Creative disability classification systems: the case of Greece, 1990-2015

Abstract

Disability classification systems belong to the core of states’ social/disability policies through which persons with disabilities are classified as eligible or ineligible for having access to disability allowances. The study of disability classification systems has stimulated the interest of several scholars from the broader area of disability studies. Either by conducting comparative studies between different states and describing the similarities and differences of these systems around the world or by conducting studies focusing on the politics and semantics in the development of disability classification systems in specific states, all studies have shown a pluralism in the systems for assessing and certifying disability. In Greece, the development of disability classification systems for social welfare reasons emerged as a controversy that lasted for almost twenty years. One factor that strengthened the controversy was the outbreak of the economic crisis late in 2009 followed by the announcement by the governmental authorities of the enactment of a new system for assessing and certifying disability as part of the austerity-driven policies that the Greek state would enact for facing the consequences of the economic crisis. Drawing on an interdisciplinary approach, the overall aim of this study is to describe and analyze the enactment of disability classification systems in the context of Greek social policy from 1990 to 2015. For the collection of empirical material, a qualitative research method was employed, consisting of interviews, written material, and newspaper articles. The main findings of this thesis are: I) the involvement of the political parties in the development of the systems for certifying and assessing disability, II) the involvement of the disability movement in policymaking, III) the “creative” use of statistics by governmental authorities for the enactment of disability/social policies, IV) how the concept of “disability fraud” has been constructed as a “threat” to the society, and V) the vulnerability of disability classification systems in times of austerity.

Τα συστήματα ταξινόμησης της αναπηρίας βρίσκονται στον πυρήνα της κοινωνικής πολιτικής ή της πολιτικής για την αναπηρία κάθε κράτους. Μέσω αυτών ένα άτομο χαρακτηρίζεται ως άτομο με αναπηρία και ανάλογα με τη βαρύτητα της αναπηρίας του έχει πρόσβαση σε παροχές του κράτους πρόνοιας. Η μελέτη των συστημάτων ταξινόμησης της αναπηρίας έχει κεντρίσει το ενδιαφέρον πολλών ερευνητών από τον ευρύτερο χώρο των Σπουδών Αναπηρίας. Διεξάγοντας είτε συγκριτικές μελέτες μεταξύ των διαφορετικών κρατών περιγράφοντας τις ομοιότητες και τις διαφορές των υπαρχόντων συστημάτων είτε μελέτες που είναι εστιασμένες στην πολιτική και τη σημασιολογία γύρω από την ανάπτυξη και χρήση των συστημάτων αυτών σε συγκεκριμένα κράτη, αυτό που προκύπτει είναι ένας πλουραλισμός των συστημάτων αξιολόγησης και πιστοποίησης της αναπηρίας. Στην Ελλάδα, η ανάπτυξη ενός συστήματος ταξινόμησης της αναπηρίας, στο πλαίσιο του κράτους πρόνοιας, αναδύθηκε ως διαμάχη που κράτησε σχεδόν είκοσι χρόνια. Ένας παράγοντας που ενίσχυσε την εν λόγω διαμάχη ήταν το ξέσπασμα της οικονομικής κρίσης στα τέλη του 2009 και η μετέπειτα ανακοίνωση των κυβερνητικών αρχών για την ανάγκη ανάπτυξης ενός νέου συστήματος αξιολόγησης και πιστοποίησης της αναπηρίας ως μέρος των πολιτικών λιτότητας που όφειλε το ελληνικό κράτος να υιοθετήσει λόγω της οικονομικής κρίσης. Βασιζόμενη σε μια διεπιστημονική προσέγγιση, στόχος της παρούσας μελέτης είναι να περιγράψει και αναλύσει την ανάπτυξη των συστημάτων ταξινόμησης της αναπηρίας στο πλαίσιο της ελληνικής κοινωνικής πολιτικής από το 1990 έως το 2015. Για τη συλλογή του εμπειρικού υλικού χρησιμοποιήθηκαν μέθοδοι από την ποιοτική μεθοδολογία έρευνας και συγκεκριμένα: συνεντεύξεις με πρόσωπα που είχαν ρόλο-κλειδί στο σχεδιασμό των εν λόγω συστημάτων, γραπτά κείμενα -όπως η ελληνική νομοθεσία, επιστολές του αναπηρικού κινήματος κ.λπ.- και άρθρα εφημερίδων. Τα κύρια ευρήματα της διατριβής αφορούν στα ακόλουθα: Ι) η εμπλοκή των πολιτικών κομμάτων κατά την ανάπτυξη των συστημάτων αξιολόγησης και πιστοποίησης της αναπηρίας, ΙΙ) η εμπλοκή του αναπηρικού κινήματος στη χάραξη πολιτικής, ΙΙΙ) η «δημιουργική» χρήση των στατιστικών από τις κυβερνητικές αρχές κατά τη διαμόρφωση και θέσπιση πολιτικών για την αναπηρία, ΙV) η κατασκευή της αντίληψης περί «μαϊμού-αναπήρων» ως απειλή για την κοινωνία, και V) η ευαλωτότητα των συστημάτων ταξινόμησης της αναπηρίας σε καιρούς λιτότητας.