Ο οίνος, ο ζύθος και άλλα ποτά στην Αίγυπτο υπό το φως των ελληνικών παπύρων

Abstract

The present doctoral dissertation is dealing with the topic of Wine, Beer and other Beverages in Egypt in the light of Greek papyri. Here is attempted for the first time the synthesis of a detailed study, which examines a great part of the edited hitherto archival material, public and private documents (papyri and ostraca), as well as paraliterary, literary and magical papyri in combination with Greek and Latin narrative sources. Apart from the massive aforementioned archival material, which is in the centre of the doctoral dissertation, a wealth of information offered by the disciplines of Archaeology and Egyptology has also been taken into account. The present study focuses on matters such as wine and beer making, as well as the production of other beverages spanning from the Pharaonic up to the Byzantine periods. Specifically, as far as the production of wine and beer is concerned, various techniques have been discerned, a fact which testifies to the development of the technology involved in these processes with the passing of time. Especially, regarding wine, various aspects, such as its colour, taste, smell, age and fitness for use have been thoroughly analysed, while a detail examination of the relevant terminology establishes new hermeneutic approaches in the field of lexicography. Additionally, a great part of the dissertation is devoted to the significance of the beverages in the daily and religious life of the residents of Egypt, their wide use in medicinal applications, as well as their contribution to the economy of the State (direct and indirect taxation). Furthermore, matters of a prosopographical nature are addressed and an extensive catalogue of the names of wine and beer producers and/or sellers is given (many of whom are not included in the available prosopographical dictionaries), while another part of the thesis has to do with the topic of weights and measures of the beverages and their storage vessels.

Η παρούσα διδακτορική διατριβή πραγματεύεται το ζήτημα του Οίνου, του Ζύθου και άλλωνποτών στην Αίγυπτο υπό το φως των Ελληνικών Παπύρων. Για πρώτη φορά επιχειρείται η σύνθεσημιας εμβριθούς μελέτης, η οποία εξετάζει μεγάλο μέρος του εκδεδομένου έως σήμερα αρχειακούυλικού, δηλαδή των δημοσίων και ιδιωτικών εγγράφων (παπύρων και οστράκων), τωνπαραλογοτεχνικών, φιλολογικών και μαγικών παπύρων σε συνδυασμό με τις μαρτυρίες των ελληνικών και λατινικών γραμματειακών πηγών. Πέραν του ογκώδους παπυρικού υλικού, που αποτελεί επίκεντρο της διδακτορικής διατριβής, αξιοποιείται ακόμη συνδυαστικά ο πλούτος πληροφοριών που προσφέρουν οι συγγενείς κλάδοι της Αρχαιολογίας και της Αιγυπτιολογίας. Στην παρούσα εργασία διερευνήθηκε ενδελεχώς το ζήτημα της οινοποίησης, της ζυθοποιίας και της παρασκευής ποικίλων ποτών εν γένει από τη φαραωνική έως τη βυζαντινή περίοδο. Εντοπίστηκαν ποικίλες τεχνικές όσον αφορά στο ζήτημα της παρασκευής του οίνου και του ζύθου αλλά και οι αλλαγές που σημειώθηκαν στο πέρας των ετών, γεγονός που μαρτυρεί την εξέλιξη της τεχνολογίας. Ειδικότερα, σχετικά με το θέμα του οίνου, πέραν από τη χρήση του πατητηριού, των μηχανών συμπίεσης και των δεξαμενών ζύμωσης, στα οποία εστίασε η προγενέστερη έρευνα, αναλύθηκαν εξαντλητικά πτυχές, όπως αυτή του χρώματος, της γεύσης, της μυρωδιάς, της παλαιότητας και της καταλληλότητάς του προς χρήση. Η ενδελεχής, επίσης, εξέταση γνωστών ή αμφίβολης σημασίας όρων υπόσχεται νέες ερμηνευτικές προσεγγίσεις στον χώρο της λεξικογραφίας. Ακόμη, μια μεγάλη ενότητα της παρούσας διδακτορικής διατριβής αφιερώνεται στη σημασία που κατείχαν τα ποτά στον καθημερινό, θρησκευτικό και οικονομικό βίο (άμεση και έμμεση φορολογία) των κατοίκων της χώρας του Νείλου αλλά και στο θέμα της ευρείας χρήσης τους σε ιατρικές εφαρμογές. Επιπροσθέτως, καταγράφεται λεπτομερώς μια ευρεία ποικιλία μέτρων χωρητικότητας και δοχείων αποθήκευσης των ποτών, ενώ παρατίθεται αναλυτικός κατάλογος των οινοπωλών και ζυθοποιών/ζυθοπωλών, οι περισσότεροι εκ των οποίων δεν απαντούν στα διαθέσιμα προσωπογραφικά λεξικά.