Τα όρια της αρχής της αμοιβαίας αναγνώρισης στον χώρο ελευθερίας, ασφάλειας και δικαιοσύνης

Abstract

The aim of this thesis is to outline the evolution of the principle of mutual recognition from its initial appearance in the context of the establishment of the european internal market to its expansion into the Area of Freedom, Security and Justice and, in particular, to highlight the key aspects of its implementation and the challenges in its implementation in the Area. The particular emphasis placed on the judicial cooperation in criminal matters is due to the fact that it includes the Framework Decision on the European Arrest Warrant, the most characteristic legislative measure implementing the principle of mutual recognition, in the examination and judicial interpretation of which most of the issues related to the application of the principle have been raised, with the main one being its limitations, which also constitutes the main specialized subject of this thesis. In this area, the dimensions of the conflict between, on the one hand, the effectiveness of the Union's legislative measures to implement the principle of mutual recognition and, on the other, the protection of the fundamental rights of the persons concerned, are also highlighted and given special weight. Next is the field of asylum, in which the application of the principle to positive asylum decisions is a necessary condition for the creation of a truly Common European Asylum System and, if implemented, it will perform the opposite function - that is, it will work for the benefit of the beneficiaries of international protection - and the field of judicial cooperation in civil and commercial matters. Concerns about the function and the effectiveness of the rule of law and the protection of fundamental rights within the EU constitutional framework are analyzed, concerns which are inextricably linked to the mechanisms and tools of mutual recognition in the AFSJ. This thesis covers a wide range of topics, including the "general principles of European Union law" and the "principles" of the European Union legal order, the EU system of fundamental rights and rule of law protection and the basic features of mutual recognition mechanisms in the internal market, the judicial cooperation in criminal and civil matters and the european asylum system, seeking to highlight and address - and not always analyze exhaustively - all aspects of the application of the principles of mutual recognition and mutual trust. Specific shortcomings, weaknesses and contradictions of both the European Community/Union Law and the case law of the Court of Justice of the European Union are identified, which affect or are directly or indirectly related to the operation of the principles of mutual recognition and mutual trust. This thesis is more oriented and based on the research of the case law of the Court of Justice of the European Union, as from the beginning of her engagement with the subject it became obvious to the author that on this subject the role of the Court is dominant and determines the developments.

Σκοπός της μελέτης είναι η σκιαγράφηση της εξέλιξης της αρχής της αμοιβαίας αναγνώρισης από την αρχική της εμφάνιση στο πλαίσιο της υλοποίησης της ευρωπαϊκής εσωτερικής αγοράς έως την επέκτασή της στον Χώρο Ελευθερίας, Ασφάλειας και Δικαιοσύνης και, ιδίως, η ανάδειξη των βασικών πτυχών της εφαρμογής της και των προκλήσεων από την εφαρμογή της στον Χώρο. Η ιδιαίτερη έμφαση που αποδίδεται στον τομέα της δικαστικής συνεργασίας στις ποινικές υποθέσεις οφείλεται στο γεγονός ότι εκεί εντάσσεται η Απόφαση-πλαίσιο για το ευρωπαϊκό ένταλμα σύλληψης, το πιο χαρακτηριστικό νομοθετικό μέτρο εφαρμογής της αρχής της αμοιβαίας αναγνώρισης, κατά την εξέταση και τη νομολογιακή ερμηνεία του οποίου έχουν τεθεί τα περισσότερα από τα ζητήματα που συνδέονται με την εφαρμογή της αρχής, με κυριότερο αυτό των περιορισμών της, που αποτελεί και το εξειδικευμένο κυρίως αντικείμενο της διατριβής. Σε αυτόν τον τομέα αναδεικνύονται, επίσης, πιο έντονα και αποκτούν ειδικό βάρος οι διαστάσεις της σύγκρουσης ανάμεσα, αφενός, στην αποτελεσματικότητα των νομοθετικών μέτρων της Ένωσης για την εφαρμογή της αρχής της αμοιβαίας αναγνώρισης και, αφετέρου, στην προστασία των θεμελιωδών δικαιωμάτων των θιγόμενων προσώπων. Έπονται ο τομέας του ασύλου, στο πλαίσιο του οποίου η εφαρμογή της αρχής στις αποφάσεις χορήγησης ασύλου συνιστά αναγκαία προϋπόθεση για τη δημιουργία ενός πραγματικά Κοινού Ευρωπαϊκού Συστήματος Ασύλου και εφόσον υλοποιηθεί, θα επιτελεί την αντίστροφη λειτουργία -θα λειτουργεί, δηλαδή, προς όφελος των δικαιούχων διεθνούς προστασίας- και ο τομέας της δικαστικής συνεργασίας στις αστικές και εμπορικές υποθέσεις. Αναλύονται οι προβληματισμοί σχετικά με τη λειτουργία και την αποτελεσματικότητα του κράτους δικαίου και την προστασία των θεμελιωδών δικαιωμάτων εντός του συνταγματικού πλαισίου της ΕΕ, οι οποίοι είναι άρρηκτα συνδεδεμένοι με τους μηχανισμούς και τα εργαλεία αμοιβαίας αναγνώρισης στον ΧΕΑΔ. Η μελέτη επεκτείνεται σε ένα ευρύ πεδίο θεμάτων, που καλύπτει τις «γενικές αρχές» του δικαίου της Ένωσης και τις «αρχές» της έννομης τάξης της, το ενωσιακό σύστημα προστασίας των θεμελιωδών δικαιωμάτων και προάσπισης του κράτους δικαίου και τα βασικά χαρακτηριστικά των συστημάτων αμοιβαίας αναγνώρισης στην εσωτερική αγορά, στη δικαστική συνεργασία σε ποινικές και αστικές υποθέσεις και στο σύστημα ασύλου της Ένωσης, επιχειρώντας να αναδείξει και να θίξει –και όχι να αναλύσει πάντα με εξαντλητικό τρόπο- το σύνολο των πτυχών της εφαρμογής των αρχών της αμοιβαίας αναγνώρισης και της αμοιβαίας εμπιστοσύνης. Επισημαίνονται συγκεκριμένες ελλείψεις, αδυναμίες και αντιφάσεις τόσο της κοινοτικής/ενωσιακής νομοθεσίας, όσο και της νομολογίας του ΔΕΕ, που επηρεάζουν ή συνδέονται άμεσα ή έμμεσα με τη λειτουργία των αρχών της αμοιβαίας αναγνώρισης και της αμοιβαίας εμπιστοσύνης. Η διατριβή είναι περισσότερο προσανατολισμένη και βασισμένη στην έρευνα της νομολογίας του Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης, καθώς από την έναρξη της ενασχόλησής της με το θέμα κατέστη σαφές στη γράφουσα ότι στο συγκεκριμένο θέμα ο ρόλος του Δικαστηρίου είναι δεσπόζων και καθορίζει τις εξελίξεις.