Η εικονογράφηση του παλαιού και νέου καθολικού της μονής Καλαμίου Αρκαδίας (1705-1713) και το ενυπόγραφο έργο των Πεδιωτών ζωγράφων Πέτρου και Μιχαήλ

Abstract

The monastery of Kalami, Arcadia is located on the west bank of the gorge of the river Lousios, a short distance from the ancient Gortyna and near the town of Karytaena. The construction and decoration of the New catholikon (1713), as well as the newer layer of the decoration of the Old catholikon (1703) are historically included in the second occupation by the Venetian Empire in the Peloponnese. The founding inscriptions of the two catholika inform us about the time of decoration, the sponsor and the Cretan painters Petros and Michael Pediotes.The iconographic programs of the two catholika include a number of iconographic circles, both from the New and the Old Testament with emphasis on the rare circle of the prophet Jeremiah. Several Mother of God Hymns are also illustrated, since the monastery is honored in the Assumption of the Virgin Mary. The iconographic patterns of the painters are drawn from many sources, but mainly from the works of the post-Byzantine painters of the 16th and 17th centuries, as well as from the Flemish copperplates.The study of the illustration of both the catholika of the monastery of Kalami, as well as the other signed works of the Pediotes in the Peloponnese, proved that their stigma in late post-Byzantine painting is a milestone in ecclesiastical art shortly before the transition to 18th century folk painting.

Η μονή Καλαμίου Αρκαδίας βρίσκεται στη δυτική όχθη του Φαραγγιού του Λούσιου ποταμού σε μικρή απόσταση από την αρχαία Γόρτυνα και κοντά στην κωμόπολη της Καρύταινας. Η ανέγερση και η διακόσμηση του Νέου καθολικού (1713), καθώς και το νεώτερο στρώμα της διακόσμησης του Παλαιού καθολικού (1703) εντάσσονται ιστορικά στην Β΄ Βενετοκρατία στην Πελοπόννησο. Οι κτητορικές επιγραφές των δύο καθολικών μας πληροφορούν για το χρόνο διακόσμησης, τον χορηγό και τους κρήτες ζωγράφους Πέτρο και Μιχαήλ Πεδιώτες. Τα εικονογραφικά προγράμματα των δύο καθολικών περιλαμβάνουν πλήθος εικονογραφικών κύκλων, τόσο από την Καινή, όσο και από την Παλαιά Διαθήκη με έμφαση στο σπάνιο κύκλο του προφήτη Ιερεμία. Επίσης εικονογραφούνται αρκετοί Θεομητορικοί Ύμνοι, αφού και η μονή τιμάται στην Κοίμηση της Θεοτόκου. Τα εικονογραφικά πρότυπα των ζωγράφων αντλούνται από πολλές πηγές, αλλά κυρίως από τα έργα των μεταβυζαντινών ζωγράφων του 16ου και 17ου αιώνα, καθώς και από τις φλαμανδικές χαλκογραφίες.Από την μελέτη της εικονογράφησης τόσο των δύο καθολικών της μονής Καλαμίου, όσο και των υπόλοιπων υπογεγραμμένων έργων των Πεδιωτών στην Πελοπόννησο, αποδείχθηκε ότι το στίγμα τους στην όψιμη μεταβυζαντινή ζωγραφική αποτελεί σταθμός στην εκκλησιαστική τέχνη λίγο πριν την μετάβαση στην λαϊκότροπη ζωγραφική του 18ου αιώνα.