Η διδακτική της διαγλωσσικής μετάφρασης στον ελληνόφωνο χώρο: ιστορική και συγχρονική μελέτη των προγραμμάτων σπουδών, το προφίλ των διδασκόντων και οι διδακτικές προσεγγίσεις στην ελληνόφωνη βιβλιογραφία

Abstract

This doctoral thesis, entitled Didactics of interlingual translation in the Greek-speaking countries: historical and cross-sectional study of the programmes, the profile of translator trainers and the teaching approaches in the Greek-speaking literature belongs to the field of translation studies and specifically to the field of translation didactics. It focuses on a series of hitherto unanswered questions related to the teaching of translation practised in the Greek-speaking countries. Its purpose is to explore issues related to the education and training of translators in Greece and Cyprus, translator trainers and their academic profile, and finally, the various teaching approaches found in the literature of Greek-speaking translatologists. Its originality lies in the fact that it collects, through a series of quantitative census surveys, data on issues that have not been adequately studied to date in the Greek-speaking countries. The research presented concerns four areas: a longitudinal study that provides an overview of the education and training of translators in the Greek-speaking countries from 1979 to 2019; a cross-sectional study that provides evidence of the rich and multifaceted landscape of translator education and training programmes, as well as subject-related programmes with translation courses in Greece and Cyprus in the academic year 2015-2016; research on the scientific profile of translator trainers in higher education during the academic years 2017-2018 and 2018-2019 and, finally, research about the trends concerning approaches to translation teaching in the literature of Greek-speaking translatologists. In general, the course of translation didactics in the Greek-speaking countries, as evidenced by the study of the above aspects, is characterised by an increased interest in education and training at any level on the part of translation students and trainees, the design and delivery of a multitude of programmes on the part of translator education and training institutions, a gradual improvement of the academic profile of translator trainers, and increased engagement with translation didactics as an academic field in general and the way translation teaching is approached in particular.

Η παρούσα διδακτορική διατριβή εντάσσεται στο επιστημονικό πεδίο της μεταφρασεολογίας και συγκεκριμένα της διδακτικής της μετάφρασης, και επικεντρώνεται σε μια σειρά από αναπάντητα ερευνητικά ερωτήματα τα οποία αφορούν τη διδασκαλία της μετάφρασης όπως αυτή πραγματοποιείται στον ελληνόφωνο χώρο. Σκοπός της είναι η διερεύνηση ζητημάτων που συνδέονται με τα προγράμματα εκπαίδευσης και κατάρτισης μεταφραστών στην Ελλάδα και την Κύπρο, με τους διδάσκοντες μετάφραση και το επιστημονικό τους προφίλ, και, τέλος, με τις διδακτικές προσεγγίσεις που συναντώνται στη βιβλιογραφία των ελληνόφωνων μεταφρασεολόγων. Η πρωτοτυπία της έγκειται στο γεγονός ότι συγκεντρώνει, μέσα από μια σειρά ποσοτικών απογραφικών ερευνών, δεδομένα αναφορικά με ζητήματα τα οποία δεν έχουν μέχρι σήμερα μελετηθεί επαρκώς στον ελληνόφωνο χώρο. Συγκεκριμένα, στο πλαίσιο της διατριβής παρουσιάζονται τέσσερις επιμέρους έρευνες: μια διαχρονική έρευνα από την οποία προκύπτει μια επισκόπηση της εκπαίδευσης και κατάρτισης μεταφραστών στον ελληνόφωνο χώρο από το 1979 έως το 2019· μια συγχρονική έρευνα για το ακαδημαϊκό έτος 2015-2016 από την οποία προκύπτουν στοιχεία που καταδεικνύουν το πλούσιο και πολυσυλλεκτικό τοπίο των προγραμμάτων εκπαίδευσης και κατάρτισης μεταφραστών αλλά και των προγραμμάτων συναφούς αντικειμένου με μαθήματα μετάφρασης στον ελληνόφωνο χώρο· μια έρευνα αναφορικά με το επιστημονικό προφίλ των διδασκόντων μετάφραση στην ανώτατη εκπαίδευση κατά τα ακαδημαϊκά έτη 2016-2017 και 2017-2018· και, τέλος, μια έρευνα αναφορικά με τις τάσεις που διαφαίνονται στη βιβλιογραφία ελληνόφωνων μεταφρασεολόγων όσον αφορά τις προσεγγίσεις διδακτικής της μετάφρασης. Σε γενικές γραμμές, η πορεία της διδακτικής της μετάφρασης στον ελληνόφωνο χώρο, όπως προκύπτει από τη μελέτη των παραπάνω στοιχείων που την απαρτίζουν, χαρακτηρίζεται αφενός από αυξημένο ενδιαφέρον για σπουδές κάθε επιπέδου από την πλευρά των εκπαιδευόμενων και καταρτιζόμενων μεταφραστών, και αφετέρου από τον σχεδιασμό και την προσφορά πλήθους προγραμμάτων με πολύ διαφορετικά μεταξύ τους χαρακτηριστικά από την πλευρά των φορέων εκπαίδευσης και κατάρτισης μεταφραστών. Επίσης, παρατηρείται η σταδιακή βελτίωση του επιστημονικού προφίλ των διδασκόντων μετάφραση, καθώς και η αυξημένη ενασχόληση με τη διδακτική της μετάφρασης ως επιστημονικό πεδίο γενικά, αλλά και με τον τρόπο προσέγγισης της διδασκαλίας της μετάφρασης ειδικότερα.

