Αγωγή του πολίτη και δημοκρατία: ικανότητες κοινωνικής αλληλεπίδρασης εφήβων μαθητών: μία δια-πολιτισμική μελέτη μέσω του κοινωνικού θεάτρου στο Μεξικό και την Ελλάδα

Abstract

The doctoral thesis arose through research questions and literature review. Theoretical parameters, previous research, and established techniques of social theater and educational drama were examined. Taking into account the conclusions of this literature study, a theatrical pedagogical intervention program was developed with the objective of mobilizing the political potential of adolescent students. Then a pilot research was designed in the city of Aguascalientes. From the feedback of the intervention, the field research of the doctoral dissertation was formulated in the cities of Aguascalientes and Thessalonica. The final text consists of the introduction, six chapters where the dissertation is developed, the bibliography and the index. The dissertation begins with an extended introduction with the purpose of introducing the reader to the problem studied in the field. For this reason, the modern meaning of democracy and the formation of citizenship is presented within this section. The presentation is enriched with examples of alternative coexistence, while the connection between social theater and citizenship is described. In this way the object of study is defined; that is, the formation of citizenship through social theater, which promotes the active participation of citizens. Furthermore, a review of the literature on the formation of citizenship in relation to social theater based on the principles of inter- and trans-disciplinarity is carried out, and, likewise, a first link is made with the curriculum -that places this work within a school context. The educational system is traditionally considered as a space that privileges the formation of citizenship. Moreover, the empirical context is presented, that is, the academic field of the dissertation. It contains a pedagogical intervention, which aims to explore different ways of teaching the formation of citizenship under the proposal of an experiential learning paradigm. Over and above that, the theoretical framework of the political concepts that affect the intervention is approached in order to provide essential conceptual elements for the understanding of the problem posed and the argumentation of the thesis presented. Consecutively, the epistemology of the thesis is examined, whithin the theoretical foundations of critical pedagogy. This dissertation studies two different places, Mexico and Greece, through social theater as a tool for expression and learning. However, the main topic of the dissertation continues to be the education of the citizen in democracy. The transdisciplinarity, the theater and the drama, the transculturality and the concept of the global South, as well as the critical pedagogy, all constitute elements of a central argument about the common way in which citizens learn to form communities and cultivate qualities within democratic institutions. The methodological design is presented and the methodological elements are explained in detail. After the presentation of the field research, the analysis of the data and results follows. Returning to the axes that articulate the title, the conclusions of the thesis are combined with inclusive democracy and transculturality, education for democracy and the formation of citizenship, as well as the interaction of students in social theater. In the end, the conclusions, the research restrictions and the position of the thesis are summarized. Finally, democracy can be the political response to socio-political problems both at the level of the republic, as well as in the relations of the private sphere that continue to be social and form a great part of civic culture. The governance of the republic and the governance of associations and collectives require training in decision-making, previous experience in democratic circles, participation in the common space and peaceful resolution of conflicts.

