Ο μακρύς δρόμος της γυναικείας ελληνικής ποιητικής παράδοσης από τον 19ο στον 20ο αι.

Abstract

The main goal of this dissertation is chartering and reconstructing the field of Greek female poetry almost entirely, that is since 1840 (publication year of the first female poetry book) until the early 1920s focusing on the two decades 1901-1920. Concurrently, minor goals are set: the depiction of the evolutionary course of female poetry and its periodization, underscoring the multiple female identities that are encountered in the poems, that is the degree up to which women poets reproduce the main self- image they have accepted or resist to it producing another image. To reconstruct the female poetic past the periodicals of the period were systematically and extensively researched while all the complete poetry collections were gathered and studied. The theoretical framework was based on gender studies. When studying female poetry, the recourse to gender under a feminist prism necessitates the examination of female experience (female relations, gender relations, inequalities, etc.). The systematic study of the poems collected constitutes the main body of this dissertation so as to periodize and record the evolution of female poetry. The study of the 1920s consists the addendum as all the gradual changes of female poetry that were initiated in the 19th century are projected and finalized in this decade. This thesis ends with appendixes of the periodical titles studied and a table of all the women poets that appeared in the period 1840-1930

Κύριο στόχο της διατριβής αποτελεί η χαρτογράφηση και ανασυγκρότηση, σχεδόν στο σύνολο του, του πεδίου της γυναικείας ελληνικής ποίησης από το 1840 (έτος έκδοσης του πρώτου γυναικείου ποιητικού βιβλίου) έως τις πρώτες δεκαετίες του 20ου αι. με έμφαση στην εικοσαετία 1901-1920. Παράλληλα, τέθηκαν επιμέρους σκοποί η αποτύπωση της εξελικτικής πορείας της γυναικείας ποίησης και η περιοδολόγησή της, η επισήμανση των πολλαπλών γυναικείων ταυτοτήτων που απαντούν στα ποιήματα, ο βαθμός δηλαδή στον οποίον οι ποιήτριες αναπαράγουν την κυρίαρχη εικόνα τους που την έχουν εσωτερικεύσει ή αντιστέκονται σε αυτήν παράγοντας μια άλλη εικόνα. Επίσης, προσδιορίζεται η ποιητική συνείδηση των ποιητριών, δηλαδή το πώς και σε ποιο βαθμό αυτές οι ίδιες συγκροτούν την ποιητική αυτοεικόνα τους συνδυαστικά με την έμφυλη αυτοσυνειδησία τους. Τέλος, ιδιαίτερη σημασία αποδίδεται στη σχέση της γυναικείας ποίησης με και η επιρροή από τα λογοτεχνικά ρεύματα. Για να επιτευχθεί ο στόχος της ανασύνθεσης του γυναικείου ποιητικού παρελθόντος αφενός διερευνήθηκε συστηματικά, σε όσο το δυνατόν μεγαλύτερη έκταση, ο περιοδικός τύπος της περιόδου αφετέρου συγκεντρώθηκαν και μελετήθηκαν όλες οι αυτοτελείς ποιητικές συλλογές. Ως προσέγγιση τέθηκε η οπτική του φύλου. Στη μελέτη της γυναικείας ποίησης η προσέγγιση του φύλου υπό τη φεμινιστική οπτική σημαίνει μελέτη της γυναικείας εμπειρίας (σχέσεις γυναικών σχέσεις φύλων, ανισοτήτων κλπ). Διερευνήθηκε επομένως η απόδοση της γυναικείας εμπειρίας με όχημα τον ποιητικό λόγο. Επιπλέον, καθώς στόχος της διατριβής υπήρξε η χαρτογράφηση της γυναικείας ποιητικής παράδοσης, ακολουθήθηκαν στοιχεία της φεμινιστικής κριτικής εξετάζοντας τις αναπαραστάσεις των γυναικών στα κείμενά τους, τις σχέσεις των φύλων και σχέσεις εξουσίας που διαφαίνονται. Η εργασία δηλαδή εστιάστηκε στα θέματα, τους τρόπους, την εξέλιξη της γυναικείας λογοτεχνικής παράδοσης στην ιστορικότητά τους. Στο πρώτο μέρος της η διατριβή περιγράφει συνοπτικά το λογοτεχνικό πεδίο στη διάρκεια σχεδόν ενός αιώνα και αδρομερώς παραθέτει στοιχεία για την αναγκαία συνθήκη της γυναικείας ποίησης, την εκπαίδευση των γυναικών. Το δεύτερο μέρος αποτελούν τέσσερα κεφάλαια που ακολουθούν την προτεινόμενη περιοδολόγηση της γυναικείας ποίησης και καλύπτουν την περίοδο 1840-1920. Η δεκαετία του ’20 αποτέλεσε το επίμετρο καθώς σε αυτήν εκβάλλουν και παγιώνονται όλες οι δρομολογημένες από το τέλος του 19ου αι. σταδιακές μεταβολές της γυναικείας ποίησης. Από την ενδελεχή μελέτη του υλικού προέκυψε η περιοδολόγηση της γυναικείας ποίησης, επισημάνθηκαν οι πολλαπλές γυναικείες ταυτότητες που ανέκυψαν στην ποίηση των γυναικών και είτε αποτελούν αναπαραγωγή παγιωμένων από την πατριαρχία και εσωτερικευμένων γυναικείων εικόνων είτε είναι νέες εικόνες που συμβαδίζουν με την βαθμιαία κατακτώμενη γυναικεία ελευθερία και αυτοσυνείδηση φύλου. Καταγράφηκε επίσης η διαφοροποίηση στις θεματικές στην πορεία του ενός σχεδόν αιώνα (1840-1930) και η κομβική σημασία της θεματικής του έρωτα μέσω της οποίας διαφαίνεται σαφέστερα η έμφυλη αυτοσυνείδηση και η κατάκτηση του δικαιώματος αυτοδιάθεσης των γυναικών. Την εργασία κλείνουν παραρτήματα με τους τίτλους των περιοδικών που μελετήθηκαν και πίνακας όλων των ποιητριών που εμφανίστηκαν στην περίοδο 1840-1930.