Κοινωνία πολιτών, μη κρατικοί φορείς και ελληνική εξωτερική πολιτική: το Μακεδονικό από την περίοδο της "σιωπής" ως την πρώιμη μεταψυχροπολεμική περίοδο

Abstract

The dissertation seeks to determine the factors which guided Greek foreign policy on the Macedonian Question after 1962 and the ways which it affected the public perceptions of the issue in post-Civil War Greece. Employing a wide array of primary sources, it explores the disconnect between the "revisionist" popular line (which manifested in the current in favor of defending the "Greekness of Macedonia") and the official policy of preceding years, through the prism of three basic aspects of the issue: (a) the diachronic information gap between the state structures and the Greek public opinion, which was a result of the policy of "silence," the starting-point of which was the gentlemen's agreement between the Greek Minister of Foreign Affairs E. Averoff and his Yugoslavian counterpart K. Popovic in 1962· (b) the structural weakness inherent in the Greek state to insulate itself from societal pressures and especially from mass mobilizations as they manifested themselves through initiatives promoting "popular diplomacy," the phenomenon of unmediated intervention of groups and individuals in the sphere of international diplomacy· the domestic social-political juncture of the post-Cold War era, which was characterized by significant geopolitical realignments and the rekindling of neo-irredentist conflicts in the region of Southeast Europe which coincides with a deep crisis of the Greek political system's public credibility and manifested in the form of centrifugal social forces. By exposing the episode of the mass mobilizations on the Macedonian Question as a an exemplary case which indicates the dangers associated with the unmediated involvement of non-state actors in the sphere of foreign policy, the dissertation reaffirms the effects which the diffusion of popular diplomatic practices may have on civil society but especially on the conduct of foreign policy.

Το αντικείμενο της διατριβής αφορά την αναζήτηση των παραγόντων που καθόρισαν την ελληνική πολιτική στο μακεδονικό μετά το 1962 και του τρόπου με τον οποίον συνέτειναν στη διαμόρφωση της δημόσιας πρόσληψης για το θέμα στη μεταψυχροπολεμική Ελλάδα. Κάνοντας χρήση ενός ευρέος φάσματος πρωτογενών πηγών, προσεγγίζει την απόκλιση ανάμεσα στην «αναθεωρητική» λαϊκή γραμμή (που εκφράσθηκε μέσα από το ρεύμα για την υπεράσπιση της «ελληνικότητας της Μακεδονίας») και στην επίσημη πολιτική των προηγούμενων χρόνων, υπό το πρίσμα τριών βασικών εκφάνσεων του ζητήματος: (α) του διαχρονικού κενού πληροφόρησης ανάμεσα στις κρατικές υπηρεσίες και την ελληνική κοινή γνώμη, αποτέλεσμα της πολιτικής της «σιωπής», ακρογωνιαίος λίθος της οποίας υπήρξε η «συμφωνία κυρίων» ανάμεσα στον Έλληνα υπουργό Εξωτερικών Ευ. Αβέρωφ και τον Γιουγκοσλάβο ομόλογό του Κ. Popovic το 1962· (β) της δομικής αδυναμίας της ελληνικής Πολιτείας να θωρακιστεί από τις πιέσεις της κοινωνίας και ιδιαίτερα των μαζικών κινητοποιήσεων μέσα από πρωτοβουλίες που συντέλεσαν στην προώθηση της «λαϊκής διπλωματίας», του φαινομένου της αδιαμεσολάβητης παρέμβασης φορέων και ιδιωτών στο πεδίο της διεθνούς διπλωματίας· (γ) της εσωτερικής κοινωνικής-πολιτικής συγκυρίας στην πρώιμη μεταψυχροπολεμική περίοδο, η οποία χαρακτηρίστηκε από κοσμογονικές γεωπολιτικές ανακατατάξεις και την αναβίωση νεοαλυτρωτικών συγκρούσεων στην περιοχή της Νοτιοανατολικής Ευρώπης που συμπίπτουν με μια βαθιά κρίση αξιοπιστίας του πολιτικού συστήματος στο εσωτερικό της χώρας, η οποία φαίνεται να βρήκε έκφραση μέσα από φυγόκεντρες κοινωνικές δυνάμεις. Προβάλλοντας το επεισόδιο με τις μαζικές κινητοποιήσεις για το μακεδονικό ως παράδειγμα το οποίο καταδεικνύει τους κινδύνους που ελλοχεύουν στην αδιαμεσολάβητη ανάμιξη των μη-κρατικών φορέων στο πεδίο της εξωτερικής πολιτικής, η διατριβή υπενθυμίζει παράλληλα τις συνεπαγωγές που έχει η διάχυση πρακτικών λαϊκής διπλωματίας για την εγχώρια κοινωνία πολιτών, αλλά ιδιαίτερα για τον τρόπο με τον οποίον διαμορφώνεται και προωθείται η εξωτερική πολιτική.