Ανάπτυξη μεθοδολογίας αξιολόγησης της διαχείρισης θαλάσσιων προστατευόμενων περιοχών: εφαρμογή στα ελληνικά θαλάσσια πάρκα Αλοννήσου και Ζακύνθου

Abstract

The aim of the present thesis is the development of an assessment algorithm for the management of Marine Protected Areas in order to make possible the objective evaluation of the effectiveness of their operation, to facilitate the comparison between similar protected areas and also the decision, measure and action taking towards management improvement. This algorithm is adapted to the environmental conditions prevailing in the Mediterranean Sea, while the features of the EU Framework Directive 2008/56/ΕΚ for the Marine Strategy were taken into account for its development. The algorithm involves: a) Recording of environmental conditions in the managed marine park through in situ measurements, observations, collection of information and sampling of water, sediments and tissues in order to assess the pollution levels in them. b) Recording of residents’ and tourists’ public opinion, concerning the existence, the operation and the interaction of MPA with the local community, via questionnaires specifically designed for this purpose. c) Recording of the Operators’ aspects through interviews with the representatives and through filling specifically designed for this purpose questionnaire d) Information gathered from the Internet, the international literature, the scientific or technical works and studies, the doctoral theses, etc related to the study area and e) filling out specially adapted assessment sheets of environment quality, of management operator effectiveness and the impact of MPA on local community on a economic,educational and cultural level, based on information collected from the above actions. The end product is the ratio of their performance to an optimal possible performance as resulted by respective evaluation sheet. The exported ratios are used to calculate the output management coefficient, according to the mathematical type, (1 )(1 )k BF where BF is the output coefficient, κ the ratio of social issue performance, φ the ratio of the management operator performance and v the percentage of retention of the environment in decimal number format.The management is characterized inadequate if BF 5, accepted if 5<BF 9, effective if 9<BF 12 and ideal if BF>12. The implementation of the above algorithm in the marine parks of Alonissos and Zakynthos describe their management as acceptable or effective depending on the used scenario.

Σκοπός της διατριβής είναι η δημιουργία αλγορίθμου αξιολόγησης της διαχείρισης ΘαλασσίωνΠροστατευόμενων Περιοχών (ΘΠΠ) ώστε να είναι δυνατή η αντικειμενική αξιολόγηση τηςαποτελεσματικότητας της λειτουργίας των, να διευκολύνεται η σύγκριση μεταξύ παρομοίωνπροστατευομένων περιοχών αλλά και η λήψη αποφάσεων, μέτρων και ενεργειών προς τηνκατεύθυνση της βελτίωσης της διαχείρισης. Ο αλγόριθμος αυτός είναι προσαρμοσμένος στιςπεριβαλλοντικές συνθήκες που επικρατούν στη Μεσόγειο Θάλασσα, ενώ για τη δημιουργία τουελήφθησαν υπόψη τα χαρακτηριστικά της Οδηγίας-Πλαίσιο 2008/56/ΕΚ της ΕΕ για τη ΘαλάσσιαΣτρατηγική. Ο αλγόριθμος περιλαμβάνει: α) καταγραφή των περιβαλλοντικών συνθηκών στο διαχειριζόμενο Θαλάσσιο Πάρκο, μέσω in situ μετρήσεων, παρατηρήσεων, συλλογής πληροφοριών και δειγματοληψιών υδάτων, ιζημάτων και ιστών προκειμένου να προσδιοριστούν σε αυτά τα επίπεδα ρύπανσης, β) καταγραφή της κοινής γνώμης των μονίμων κατοίκων αλλά και των τουριστών, σχετικά με την ύπαρξη, τη λειτουργία και την αλληλεπίδραση της ΘΠΠ με την τοπική κοινωνία, μέσω συμπλήρωσης ειδικά σχεδιασμένων για το σκοπό αυτό ερωτηματολογίων, γ) καταγραφή των απόψεων του Φορέα Διαχείρισης μέσω συνεντεύξεων με εκπροσώπους, καισυμπλήρωσης ειδικά σχεδιασμένου για το σκοπό αυτό ερωτηματολογίου, δ) συλλογή πληροφοριών από το διαδίκτυο, τη διεθνή βιβλιογραφία, τις διπλωματικές ή τεχνικές εργασίες και μελέτες, τις διδακτορικές διατριβές κ.λπ που άπτονται της υπό μελέτη περιοχής και ε) συμπλήρωση ειδικά διαμορφωμένων φύλλων αξιολόγησης της ποιότητας του περιβάλλοντος, της αποτελεσματικότητας του Φορέα διαχείρισης και της επίδρασης της ΘΠΠ στην τοπική κοινωνία σε οικονομικό, εκπαιδευτικό και πολιτιστικό επίπεδο, με βάση τις πληροφορίες που συλλέγονται από τις παραπάνω ενέργειες. Τα παραγόμενα αποτελέσματα είναι ο λόγος της επίδοσής τους προς τη μέγιστη δυνατή επίδοση, όπως προκύπτει από το εκάστοτε φύλλο αξιολόγησης. Οι εξαγόμενοι λόγοι χρησιμοποιούνται για τον υπολογισμό του συντελεστή απόδοσης της διαχείρισης, σύμφωνα με τον τύπο (1 ) (1 )k BF , όπου BF ο συντελεστής απόδοσης, κ ο λόγος της επίδοσης των κοινωνικών παραμέτρων, φ ο λόγος της επίδοσης του Φορέα Διαχείρισης και ν το ποσοστό της διατήρησης (μη υποβάθμισης) του περιβάλλοντος σε μορφή δεκαδικού αριθμού (0<ν<1).Η διαχείριση χαρακτηρίζεται ανεπαρκής αν BF ≤ 5, αποδεκτή αν 5< BF≤9, αποτελεσματική αν 9<BF≤12 και ιδανική αν BF > 12. Η εφαρμογή του παραπάνω αλγορίθμου στα θαλάσσια πάρκα τηςΑλοννήσου και της Ζακύνθου χαρακτήρισε τη διαχείρισή τους ως αποδεκτή ή αποτελεσματικήανάλογα με το σενάριο που χρησιμοποιήθηκε.