Αντιλήψεις μαθητών και εκπαιδευτικών για τη διαπροσωπική συμπεριφορά του εκπαιδευτικού στη σχολική τάξη

Abstract

Teacher-student interaction in secondary education is the objective of the work. More specifically it aims at investigating the students’ perceptions of the interpersonal behavior of their teachers as well as recording the teachers’ self-perceptions of their behavior towards their students. These two kinds of perception are then compared and examined to determine the degree or influence of the characteristics both of the student and the teacher on student’s perceptions. Moreover, an attempt is made at establishing a profile of teacher interpersonal behavior based on students’ perceptions. The subject matter of the work develops in a two fold way: theoretically and empirically. The theoretical part analyses the nature of the pedagogical interaction inside the classroom which constructs the system of roles between teacher and student and highlights the contribution of the classroom as far as the socioemotional development of the students is concerned. The factors influencing the quality of teacher-student interaction are presented and emphasis is put on the personality and behavior of the educator. The systems approach of communication is viewed from a theoretical and methodological point and its basic principles are defined. The research part mentions the main objectives, the assumptions made and the methodology of the research. The sample of the research consists of 1669 middle and high school students of Thessaloniki and their 43 teachers. In order to examine the research questions students were provided with a behavior-evaluation questionnaire and teachers with a self-perception one. According to the findings of the research there is generally a positive quality of pedagogical interaction based on the students’ perceptions, a fact which is reinforced by the emergence of the Tolerant-Authoritative as the dominant teacher profile. Teachers, on their part, regard the quality of interaction with their students very positive. However, severe rigor of the educators reveals problems in interpersonal communication. This is further confirmed by the relatively high degree of discrepancy between the student’s perceptions and the teacher’s self-perceptions, mainly between teachers and boys or junior high school students and students with low academic performance were reported. An important finding is the conclusion that academic performance is closely related to the different forms of communication on the part of the teachers. The findings also show that teachers’ self-perceptions vary according to their studies, grade and years of service. An interesting finding is the fact that the rigor of experienced teachers acts as a predictor of students perceptions. Awareness on the part of the teacher of his behavior and its impact on the educational procedure can be extremely beneficial in realizing problematic situations in the classroom and stressing the need for appropriate skills.

Αντικείμενο της παρούσας εργασίας αποτελεί η αλληλεπίδραση εκπαιδευτικού-μαθητών στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση. Ειδικότερα επιδιώκεται η διερεύνηση των αντιλήψεων των μαθητών για τη διαπροσωπική συμπεριφορά των εκπαιδευτικών τους, καθώς και η καταγραφή των αυτοαντιλήψεων των εκπαιδευτικών για τη συμπεριφορά τους προς τους μαθητές. Στη συνέχεια συγκρίνονται οι δύο τρόποι αντίληψης και εξετάζεται η επίδραση των χαρακτηριστικών τόσο του μαθητή όσο και του εκπαιδευτικού στον τρόπο που οι μαθητές αντιλαμβάνονται τη συμπεριφορά των εκπαιδευτικών. Επιπλέον, επιχειρείται να αναδειχθεί το προφίλ της διαπροσωπικής συμπεριφοράς του εκπαιδευτικού με βάση τις αντιλήψεις των μαθητών. Η ανάπτυξη του θέματος επιχειρείται σε θεωρητικό και εμπειρικό επίπεδο. Στο θεωρητικό μέρος αναλύεται η φύση της παιδαγωγικής αλληλεπίδρασης στη σχολική τάξη στο πλαίσιο της οποίας δομείται το σύστημα των ρόλων του εκπαιδευτικού και του μαθητή και αναδεικνύεται η συμβολή της σχολικής τάξης στην κοινωνική και συναισθηματική ανάπτυξη των μαθητών. Παρουσιάζονται οι παράγοντες που συμβάλλουν στην ποιότητα της αλληλεπίδρασης εκπαιδευτικού-μαθητή με έμφαση στην προσωπικότητα και τη συμπεριφορά του εκπαιδευτικού. Παρατίθεται η συστημική θεωρητική προσέγγιση επικοινωνίας από θεωρητική και μεθοδολογική σκοπιά και προσδιορίζονται οι βασικές της αρχές. Στο ερευνητικό μέρος παρατίθενται οι βασικοί στόχοι, διατυπώνονται οι σχετικές υποθέσεις και παρουσιάζεται η μεθοδολογία της έρευνας. Το ερευνητικό δείγμα αποτελείται από 1669 μαθητές γυμνασίων και λυκείων της Θεσσαλονίκης και τους 43 εκπαιδευτικούς τους. Για την εξέταση των ερευνητικών ζητημάτων χορηγήθηκε στους μαθητές ένα ερωτηματολόγιο εκτίμησης συμπεριφοράς και ένα ερωτηματολόγιο αυτοαντίληψης στους εκπαιδευτικούς. Σύμφωνα με τα αποτελέσματα της έρευνας η ποιότητα της παιδαγωγικής αλληλεπίδρασης θεωρείται σε γενικές γραμμές θετική με βάση τις αντιλήψεις των μαθητών, γεγονός που ενισχύεται από την ανάδειξη του Ανεκτικού-Αυθεντικού ως κυρίαρχου προφίλ εκπαιδευτικού. Οι εκπαιδευτικοί από την πλευρά τους αποτιμούν την ποιότητα της αλληλεπίδρασης με τους μαθητές τους ως πολύ θετική. Η επίδειξη, όμως, υψηλού βαθμού αυστηρότητας των εκπαιδευτικών αποκαλύπτει την ύπαρξη προβλημάτων στη διαπροσωπική επικοινωνία. Το αποτέλεσμα αυτό επιβεβαιώνεται περαιτέρω από τον σχετικά υψηλό βαθμό διαφωνίας ανάμεσα στις αντιλήψεις των μαθητών και στις αυτοαντιλήψεις των εκπαιδευτικών. Διαπιστώθηκαν δυσκολίες στην επικοινωνία των εκπαιδευτικών κυρίως με τα αγόρια, τους μαθητές με χαμηλή επίδοση και τους μαθητές γυμνασίου. Σημαντικό εύρημα αποτελεί η διαπίστωση ότι οι διαφορές στην ακαδημαϊκή επίδοση προκαλούν διαφορετικές μορφές επικοινωνίας από την πλευρά των εκπαιδευτικών. Τα αποτελέσματα δείχνουν επίσης ότι οι αυτοαντιλήψεις των εκπαιδευτικών διαφοροποιούνται με βάση τις σπουδές, τη βαθμίδα και τα χρόνια υπηρεσίας τους. Ενδιαφέρον εύρημα αποτελεί το γεγονός ότι η αυστηρότητα των έμπειρων εκπαιδευτικών λειτουργεί ως προγνωστικός παράγοντας των αντιλήψεων των μαθητών. Η συνειδητοποίηση εκ μέρους του εκπαιδευτικού της συμπεριφοράς του και της επίδρασής της στη μαθησιακή διαδικασία μπορεί να αποβεί επωφελής ιδιαίτερα για τη διάγνωση προβληματικών καταστάσεων στη σχολική τάξη, αναδεικνύοντας την ανάγκη ανάπτυξης κατάλληλων δεξιοτήτων.