Die vorliegende Dissertation mit dem Titel Didaktik der interlingualen Übersetzung im griechischsprachigen Raum: eine historische und synchronische Untersuchung der Studienprogramme, das Profil der Lehrenden und die didaktischen Ansätze in der griechischsprachigen Fachliteratur gehört zum wissenschaftlichen Bereich der Übersetzungswissenschaft und insbesondere zum Bereich der Übersetzungsdidaktik, und untersucht eine Reihe offener Fragen im Zusammenhang mit der Didaktik der Übersetzung im griechischsprachigen Raum. Das Ziel ist dabei, die Aus- und Weiterbildung von ÜbersetzerInnen in Griechenland und Zypern zu erleuchten, unter Berücksichtigung des wissenschaftlichen Profils der Übersetzungslehrenden sowie der verschiedenen didaktischen Ansätze, so wie sie sich in der Fachliteratur griechischsprachiger Übersetzungswissenschaftler abzeichnen. Die Originalität dieser Dissertation liegt in der Tatsache, dass durch eine Reihe quantitativer Vollerhebungen Daten zu bisher kaum untersuchten Themen in Bezug auf die Übersetzungsdidaktik im griechischsprachigen Raum erhoben werden. Zu diesem Zweck wurden vier Studien durchgeführt: eine Längsschnittforschung, die einen Überblick über die Entwicklung der Aus- und Weiterbildung von ÜbersetzerInnen in Griechenland und Zypern im Zeitraum 1979-2019 bietet; eine Querschnittsforschung der Studienprogramme im Bereich der Übersetzeraus- und Weiterbildung im akademischen Jahr 2015-2016 einschließlich sämtlicher Studienprogramme, die u.a. Übersetzungskurse anbieten; eine Untersuchung des wissenschaftlichen Profils von Übersetzungslehrenden in den Hochschuleinrichtungen in den akademischen Jahren 2017-2018 und 2018-2019; und schließlich eine Untersuchung der sich abzeichnenden Trends in Bezug auf die übersetzungsdidaktischen Ansätze in der Fachliteratur griechischsprachiger Übersetzungswissenschaftler. Aus der Untersuchung der oben genannten Aspekte lässt sich einerseits das ständig wachsende Interesse an Übersetzungsstudiengängen auf allen Aus- und Weiterbildungsebenen seitens der Lernenden feststellen; andererseits werden die unterschiedlichen Konzepte der facettenreichen Vielzahl von Studienprogrammen in den Aus- und Weiterbildungsinstitutionen ersichtlich. Darüber hinaus lässt sich eine schrittweise Optimierung des wissenschaftlichen Profils von Übersetzungslehrenden erkennen sowie die verstärkte Beschäftigung seitens der griechischsprachigen TranslationswissenschaftlerInnen mit der Übersetzungsdidaktik als wissenschaftliches Gebiet und insbesondere mit den differenzierten Ansätzen im gebotenen Übersetzungsunterricht.