Η διδακτορική διατριβή προέκυψε μέσα από τα ερευνητικά ερωτήματα και την ανασκόπηση της βιβλιογραφίας. Εξετάστηκαν οι θεωρητικές παράμετροι, οι προηγούμενες έρευνες και οι καθιερωμένες τεχνικές κοινωνικού θεάτρου και εκπαιδευτικού δράματος. Λαμβάνοντας υπόψη τα συμπεράσματα αυτής της μελέτης, καταρτίστηκε ένα πρόγραμμα θεατροπαιδαγωγικής παρέμβασης με στόχο την κινητοποίηση του πολιτικού δυναμικού των εφήβων μαθητών. Κατόπιν σχεδιάστηκε μία πιλοτική εφαρμογή που έλαβε χώρα στην πόλη Aguascalientes. Από την ανατροφοδότηση της πιλοτικής εφαρμογής της παρέμβασης μορφοποιήθηκε η καθαυτό έρευνα πεδίου της διδακτορικής διατριβής στις πόλεις Aguascalientes και Θεσσαλονίκη. Το τελικό κείμενο αποτελείται από την εισαγωγή, έξι κεφάλαια όπου αναπτύσσεται η διατριβή, τη βιβλιογραφία και το παράρτημα. Η διατριβή ξεκινά με μία εκτενή εισαγωγή που έχει ως στόχο να εισάγει τον αναγνώστη στον προβληματισμό επί του θέματος. Για τον σκοπό αυτό παρουσιάζεται σε αδρές γραμμές η σύγχρονη έννοια της δημοκρατίας και η συγκρότηση των πολιτών εντός αυτής. Η παρουσίαση εμπλουτίζεται από παραδείγματα εναλλακτικής συμβίωσης, ενώ περιγράφεται πρωτόλεια και η σύνδεση κοινωνικού θεάτρου και πολιτειότητας. Επιχειρείται ακόμα μία πρώτη σύνδεση με το Αναλυτικό Πρόγραμμα, σύνδεση που τοποθετεί τη διατριβή εντός σχολικού πλαισίου, καθώς θεωρείται ότι το εκπαιδευτικό σύστημα έχει υπάρξει παραδοσιακά ένα προνομιακό πλαίσιο για την κατασκευή της πολιτειότητας. Κατόπιν, παρουσιάζεται το εμπειρικό πλαίσιο, δηλαδή το γνωστικό πεδίο της διδακτορικής έρευνας. Η διατριβή περιλαμβάνει μία θεατροπαιδαγωγική παρέμβαση, η οποία προσδοκά να συμβάλλει στην αλλαγή του μαθήματος της κοινωνικής και πολιτικής αγωγής προς μία κατεύθυνση που θα δίνει έμφαση στο παράδειγμα της βιωματικής μάθησης. Στη συνέχεια ξετυλίγεται η πολιτική θεωρία που διατρέχει την παρέμβαση και παρέχει βασικά εννοιολογικά στοιχεία για την κατανόηση του ερευνητικού προβλήματος. Στη συνέχεια εξετάζεται η επιστημολογία της διατριβής, που εντοπίζει τα θεωρητικά της ερείσματα στην κριτική παιδαγωγική. Η παρούσα διατριβή λοιπόν μελετά δύο διαφορετικούς τόπους, το Μεξικό και την Ελλάδα μέσω του κοινωνικού θεάτρου ως εργαλείου έκφρασης και μάθησης. Ωστόσο το κεντρικό θέμα της διατριβής παραμένει η αγωγή του πολίτη στη δημοκρατία. Η διαθεματικότητα, το θέατρο και το δράμα, η δια-πολιτισμικότητα, η έννοια του παγκόσμιου Νότου, καθώς και η κριτική παιδαγωγική συνιστούν επιμέρους στοιχεία ενός κεντρικού επιχειρήματος που αφορά τον κοινό τρόπο με τον οποίο ο πολίτης μαθαίνει να συγκροτείται σε κοινότητες και να καλλιεργεί ιδιότητες μέσα στο εσωτερικό δημοκρατικών θεσμών. Κατόπιν παρουσιάζεται ο μεθοδολογικός σχεδιασμός και καταγράφεται αναλυτικά η μεθοδολογία της έρευνας. Μετά την παρουσίαση της έρευνας στο πεδίο και τη μελέτη των δεδομένων ακολουθεί η καταγραφή των αποτελεσμάτων. Επιστρέφοντας στους άξονες που θέτει ο τίτλος της διατριβής, στο τελευταίο κεφάλαιο συνδυάζονται τα συμπεράσματα της διατριβής με τη δημοκρατία της συμπερίληψης και τη δια-πολιτισμικότητα, την εκπαίδευση για τη δημοκρατία και τη διαμόρφωση της πολιτειότητας καθώς και την αλληλεπίδραση των μαθητών στο κοινωνικό θέατρο. Συμπερασματικά, η δημοκρατία μπορεί να αποτελέσει την πολιτική απάντηση στα κοινωνικοπολιτικά προβλήματα τόσο στο επίπεδο της δημοκρατίας, όσο και στις σχέσεις της ιδιωτικής σφαίρας που εξακολουθούν να είναι κοινωνικές και να αποτελούν μέρος του πολιτικού πολιτισμού. Η διακυβέρνηση της πολιτείας και η διακυβέρνηση ενώσεων και συλλογικοτήτων απαιτούν κατάρτιση στη λήψη αποφάσεων, προηγούμενη εμπειρία σε δημοκρατικούς κύκλους, συμμετοχή στον κοινό χώρο και ειρηνική επίλυση συγκρούσεων.

La tesis doctoral surgió a través de preguntas de investigación y la revisión de la literatura. Se examinaron los parámetros teóricos, las investigaciones previas y las técnicas establecidas de teatro social y drama educativo. Teniendo en cuenta las conclusiones de este estudio, se desarrolló un programa de intervención pedagógica teatral con el objetivo de movilizar el potencial político de los estudiantes adolescentes. Luego se diseñó una aplicación piloto en la ciudad de Aguascalientes. A partir de la retroalimentación de la implementación de la intervención, se formuló la investigación de campo de la disertación doctoral en las ciudades de Aguascalientes y Tesalónica. El texto final consiste de la introducción, seis capítulos donde se desarrolla la disertación, la bibliografía y el anexo. La disertación empieza con una introducción extendida con el propósito presentar al lector a la problemática. Luego, se estudia el plan de estudios y el proyecto se vincúla dentro del contexto escolar. Más adelante, se presenta el contexto empírico, es decir el campo académico de la disertación. Una intervención teatral pedagógica se encuentra implicada en la investigación, la cual tiene como objetivo explorar formas distintas en la enseñanza de la materia de formación cívica y ética bajo la propuesta de un paradigma de aprendizaje vivencial. En seguida, se aborda el marco teórico de los conceptos políticos que fundamentan la intervención y se presentan dos términos: el transculturalismo y la democracia. Cada uno de éstos, aportan elementos conceptuales esenciales para la comprensión del problema planteado y la argumentación de la tesis expuesta. A continuación, se examina, la epistemología de la tesis, que ubica sus fundamentos teóricos en la pedagogía crítica. En seguida, se presenta el diseño metodológico como investigación acción y se exponen en detalles los elementos metodológicos. Después de la presentación de la investigación de campo sigue el análisis de los datos y los resultados. En conclusión, los resultados se integran por la triangulación metodológica. Con base en los ejes que articulan el título, se combinan las conclusiones de la tesis con la democracia de inclusión y la transculturalidad, la educación para la democracia y la formación de ciudadanía, así como la interacción de los alumnos en el teatro social. Al final, se manifiestan en resumen las conclusiones, las restricciones de la investigación y la posición de la tesis. En términos de conclusiones, la dinámica registrada durante la investigación de campo muestra una gran diferencia entre los grupos de estudiantes en los dos países. En conclusión, la democracia puede ser la respuesta política a los problemas sociopolíticos tanto en el nivel de la república, como en el de las relaciones de la esfera privada que siguen siendo relaciones sociales que forman parte de la cultura cívica. La gobernanza de la república y la gobernanza de las asociaciones y colectivos requieren una capacitación en la toma de decisiones, una experiencia previa en círculos democráticos, en la participación en el espacio común y la resolución pacífica de conflictos.