Configurations of the symbolism of the bull in early Late Bronze age Crete.: a case study in the Interpretation of Minoan religion

Abstract

The importance of the symbolism of the bull in the religion of Late Bronze Age Crete is well known and has been the subject of valuable studies. Most of these studies attribute to the bull a secondary role in Minoan religion, despite the acknowledgment of the animal's significance in certain rituals, and of its function as a symbol of the authority of the palace of Knossos. The secondary role of the bull in the Minoan religious system however is contradicted by the intense presence of the animal in the material culture of Minoan Crete. At the same time, most recent studies tend to downplay the religious symbolism of the bull and promote its role as a symbol of palatial authority and power. The present study reexamines the role of the bull in Minoan religion by exploring further, often neglected, aspects of its symbolism in the Neopalatial period and proposes an alternative approach to the subject. Moreover, the study aspires to contribute to the wider discussion on the interpretation of a prehistoric religion, such as Minoan religion, by suggesting an interpretative framework diversified from the existing ones. It is shown that the various interpretations of the bull in Minoan religion are ultimately dependent on how Minoan religion is perceived both as a category of human action and a category of scientific analysis in each case. It is claimed that further progress in the archaeological study of the religious symbolism of the bull is possible when the object of study is clearly defined and that the real object of study in such a project is the conceptualization of religion in Bronze Age Crete. A re-conceptualization of Minoan religion is proposed, which allows for the interpretation of religious symbolism on the basis of archaeological evidence alone, without recourse to historic or ethnographic analogies. A portion of the archaeological information on the bull in Neopalatial Crete is studied within the above theoretical framework. The study of vessels, figurines and wall paintings with bull representations brings together evidence that is usually treated separately, and attempts to promote a holistic interpretation on the subject emphasizing the multiplicity of meaning and its social and historical contexts. The content of bull symbolism in this study corresponds not to concepts and ideas, but to the structural elements that configure it, as these stem from the investigation of the ways in which objects with bull representations are entangled with the social action and social relationships of the Minoans. The study reveals aspects of the meaning of the bull previously gone unnoticed and, by highlighting those, reveals the centrality of the bull in Minoan religion, while it hopefully promotes further our understanding of the nature of religion in Minoan Crete.

Η περίοπτη θέση του ταύρου στη θρησκεία της Κρήτης κατά την Ύστερη Εποχή του Χαλκού είναι ευρέως γνωστή και έχει αποτελέσει το θέμα σημαντικών μελετών. Οι περισσότερες από αυτές τις μελέτες αποδίδουν στον ταύρο δευτερεύοντα ρόλο στη μινωική θρησκεία παρά την αναγνώριση της σπουδαιότητάς του σε κάποιες τελετουργικές πρακτικές, αλλά και της λειτουργίας του ως σύμβολο της ανακτορικής εξουσίας της Κνωσού. Όμως ο δευτερεύων ρόλος του ταύρου στις ερμηνείες του μινωικού θρησκευτικού συστήματος έρχεται σε αντίθεση με την εντονότατη παρουσία του στον υλικό πολιτισμό της μινωικής Κρήτης. Επίσης, οι πιο πρόσφατες μελέτες τείνουν να υποβαθμίζουν τον θρησκευτικό συμβολισμό του ζὠου προάγοντας τον ρόλο του ως σύμβολο ανακτορικής εξουσίας, ερμηνεία που εν μέρει μόνο απαντά τα επίμονα ερωτήματα που θέτουν τα αρχαιολογικά δεδομένα. Η παρούσα μελέτη αφενός επανεξετάζει τον ρόλο του ταύρου στη μινωική θρησκεία διερευνώντας περαιτέρω όψεις του συμβολισμού του κατά την Νεοανακτορική περίοδο και προτείνοντας μια εναλλακτική προσέγγιση του θέματος. Αφετέρου, συμβάλει στην ευρύτερη προβληματική που θέτει το ζήτημα της ερμηνείας μιας προϊστορικής θρησκείας, όπως είναι η μινωική θρησκεία, προτείνοντας ένα διαφοροποιημένο από τα υπάρχοντα ερμηνευτικό πλαίσιο.Καταδεικνύεται ότι οι ερμηνείες για τον ρόλο του ταύρου στη μινωική θρησκεία εξαρτώνται άμεσα από το πώς αυτή έχει γίνει αντιληπτή ως κατηγορία ανθρώπινης δράσης, αλλά και ως κατηγορία επιστημονικής ανάλυσης σε κάθε περίπτωση. Υποστηρίζεται ότι περαιτέρω πρόοδος στην αρχαιολογική μελέτη του θρησκευτικού συμβολισμού του ταύρου είναι δυνατή όταν ορίζεται ξεκάθαρα το αντικείμενο της μελέτης και ότι το πραγματικό αντικείμενο μιας τέτοιας μελέτης είναι η ίδια ή έννοια της θρησκείας στη μινωική Κρήτη. Προτείνεται ένας εννοιολογικός επαναπροσδιορισμός της μινωικής θρησκείας, ο οποίος προσφέρει τη δυνατότητα ερμηνείας του θρησκευτικού συμβολισμού με βάση αποκλειστικά αρχαιολογικά κατάλοιπα, χωρίς τη χρήση ιστορικών ή εθνογραφικών αναλογιών. Μέρος των αρχαιολογικών πληροφοριών που σχετίζονται με τον συμβολισμό του ταύρου στη Νεοανακτορική Κρήτη μελετώνται μέσα στο παραπάνω θεωρητικό πλαίσιο. Συγκεκριμένα, μελετώνται τα αγγεία, τα ειδώλια και οι τοιχογραφίες με απεικονίσεις ταύρων που επιχωριάζουν σε οικισμούς, αρχαιολογικά υλικά που συνήθως εξετάζονται ξεχωριστά και τουλάχιστον οι δύο πρώτες κατηγορίες σπάνια μελετώνται συνολικά σε συνάρτηση με οικιστικά περιβάλλοντα. Επιχειρείται μια όσο το δυνατό σφαιρική ερμηνεία του θέματος και δίνεται έμφαση στις πολλαπλές όψεις, αλλά και τις ιστορικές και κοινωνικές συνάφειες του συμβολισμού του ταύρου.Το περιεχόμενο του συμβολισμού του ταύρου σε αυτή τη μελέτη αντιστοιχεί όχι σε ένα σύνολο εννοιών και ιδεών, αλλά στο πλέγμα των δομικών στοιχείων που τον απαρτίζουν, όπως αυτά προκύπτουν από τη διερεύνηση των τρόπων με τους οποίους τα αντικείμενα με αναπαραστάσεις ταύρων εμπλέκονται στις κοινωνικές δράσεις και σχέσεις των μινωιτών. Η ανάδειξη όψεων της θρησκευτικής σπουδαιότητας του ταύρου που είχαν περάσει απαρατήρητες έως τώρα οδηγεί στην εκ νέου αξιολόγηση του ρόλου του ως κεντρικότατου στη μινωική θρησκεία, ενώ ταυτόχρονα φιλοδοξεί να προωθήσει μια βαθύτερη κατανόηση της φύσης της θρησκείας στη μινωική Κρήτη.