Ο πρωτοψάλτης Χρύσανθος Θεοδοσόπουλος (1920-1988): συμβολή στην ιστορία, ερμηνεία και εκτέλεση της ψαλτικής στη Θεσσαλονίκη κατά το δεύτερο ήμισυ του 20ου αιώνος

Abstract

The research and recording of local church history is an important chapter of the general history of the Orthodox Church, especially when it infers to people who have spent their life in the service of the church and have left a lasting impact with their presence on the lectern, their teaching, and dissemination of the psaltic art. This Doctoral thesis is totally original since there has been no previous monograph or similar written text on this topic, which: Introduces the portrait of Chrysanthos Theodosopoulos and includes purely biographical information. Studies his career as a church cantor, and elaborates on the Byzantine choir of the church “Saint Demetrius of Thessaloniki”. Studies his parallel activities, related to the dissemination of the Byzantine music. Also, there are certain pages recorded in chronological order from the history of the Society of church cantors in Thessaloniki “Saint John of Damascus”, where Chrysanthos has left his personal imprint. In Chrysanthos Theodosopoulos selected records an attempt is being made to describe the movements followed by the voice in performing the embellishments, which are an analysis of the short formulas of the notation characters. Furthermore, a comparison has been made where possible with the performance of the particular formulas, in the quality described by Chrysanthos in his Major Theory (Trieste 1832), as well as other theoreticians of Byzantine music. The main purpose of this thesis is not only to describe systematically the life and work of Protopsaltis Chrysanthos Theodosopoulos, but also to review and present the interpretations – recordings of symbols for quality, quantity and time in selected records. These recordings encompass the period from the middle of the 18th until the 20th century and have influenced the composers and cantors for the following generations.

Η μελέτη και η καταγραφή της τοπικής εκκλησιαστικής ιστορίας αποτελεί ένα σημαντικό κεφάλαιο στη σύνολη ιστορία της Ορθόδοξης Εκκλησίας, ιδίως όταν αυτή αφορά προσωπικότητες που ανάλωσαν τη ζωή τους στη διακονία της Εκκλησίας και επισφράγισαν με την παρουσία τους στο αναλόγιο τη διδασκαλία και διάδοση της ψαλτικής τέχνης. Η εργασία είναι άκρως πρωτότυπη καθώς δεν υπάρχει προηγούμενη μονογραφία ή κάτι αντίστοιχο για το εν λόγω θέμα και η οποία: Παρουσιάζει την προσωπογραφία του Χρυσάνθου Θεοδοσοπούλου, στην οποία δίνονται τα αμιγώς βιογραφικά στοιχεία. Ερευνά την ιεροψαλτική του σταδιοδρομία και γίνεται εκτενής λόγος για τη βυζαντινή χορωδία του Ιερού Ναού Αγίου Δημητρίου Θεσσαλονίκης. Διερευνά παράλληλες δραστηριότητες που σχετίζονταν με τη διάδοση της βυζαντινής μουσικής. Επίσης καταγράφονται με χρονολογική σειρά κάποιες σελίδες της ιστορίας του Σωματείου Ιεροψαλτών Θεσσαλονίκης "Άγιος Ιωάννης ο Δαμασκηνός", στις οποίες έθεσε ο Χρύσανθος την προσωπική του σφραγίδα. Σε επιλεγμένες καταγραφές του Χρυσάνθου γίνεται προσπάθεια να περιγραφεί η κίνηση που ακολουθεί η φωνή κατά την εκτέλεση των ποικιλμάτων τα οποία αναλύουν τις συνοπτικές θέσεις των χαρακτήρων. Επιπλέον γίνεται αναγωγή της ερμηνείας των συγκεκριμένων θέσεων στην ποιότητα που περιγράφει ο Χρύσανθος ο εκ Μαδύτων στο Μεγάλο του Θεωρητικό (Τεργέστη 1832), καθώς και άλλοι θεωρητικοί της Βυζαντινής Μουσικής. Σκοπός της είναι, αφ' ενός να καταγράψει συστηματικά τη ζωή και το έργο του επί τριάντα οκτώ έτη Πρωτοψάλτη του Ιερού Ναού Αγίου Δημητρίου Θεσσαλονίκης Χρύσανθου Θεοδοσόπουλου και αφ' ετέρου γίνεται μια προσπάθεια να εξιχνιαστούν και να προσεγγιστούν οι εξηγήσεις - καταγραφές ποιοτικών, ποσοτικών και χρονικών χαρακτήρων σε επιλεγμένες καταγραφές. Οι καταγραφές αυτές καλύπτουν μία χρονική περίοδο από τα μέσα του 18ου έως τον 20ο αιώνα και έχουν επηρεάσει και διαμορφώσει τους μεταγενέστερους μελοποιούς και ψάλτες.