification of Diseases 9th Revision (ICD-9) για την περιγραφή των συνθηκών του τραυματισμού, και η Abbreviated Injury Scale 1990 Revision (AIS90) για την περιγραφή των ανατομικών κακώσεων και τον υπολογισμό του Injury Severity Score (ISS). Παρουσιάζεται το σύνολο των επιδημιολογικών στοιχείων της βάσης καταγραφής, ανά κατηγορία δεδομένων, και σύμφωνα με τα πρότυπα ανάλυσης και παρουσιάσης των αποτελεσμάτων των διεθνών βάσεων καταγραφής τραύματος. Ακολουθούν ειδικές αναλύσεις για τους συχνότερους μηχανισμούς τραυματισμού: ατυχήματα μέσων μεταφοράς, οδικά τροχαία ατυχήματα, πτώσεις, διατιτραίνοντες τραυματισμοί. Δύο επιπλέον ειδικές αναλύσεις, που έχουν παρουσιαστεί στην ιατρική κοινότητα, ολοκληρώνουν τη διαδικασία της απόδοσης των δεδομένων: 1) τα κατάγματα του μηριαίου ως δείκτης βαρύτητας του τραυματισμού από οδικά τροχαία ατυχήματα, 2) η επίπτωση, οι παράγοντες κινδύνου και ο πιθανός χρόνος επέλευσης της μετατραυματικής Πνευμονικής Εμβολής στους θανατηφόρους τραυματισμούς. Η πλειονότητα των θυμάτων ήταν άρρενες (73,7%) με διάμεση ηλικία τα 36 έτη. Η πλειοψηφία των θανάτων συνέβει ως αποτέλεσμα οδικών τροχαίων ατυχημάτων (54,4%), ακολουθούμενα από τα θύματα πτώσεων (20,8%) και αυτά των διατιτραίνοντων μηχανισμών (10,1%). Η διάμεση τιμή του ISS ήταν 35 και 94,3% των θυμάτων είχαν ISS≥16 (βαρύς τραυματισμός). Ο χρόνος επέλευσης του θανάτου ακολούθησε μία τρικόρυφη κατανομή και 58,8% των θανάτων συνέβησαν σε προνοσοκομειακό επίπεδο με διάμεσο χρόνο διακομιδής τα 40 λεπτά. Τα κατάγματα μηριαίου στα πλαίσια οδικών τροχαίων ατυχημάτων σχετίστηκαν με υψηλότερη βαρύτητα τραυματισμού, όπως εκφράστηκε στις υψηλότερες τιμές ISS και στον βραχύτερο χρόνο μετατραυματικής επιβίωσης, καθώς και με κακώσεις του θώρακα, των κοιλιακών σπλάγχνων και σκελετικές κακώσεις των άνω και κάτω άκρων και του πυελικού δακτυλίου. Η επίπτωση της μετατραυματικής Πνευμονικής Εμβολής ήταν 4,3%, με πιθανό χρόνο επέλευσης από 0,66 ημέρες έως 3,5 μήνες. Παράγοντες κινδύνου που σχετίστηκαν θετικά με την εμφάνιση μετατραυματικής Πνευμονικής Εμβολής ήταν οι Δευτερογενείς θάνατοι και οι σκελετικές κακώσεις του πυελικού δακτυλίου. Στο τελευταίο τμήμα της παρούσας μελέτης παρουσιάζεται η εμπειρία της ομάδας εργασίας από την ανάπτυξη και τη λειτουργία της βάσης καταγραφής, στα πλαίσια της πιθανής μελλοντικής δημιουργίας αντίστοιχων προγραμμάτων επιτήρησης τραυματικών θανάτων σε τοπικό ή εθνικό επίπεδο. Τα πνευματικά δικαιώματα που απορέουν από την Attica-Trauma Audit and Research Autopsy-Based Registry ανήκουν στον εμπνευστή και Ιδρυτή (Founder) της Βάσης, Καθηγητή Ιορδάνη Παπαδόπουλο.